Ben je moe, zelfs wanneer je voldoende nachtrust hebt gehad? Voel je je zwak en incapabel om de dingen aan te kunnen die van je gevraagd worden? Voel je je alsof je volledig bent opgebrand? De kans is groot dat jij ook tot de mensen met deze gezondheidsklachten behoort; wetenschappers schatten dat zo’n zestig tot tachtig procent van de westerse bevolking hier last van heeft. De grote boosdoener? Hypoadrenia, ook wel uitgeputte bijnieren genoemd.
Hoe ontstaan uitgeputte bijnieren?
Laten we allereerst even kijken naar de werking en functie hoe het normaliter hoort te zijn. De bijnieren zijn als twee kapjes gelegen op de nieren en spelen een grote rol in het endocrien (hormonaal) systeem. Ze produceren meer dan vijftig hormonen, waaronder adrenaline (epinefrine), noradrenaline, cortisol, DHEA (dehydroepiandrosteron), progesteron en testosteron. Ze zijn daarmee onder andere verantwoordelijk voor onze energieproductie, water-zoutbalans, bloeddruk, metabolisme, hartslag, leverfunctie, het immuunsysteem, bloedsuikerspiegel, vetopslag en hoe we omgaan met stress.
Test of je last hebt van een uitgeputte bijnier. Bekijk onderstaande video
Wanneer het lichaam stress ondergaat (wat niet anders kan gezien onze huidige levensstijl), reageren de bijnieren met het vrijgeven van adrenaline en noradrenaline om beter om te gaan met fysiek gevaar, ook wel de “vecht of vlucht”-reactie genoemd. Wanneer het “gevaar” voorbij is, zorgt ervoor dat deze hormoonniveaus weer terug stabiel worden. Daarnaast wordt er cortisol aangemaakt in deze situatie en moet het vrijgeven van DHEA ervoor zorgen dat het lichaam ontstresst.
Wie heeft tegenwoordig niet te kampen met stress? Niet alleen werk, maar ook ons gezin, de druk om vriendschappen te onderhouden en, niet op de laatste plaats: ons eetpatroon zorgt ervoor dat het lichaam onder constante stress staat, omdat het keer op keer de strijd aan moet gaan met kunstmatige voedingsstoffen die, wanneer het lichaam hier niet op zou reageren, schade kunnen toebrengen aan onze organen. Deze voortdurende stress op mentaal, fysiek en emotioneel gebied zorgt ervoor dat de bijnieren constant overbelast worden door de hoeveelheid hormonen die ze vrij moeten geven. Wanneer dit proces blijft aanhouden, raken de bijnieren langzaam maar zeker uitgeput. Wanneer dit gebeurt, weerspiegelt dit in ons gehele welzijn: we voelen ons constant moe en zijn niet in staat om om te gaan met alles wat op ons afkomt.
Symptomen van uitgeputte bijnieren
Omdat de bijnieren zo’n belangrijke rol spelen in het endocrien systeem, uiten de symptomen zich in een breed scala van gezondheidsklachten. Deze lange lijst van ongemakken maakt eens te meer duidelijk dat een balans in hormonen van cruciaal belang is:
- Trek in zout: De bijnieren produceren het hormoon aldosteron, wat een mineralocortioïde (steroïdhormoon dat invloed heeft op de water-zoutbalans in het lichaam) is. Aldosteron reguleert vocht en elektrolyten (natrium, chloor, kalium en magnesium) in het bloed, binnen en tussen de lichaamscellen. Wanneer men kampt met uitgeputte bijnieren, verlaagt de aldosteronproductie, wat zoutverspilling veroorzaakt. Wanneer het zout wordt uitgescheiden door de nieren, volgt water wat resulteert in een disbalans van elektrolyten en uitdroging;
- Hypoglykemie: Wanneer de uitputting van de bijnieren vordert, zullen bloedglucoseniveau’s steeds meer dalen. Het lichaam reageert op hypoglykemie door trek te krijgen in alles wat de bloedsuikerspiegel doet stijgen, zoals frisdrank, snoep, koffie of zelfs sigaretten. Soms leiden uitgeputte bijnieren tot alcohol-, marihuana- of hard drugsmisbruik vanwege de drang van het lichaam om de bijwerkingen van hypoglykemie te onderdrukken;
- Duizeligheid: Wanneer iemand gaat staan vanuit zittende of liggende positie, stijgt de systolische bloeddruk (de druk die ontstaat wanneer het hart het bloed in de slagaders pompt) tien punten doordat de bloedvaten in het onderlichaam samentrekken om bloed naar het hart, de longen en het brein toe te leiden. Dit proces wordt mogelijk gemaakt door het hormoon epinefrine. Bij mensen met uitgeputte bijnieren zijn de bloedvaten niet in staat om te reageren op het vrijkomen van epinefrine vanwege een laag cortisolgehalte, waardoor dit proces niet plaats kan vinden en de bloeddruk daalt. Dit proces werkt duizeligheid in de hand;
