Belangrijk (vooral voor kinderen): deze stof in rijst moet je niet teveel binnen krijgen

 

Rijst lijkt een ideale vervanging voor granen omdat het geen gluten bevat en makkelijk verteerbaar is. Maar er zit helaas een addertje onder het gras. Van alle voedingsmiddelen is bij rijst het risico namelijk het grootst dat het arsenicum bevat. En arsenicum is een stof die je niet te veel wilt binnenkrijgen. Dat geldt vooral voor babies en kinderen, terwijl die juist vaak veel rijstproducten te eten krijgen.

Baby’s en jongen kinderen krijgen vaak relatief veel rijstproducten binnen door de goede beschikbaarheid, verdraagzaamheid en voedingswaarde. Denk aan rijstebloem door de voeding om het dikker te maken of rijstpoeder, -pap of –melk. Maar ook mensen die glutenvrij en/of lactosevrij eten voegen vaak veel rijstproducten aan hun dieet toe. Voor deze groepen is het belangrijk om te weten over de schadelijke effecten van arsenicum op onze gezondheid en hoe je dat kunt voorkomen.

In dit artikel:

• Arsenicum in rijst
• Wat is arsenicum?
• Hoe komt arsenicum in de voeding terecht en waar zit het allemaal in
• Wat doet arsenicum in je lichaam
• Moet ik me zorgen maken?
• Hoe verminder je je arsenicum inname

Arsenicum in rijst

De aanwezigheid van schadelijke hoeveelheden arsenicum in rijstproducten heeft de laatste jaren steeds meer aandacht gekregen van consumentenorganisaties. Zo zijn de Environmental Working Group (EWG) en de EPA (Environmental protection Agency) van mening dat er zeker reden is tot zorgen vanwege de hoeveelheden arsenicum in rijst(producten) en vruchtensappen die in veel gevallen groter zijn dan wat is toegestaan in drinkwater. Omdat er wereldwijd naar verhouding veel rijst geconsumeerd wordt, met name door jonge kinderen, zijn er intussen een aantal adviezen uitgebracht over het gebruik van rijst en rijstproducten.

Per 1 januari 2016 zijn in Europa voor arsenicum in rijst en rijstproducten maximale limieten vastgesteld. Vooral omdat is vastgesteld dat de blootstelling aan arsenicum bij kinderen onder de 3 jaar 2 tot 3 keer zo hoog is als bij volwassenen door veel gebruik van rijstmelk, rijstcrackers (EU, 2015)[1]. En recentelijk, in april 2016, heeft ook de Amerikaanse FDA (Food and Drug Administration) een nieuwe limiet opgesteld voor de hoeveelheid arsenicum die in baby rijstproducten mag zitten (100ppb). Deze komt overeen met de Europese maximale limiet van 0,2 milligram arsenicum per kilogram rijst.

Er is al langer aandacht voor hoeveelheden arsenicum in ons drinkwater. De door de Environmental Protection Agency (EPA) en Wereldgezondheidsorganisatie (World Health Organisation, WHO) vastgestelde grenswaarde voor arsenicum in drinkwater is 10 ppb (parts per billion) of µg/l. De gemiddelde arsenicumconcentratie in Nederlands drinkwater is 5 ppb. Maar hoeveel is 10 ppb in voeding? Er zijn berekeningen gedaan waaruit blijkt dat de grens van 10 ppb arsenicum wordt bereikt bij het consumeren van ca 115 gram rijst met een relatief hoog percentage arsenicum. Mensen die vrij veel rijst, rijstmelk en rijstproducten eten, kunnen aan deze hoeveelheid komen. Uit testen van de FDA in Amerikaanse supermarkten bleek dat bijna de helft van de rijstproducten voor kinderen aan de grens van 100 ppb kwam (FDA, 2016)[2].

Wat is arsenicum?

De hoeveelheid arsenicum in ons eten is toegenomen doordat landbouwgrond en water steeds meer vervuild is geraakt met arsenicum. Arsenicum is een toxische stof die van nature in de aarde voorkomt, meestal als onderdeel van mineralen. Behalve in gesteente, water en zeedieren kan het ook in de lucht komen door vulkaanuitbarstingen. Hier hebben we het dan over de organische (natuurlijke) vorm van arsenicum. Er bestaat echter ook anorganische arsenicum dat industrieel geproduceerd wordt. En daardoor is er veel meer arsenicum in het milieu gekomen. Deze vorm van arsenicum is bovendien een stuk giftiger dan de organische arsenicum.

Bronnen van anorganische arsenicum zijn fosfaatkunstmest, industrieel afval, mijnbouw, verbranding van kolen en het smelten van ijzererts. Met name door de hout- en agrarische industrie is de anorganische arsenicum veel gebruikt. De houtindustrie gebruikt arsenicum om planken te impregneren en arsenicum is ook onderdeel van pesticiden en andere bestrijdingsmiddelen die door de landbouw gebruikt worden.

De meeste arsenicum wordt gebruikt in de VS waar sinds 1920 zo’n 1.6 miljoen ton is gebruikt voor landbouw en industrie. De helft hiervan is gebruikt vanaf 1960. Dat is dus een enorme verhoging in de afgelopen jaren. In 1980 is het gebruik in pesticiden verboden, maar de resten zijn nog steeds in de grond te vinden. Anorganische arsenicum wordt momenteel helaas nog wel steeds gebruikt in diervoeding. De mest van deze dieren wordt verspreid over het land en komt vervolgens weer in de grond terecht.

Hoe komt arsenicum in de voeding terecht en waar zit het allemaal in

Arsenicum dat in de grond, water of bestrijdingsmiddelen zit kan door planten opgenomen worden en zo in ons voedsel terecht komen. Rijst neemt vergeleken met andere gewassen meer arsenicum op (Williams, 2007)[3]. Dit komt doordat rijst meestal in padievelden met water verbouwd wordt waar het arsenicum minder snel door de aarde gebonden wordt. Daarnaast is het irrigatiewater dat gebruikt wordt vaak ook vervuild met arsenicum. Dit is met name het geval in Zuid-Oost Azie en de hotspots van arsenicum vervuiling: Bangladesh en (west Bengal) India (Rahman, 2011)[4]. In deze gebieden wordt ook veel katoen verbouwd waar veel bestrijdingsmiddelen op gebruikt worden. Dit geldt ook voor veel gebieden in Amerika.

Uit testen is gebleken dat arsenicum in het overgrote deel van rijstproducten terug wordt gevonden, zowel de anorganische als organische vorm:

• Rijstmelk (Meharg, 2008)[5]
• Rijstzemelen, rijst bevattende ontbijtgranen, rijstwafels (Sun, 2009)[6]
• Rijstebloem (voor baby’s) (Meharg, 2008)[7]
• Bruine rijststroop
• Muesli/graanrepen met rijst of volkoren rijstsiroop

Zit arsenicum ook in biologische producten?

Ook al is de kans veel kleiner dat er in biologische producten veel arsenicum zit omdat die minder bespoten zijn, is het toch niet helemaal uit te sluiten omdat de vervuiling op veel plekken toch in het grondwater of de grond zit. In het onderzoek naar arsenicum in bruine rijststroop is met biologische rijststroop gewerkt en ook die bevatte dus arsenicum. Deze rijststroop wordt in veel biologische producten gebruikt als alternatief zoetmiddel (Jackson, 2012)[8].

Hoe zit het met bruine rijst?

Tegenstrijdig genoeg zit er juist in bruine rijst meer arsenicum dan in witte rijst. Dit komt doordat arsenicum vooral in de buitenste vliesjes van de rijstkorrel zit (Sun, 2008)[9]. Deze worden verwijderd bij het raffineren van de rijst waardoor witte rijst ontstaat. Hierdoor verdwijnt trouwens ook het grootste deel van de voedingswaarde in de vorm van vitaminen en vezels.

Zit arsenicum ook nog in andere producten?

Rijst is niet het enige voedingsmiddel waar arsenicum in zit. Volgens een EPA (Environmental Protection Agency) onderzoek uit 2010 is ingeschat dat van de dagelijkse voeding inname 17% van alle arsenicum afkomstig is van rijstproducten, 18 % uit fruit en fruitsappen (vooral in fruitsappen waar de vezels uit zijn), en 24% uit groente (EPA, 2010)[10]. Als je relatief veel rijstproducten gebruikt zoals vaak bij vegetariërs of mensen die glutenvrij eten het geval is, gaat het percentage uit rijst uiteraard omhoog.

Wat doet arsenicum in je lichaam

Arsenicum is in hoge concentraties zeer giftig en dodelijk bij 70-180 mg. Het werd vroeger niet voor niks gebruikt als chemisch moordwapen. Blootstelling aan lagere doses zorgt niet direct tot gezondheidsproblemen, maar als dit over langere periodes gebeurt kan het uiteindelijk wel tot ernstige gezondheidsproblemen leiden. Naar arsenicum specifiek uit rijst zijn nog niet veel lange termijn onderzoeken, maar het kankerverwekkende effect van arsenicum is wel al duidelijk aangetoond.