- Slaapstoornissen: De cortisolproductie is het hoogst rond acht uur ’s ochtends en daalt langzaam tot een dieptepunt, wat om elf uur ’s avonds wordt bereikt. In het beginstadium van uitgeputte bijnieren compenseert het lichaam met een hoog cortisolniveau ’s nachts. In dit geval heeft men moeite met ontstressen na een lange, zware dag werken en heeft het moeilijkheden met slapen. Hierdoor vermindert de remslaap (reduced eye movement). Dit kan leiden tot depressie en een verminderd energieniveau de dag daarna. In latere stadia van hypoadrenia produceert het lichaam adrenaline in een poging tot compensatie voor het lage cortisolgehalte. Ook dit leidt tot slapeloosheid;
- Ontstekingen: Cortisol en andere glucocorticoïden (in de bijnier geproduceerde hormonen die invloed hebben om de metabolisme van suikers) vallen onder de categorie corticosteroïden en zijn lichaamseigen anti-ontstekingshormonen. Mensen die kunstmatig corticosteroïden innemen omdat het lichaam hier niet genoeg van aanmaakt, zijn meestal dezelfde mensen die last hebben van uitgeputte bijnieren;
- Hoofdpijn: Omdat de bloedtoevoer naar de hersenen niet volledig functioneert, krijgt het te weinig zuurstof en ontstaat er hoofdpijn;
- Instabiele bloedsuikerspiegel: De bijnieren en de bloedsuikerspiegel gaan hand in hand met elkaar. Ons lichaam moet de bloedsuikerniveaus op niveau houden. Wanneer de last hebben van stress, zorgt adrenaline ervoor dat in de lever en spieren opgeslagen glucose wordt vrijgegeven, wat de bloedsuikerspiegel doet stijgen om de cellen energie te voeden. Wanneer de glucose niet wordt opgenomen in de cellen, geeft de pancreas insuline vrij om de bloedsuikerspiegel te laten dalen. Dit kan er echter voor zorgen dat de daling te extreem is, wat weer zorgt voor stress in het lichaam. Hierdoor wordt weer adrenaline vrijgegeven wat de bloedsuikerspiegel weer tot normale waarden doet stijgen. Dit proces draagt bij aan de uitputting van de bijnieren;
- Overmatige dorst en plassen: Iemand met een lage aldosteronspiegel kan dagelijks wel vijftien tot twintig keer naar het toilet moeten en vele liters water wegwerken;
- Zwelling: Terwijl het lichaam probeert om de balans tussen vocht en elektrolyten in balans te houden, kunnen weefsels in het lichaam vocht vasthouden, wat zwelling veroorzaakt; Doktoren kunnen dit symptoom waarnemen zonder de onderliggende oorzaak vast te stellen en schrijven vervolgens een urineafdrijvend medicijn voor, wat verdere uitdroging stimuleert en je alleen maar verder van huis bent;
- Aambeien: Aambeien zijn in principe spataderen in de endeldarm en wordt veroorzaakt door bloedophoping in de buik en bekken;
- Spataderen: Wordt veroorzaakt door bloedophopingen in het onderlichaam, wat weer veroorzaakt wordt door een disbalans in epinefrine;
- Slechte spijsvertering: Door een vertraagde bloedcirculatie in de buik wordt de spijsvertering en de opname van belangrijke nutriënten beperkt;
- Hartgeluiden: Normaal maakt het hart een ritmisch geluid met twee tonen, de tweede normaliter zachter dan de eerste. Bij mensen met hypoadrenia klinkt het tweede geluid even hard of zelfs harder. Wanneer het lichaam gestresst is, produceert het epinefrine, wat de bloedvaten in bijna het hele lichaam vernauwt, inclusief de longen. Dit vermindert enerzijds de slijmvorming in de luchtwegen, en daarnaast ontspant het de luchtwegvertakkingen (bronchi) waardoor meer lucht de longen bereikt. Bij mensen met uitgeputte bijnieren reageert het lichaam niet op epinefrine vanwege het lage cortisolgehalte, waardoor het tegenovergestelde plaatsvindt: er komt minder lucht in de longen (bronchoconstrictie), wat symptomen van astma veroorzaakt. Deze bronchoconstrictie, samen met het verwijden van de bloedvaten door het niet kunnen reageren op epinefrine (vasodilatie) en het zwellen van de slijmmembranen creëren een tegendruk op de longcirculatie, wat de luchtklep doet dichtslaan. Dit veroorzaakt het tweede, harde geluid bij de hartslag;
- Astma, bronchitis en chronisch hoesten: Iedereen met longproblemen, in het bijzonder astma en bronchitis, zouden moeten onderzocht worden op het functioneren van de bijnieren. De longen kunnen niet adequaat reageren op stress, allergenen etcetera vanwege een verminderde cortisonspiegel. Astma worst vaak gezien als een emotionele ziekte omdat stress het triggert en aanvallen bezorgt;
- Infecties: Zware en terugkerende infecties (met name in het ademhalingssysteem) wijzen vaak op problemen met de bijnieren. Hoe zwaarder ze zijn, hoe vaker het voorkomt of hoe langer het blijft, des te groter is de kans dat uitgeputte bijnieren bijdragen aan de infectie.