Kankerverwekkend: Langdurige blootstelling aan lichtverhoogde hoeveelheden arsenicum vergroot de kans op o.a. huid, long, lever en nierkanker (Tapio, 2006)[11].

Hart- en vaatziekten: Behalve kanker kan het ook bijdragen aan een hoge bloeddruk hart- en vaatzieken (Balakumar, 2009)[12].

Diabetes: Arsenicum kan ook bijdragen aan het ontstaan van type 2 diabetes (Chen, 2007)[13].

Hersenschade: Arsenicum is ook giftig voor zenuwcellen, het kan dus de hersenfunctie aantasten (Vahidnia, 2007)[14]. Bij kinderen en tieners is blootstelling aan arsenicum in verband gebracht met verlaagde intelligentie en sociale competenties en verminderde concentratie en een slechter leervermogen (Calderon, 2001)[15].

Extra risico voor babies en jonge kinderen

Vooral arsenicum in babyvoeding is zorgwekkend omdat de hoeveelheden veel sneller ongezonde uitwerkingen hebben op een klein lichaam. Sinds 1 april dit jaar heeft de FDA dan ook een nieuw limiet opgesteld voor de hoeveelheid arsenicum die in babyvoeding aanwezig mag zijn, gezien de neurologische problemen die ze bij baby’s op latere leeftijd kunnen veroorzaken. Uit een Amerikaans rapport uit 2012 bleek dat alleen al door 1 keer per week rijstpasta te eten, kinderen over de aanbevolen veilige hoeveelheid arsenicum per week heen konden gaan (Consumer Reports, 2012)[16].

Ook voor zwangere vrouwen geldt dat ze extra voorzichtig moeten zijn met het eten van veel rijstproducten omdat het de neurologische ontwikkeling van het kind kan beïnvloeden (Bilbert-Dimond, 2011)[17].

Moet ik me zorgen maken?

Ja en nee. De gevaren van arsenicum zijn duidelijk bewezen in wetenschappelijke onderzoeken. Maar het zijn vooral bepaalde groepen die het risico lopen te veel arsenicum binnen te krijgen. Behalve de mensen in Azië die veel rijst eten en zwangere vrouwen en jonge kinderen, geldt hier in het Westen dat mensen die een glutenvrij dieet en/of zuivelvrij dieet volgen oplettend moeten zijn omdat die vaak veel rijstproducten eten.

Rijst is zeker niet de enige bron, maar wel het voedingsproduct waarin de concentraties het hoogst zijn. De vraag is dus of we rijst echt nodig hebben en niet beter kunnen kiezen voor eventuele andere zetmeelbronnen met minder arsenicum.  De Amerikaanse consumentenorganisatie Consumer Reports adviseert volwassenen om niet meer dan twee of drie keer per week rijstproducten te eten. Voor kinderen is hun advies zelfs maar 1 tot 1,5 keer per week en zeker niet dagelijks rijstmelk drinken (Consumer Reports, 2014)[18]. De Nederlandse Voedsel en Waren Autoriteit (NVWA) adviseert ook om kinderen niet elke dag rijst of rijstproducten te geven.

Hoe verminder je je arsenicum inname

1. Varieer

Door zoveel mogelijk te variëren met je voeding kan je voorkomen dat je regelmatig arsenicum binnen krijgt. In feite geldt dat variatie sowieso belangrijk is om een teveel aan bepaalde schadelijke stoffen binnen te krijgen. Beperk de consumptie van rijst tot max 1 – 2x per week, en let vooral ook op producten met bruine rijststroop. In plaats van rijst kun je voor andere glutenvrije granen kiezen die veel minder arsenicum bevatten zoals boekweit, gierst, quinoa of amarant.

2. Kies de juiste rijst

Als je wel rijst eet is het belangrijk om naar de herkomst van je voeding te kijken. Kies je voor biologische voeding dat heb je al veel minder kans dat er schadelijke stoffen uit bestrijdingsmiddelen op zitten. Maar helemaal zeker ben je er niet van, omdat er dus ook vervuiling in de bodem zit. Rijst uit de Himalaya regio (India, Pakistan ) bevat in de regel minder arsenicum dan rijst uit Amerika, Europa of bangladesh (Yong-Guan Zhu, 2008)[19]. Ook rijst uit California en Thailand heeft relatief minder vervuiling. Aromatische rijstsoorten bevatten in de regel minder arsenicum (basmati, jasmijn). Bruine rijstsoorten bevatten juist weer meer arsenicum dan witte rijstsoorten. Helaas bevatten witte rijstsoorten ook veel minder voedingswaarde.

3. Juiste bereiding

Spoel je rijst vooraf af en kook je rijst in ruim water. Door het wassen verdwijnt er al zo’n 10 % van de arsenicum, en later door het kookwater weg te gooien nog eens 45 % van anorganische arsenicum (Raab, 2009)[20]. Nadeel is dat je hiermee ook veel van de voedingswaarde verliest.

Hoe zit het met onze bruine rijsteiwit?

Onze bruine rijsteiwit is ook gecheckt op arsenicumgehalte. De maximale Europese limiet is vastgesteld op 0,3mg/kg. Het bruine rijsteiwit bevat slechts 0,022 mg/kg en zit dus ver onder deze limiet. Regelmatig gebruik van bruine rijsteiwitpoeder levert dus geen directe risico’s op.

Wellicht realiseer je je na het lezen van dit artikel dat je meer rijstproducten gebruikt dan je dacht. We zijn benieuwd welke rijstproducten jij vaak eet en of je al een idee hebt hoe je die kunt vervangen. Laat een reactie achter en maak kans op een gratis exemplaar van ‘Je beste lijf ooit’!
Ontdek de 3 beste adviezen voor meer energie (gratis e-book).

 

Referenties:

[1] Europese Unie, “Verordening (EU) 2015/1006 van de commissie, tot wijziging van Verordening (EG) nr. 1881/2006 wat de maximumgehalten voor anorganisch arseen in levensmiddelen betreft”, 25 juni 2015

[2] FDA news release, “FDA proposes limit for inorganic arsenic in infant rice cereal”, 1 april 2016

[3] Williams PN et al,, “Greatly enhanced arsenic shoot assimilation in rice leads to elevated grain levels compared to wheat and barley”, Environmental Science and Technology. 2007 Oct 1;41(19):6854-9

[4] Rahman MA, Hasegawa H., “High levels of inorganic arsenic in rice in areas where arsenic-contaminated water is used for irrigation and cooking”, The Science of the Total Environment. 2011 Oct 15;409(22):4645-55

[5] Meharg A. et al., “Inorganic arsenic levels in rice milk exceed EU and US drinking water standards”, Journal of Environmental Monitorting. 2008 Apr;10(4):428-31

[6] Sun G et al., “Survey of arsenic and its speciation in rice products such as breakfast cereals, rice crackers and Japanese rice condiments”, Environment International, 2009 Apr;35(3):473-5

[7] Meharg A. Et al., “Inorganic arsenic levels in baby rice are of concern”, Environmental Pollution, 2008 Apr;152(3):746-9

[8] Jackson B et al., “Arsenic, organic foods, and brown rice syrup”, Environmental Health Perspective, 2012 May;120(5):623-6

[9] Sun G. Et al., “Inorganic arsenic in rice bran and its products are an order of magnitude higher than in bulk grain”, Environmental Science and Technology, 2008 Oct 1;42(19):7542-6

[10] U.S. EPA, “IRIS Toxicological Review of Inorganic Arsenic (Cancer)”, 2010, External Review Draft, U.S. Environmental Protection Agency, Washington, DC, EPA/635/R-10/001, 2010

[11] Tapio S et al., “Arsenic in the aetiology of cancer”, Mutation Research 2006 Jun;612(3):215-46

[12] Balakumar P et al., “Arsenic exposure and cardiovascular disorders: an overview”, Cardiovascular Toxicology 2009 Dec;9(4):169-76

[13] Chen C et al., “Arsenic and diabetes and hypertension in human populations: a review”, Toxicological Applied Pharmacology. 2007 Aug 1;222(3):298-304

[14] Vahidnia A . et al., “Arsenic neurotoxicity–a review”, Human and Experimental Toxicology, 2007 Oct;26(10):823-32

[15] Calderón J. et al., “Exposure to arsenic and lead and neuropsychological development in Mexican children”, Environmental Research. 2001 Feb;85(2):69-76

[16] Consumer reports, “Arsenic in your food. Our findings show a real need for federal standards for this toxin”, November 2012

[17] Gilbert-Diamond, D. Et al., “Rice consumption contributes to arsenic exposure in US women”, Proceedings of the National Acadecmy of Sciences of the U S A. 2011 Dec 20; 108(51): 20656–20660

[18] Consumer Reports, “How much arsenic is in your rice? Consumer Reports’ new data and guidelines are important for everyone but especially for gluten avoiders”, 18 nov 2014

[19] Yong-Guan Zhu et al.,, “Exposure to inorganic arsenic from rice: A global health issue?”, Environmental Pollution 154 (2008) 169–171

[20] Raab A., Et al., “Cooking rice in a high water to rice ratio reduces inorganic arsenic content”, Journal of Environmental Monitoring, 2009 Jan;11(1):41-4. doi: 10.1039/b816906c