- Gedrags- en geheugenproblemen: Cortisol reguleert de elektrische activiteit van neuronen in de hersenen en beïnvloedt daarmee het gedrag, de stemming en het geheugen. Bij zowel een hoog als een laag cortisolniveau vinden er veranderingen in het gedrag plaats.
- Allergieën: De meeste allergieën gaan gepaard met een ontstekingsproces. Wanneer de bijnierfunctie verlaagt, verergert dit allergieën. Wanneer de bijnieren normaal zouden functioneren, zou het lichaam niet eens reageren op de allergenen;
- Hyperpigmentatie: Dit ontstaat doordat door het slecht functioneren van de bijnieren, de ACTH-productie toeneemt.
Andere symptomen van hypoadrenia, uitgeputte bijnier, zijn:
- Stemmingswisselingen;
- Irritatie;
- Moeilijkheden met omgaan met stress;
- Laag energieniveau (mentaal en fysiek);
- Emotionele instabiliteit;
- Meer last bij PMS;
- Depressie;
- Slecht werkend immuunsysteem;
- Licht gevoel in het hoofd bij ontwaken;
- Concentratieproblemen;
- Pijnlijke lichaamsdelen;
- Trek in suikers;
- Zwakke spieren;
- Rugpijn;
- Vermoeidheid;
- Lage bloeddruk;
- Droge huid en haar;
- Angstaanvallen;
- Gevoeligheid voor harde geluiden;
- Droge ogen;
- Verminderd libido;
- Haaruitval;
- Draagt bij aan diabetes;
- Draagt bij aan hart- en vaatziekten;
- Vertraagd herstel van ziektes.
Daarnaast zorgt deze aandoening vaak voor een bepaald energiepatroon, wat er ongeveer als volgt uitziet:
- Ze zijn meestal ’s ochtends, zelfs na voldoende slaap, vermoeid en beginnen pas te ontwaken halverwege de ochtend;
- Vaak worden ze pas echt wakker na de lunch;
- Midden op de middag krijgen ze een energiedip;
- Aan het begin van de avond, rond een uur of zes, beginnen ze zich beter te voelen;
- Tegen negen uur ’s avonds voelen ze zich weer moe;
- Rond elf uur ’s avonds voelt men zich weer energieker, waardoor slapen geen optie is;
- Tegen één uur ’s nachts word je terug moe, waardoor je kan slapen.
(Verkeerde) Diagnose
Waarom heb je hier nog nooit van gehoord wanneer je naar de dokter ging? Want die kans is groot. Simpel: op medische opleidingen wordt geleerd te zoeken naar extreem disfunctioneren van de bijnieren, wat tot de diagnose van de Ziekte van Addison (extreem weinig cortisolaanmaak) of het Syndroom van Cushing leidt. Om deze diagnoses te stellen, wordt het ACTH-niveau (een hormoon uit de voorkwab van de hypofyse, onmisbaar voor de instandhouding en de functie van de bijnierschors) in beide gevallen in het bloed gemeten. Alleen bij hele extreme gevallen wordt deze diagnose gesteld.
Wanneer de ACTH-test geen duidelijk biedt, is het ook een optie het cortisolniveau in het slijm te testen. Deze zou meer uitkomst kunnen brengen.
Er zijn een aantal manieren waarop je zelf kunt testen of hypoadrenia (uitgeputte bijnier) een mogelijkheid is:
- Bloeddruktest: Voor deze test heb je een bloeddrukmeter voor thuis nodig. Meet je bloeddruk terwijl je zit. Sta dan op en meet direct opnieuw. Het eerste cijfer zou met acht tot tien moeten zijn gestegen. Wanneer het juist omlaag is gegaan, bestaat de kans dat je last hebt van uitgeputte bijnieren;
- Pupilverwijdingstest: Hier heb je een zaklamp en een spiegel voor nodig. Kijk in de spiegel en schijn het licht van de zaklamp in één oog. De pupil zou nu moeten samentrekken. Wanneer dit na dertig seconden hetzelfde blijft of verwijd, is de kans groot dat hypoadrenia zich heeft ontwikkeld;
- Pijnlijke bijnieren: Druk op de bijnieren (deze liggen bovenop de nieren). Doet het pijn, dan bestaat de kans dat je nieren zijn uitgeput.
Ga de strijd aan tegen uitgeputte bijnieren
Deze lichaamsconditie vermindert, naast dat het vele risico’s heeft voor de gezondheid, de kwaliteit van het leven. Uitgeputte bijnieren zorgen ervoor dat je niet meer in staat bent alles te kunnen doen, laat staan dat je kunt genieten. Heb je er ook genoeg van om het disfunctioneren van je bijnieren je leven te laten bepalen? Doe de test of je last hebt van uitgeputte bijnieren en/of download onderstaand e-book.
