Zo’n tien jaar geleden hadden de meeste mensen nog nooit van gluten gehoord. Gluten lijkt een nieuw modewoord te zijn voor voedingsbewuste mensen, maar studies hebben aangetoond dat gluten tegenwoordig niet voor niets zoveel in het nieuws zijn. Ze kunnen leiden tot onstekingsreacties in het lichaam en leiden zowel direct als indirect tot gewichtstoename. In dit artikel de feiten.
Gluten zijn vooral bekend in relatie tot glutenintolerantie, die bij mensen met de ziekte Coeliakie tot gezondheidsklachten leidt. Maar ook voor mensen met een lichtere vorm van glutenintolerantie of zelfs voor mensen zonder glutenintolerantie doet een voedingspatroon waarin geen gluten voorkomen wonderen. Wetenschappers zijn tot de ontdekking gekomen dat een écht gezond voedingspatroon zonder gluten kan bijdragen aan een gezonder gewicht en dat het ziekten zoals diabetes en andere gezondheidsklachten kan helpen voorkomen.
Mensen kiezen daarom steeds vaker voor een gezond voedingrijk eetpatroon met voedingsmiddelen die je lichaam nodig heeft, zonder voedingsmiddelen die gluten bevatten. Sinds 2005 is de verkoop in producten zonder gluten meer dan verdubbeld, en experts geloven dat de markt voor glutenvrije producten alleen maar verder uit zal breiden*.
Gluten zijn eiwitten die voorkomen in tarwe, gerst, haver, spelt, kamut en rogge. In combinatie met water vormen gluten een plakkerig bindmiddel dat een populaire hulpstof is voor levensmiddelenfabrikanten. Gluten vind je daarom behalve in vers brood en pasta ook terug in heel veel andere producten uit de supermarkt, waaronder koekjes, snoep en bier.
Overgevoeligheid voor gluten kan leiden tot ontstekingen in het lichaam, welke weer kunnen leiden tot andere
aandoeningen en zelfs chronische ziekten. Als mensen met glutenintolerantie voedingsstoffen eten die gluten bevatten dan reageert hun immuunsysteem met een allergische reactie die de dunne darm beschadigt en ontstekingen veroorzaakt. Deze ontstekingen maken het voor de dunne darm onmogelijk om eten goed te verteren.
De chronische en meest ernstige vorm van glutenintolerantie is de auto-immuunziekte Coeliakie, een ziekte van het spijsverteringsstelsel. Tot 2003 werd gedacht dat Coeliakie een zeldzame genetisch overdraagbare ziekte is waaraan slechts 1 op de 4000 mensen lijdt. Echter, veel mensen lijden aan glutenintolerantie zonder dat zij zichzelf daarvan bewust zijn. Symptomen kunnen variëren van buikpijn, diarree, obstipatie, huiduitslag en bloedarmoede tot abnormaal haarverlies. In het wereldwijd gerespecteerde Lancet Medical Journal (1997, 2003) is tevens aangetoond dat glutenintolerantie de aanzet kan zijn voor sommige chronische ziekten zoals bepaalde vormen van kanker, diabetes, schildklieraandoeningen, neurologische ziekten en artritis. Als gevolg van recente resultaten van onderzoeken naar glutenintolerantie uitgevoerd door de University of Chicago Celiac Disease Center (2004) schat men tegenwoordig in dat 1 op de 133 Amerikanen een vorm van glutenintolerantie heeft en men denkt dat toekomstig onderzoek zal uitwijzen dat dit cijfer zelfs nog hoger komt te liggen.
Ondanks deze nieuwe wetenschappelijke bevindingen wordt de diagnose glutenintolerantie bij nog maar relatief weinig mensen vastgesteld. Soms duurt het jaren voordat mensen met chronische spijsverterings- en gewichtsklachten erachter komen dat ze een glutenintolerantie hebben.
Als mensen met een glutenintolerantie hun voedingspatroon niet aanpassen en glutenrijke voeding blijven eten dan kan dit behalve allerlei lichamelijke klachten en symptomen op de lange duur leiden tot ondervoeding, omdat voedingsstoffen niet goed worden opgenomen in het lichaam. Ondervoeding door slechte opname van voedingsstoffen kan leiden tot ondergewicht en zelfs anorexia.
Wat minder bekend is dat glutenintolerantie ook kan leiden tot overgewicht en obesitas. Doordat voedingsstoffen niet goed worden opgenomen krijgen sommigen nooit een verzadigd gevoel, waardoor men meer gaat eten. De verhoogde calorie-inname die dit tot gevolg heeft leidt vervolgens tot een gewichtstoename.
Als je spijsverterings- of gewichtsklachten hebt en vermoedt dat je wel eens een glutenintolerantie zou kunnen hebben, dan kun je het beste beginnen met alle gluten uit je dagelijkse maaltijden te verwijderen. Vergeet daarbij niet dat gluten niet alleen in brood en pasta zitten, maar ook verborgen zitten in veel andere producten. De resultaten van een voedingspatroon zonder gluten kunnen al na een week of twee merkbaar zijn, alhoewel het soms een paar maanden kan duren voordat het lichaam helemaal gewend is aan een eetspatroon waarin geen gluten voorkomen. Tegenwoordig is een overgevoeligheid voor gluten ook heel makkelijk vast te stellen via een bloedtest. In het geval je een glutenintolerantie hebt zullen er in de bloedtest antistoffen voor gluten worden waargenomen in het bloed.
Ook voor mensen die geen glutenintolerantie hebben kan een voedingspatroon zonder gluten bijdragen aan een gezondere voeding en gewichtsverlies. Gluten zitten namelijk vooral in graansoorten, en deze zijn een bron van koolhydraten. Koolhydraten zetten zich in het lichaam om in suikers, die op hun beurt weer zorgen voor vetopslag. De suikers en vetten die in het lichaam via de koolhydraten aangemaakt worden kunnen niet alleen tot overgewicht leiden maar kunnen ook bijdragen aan onder andere een hoog cholesterolgehalte, een hoge bloeddruk en diabetes type 2. Als gekozen wordt voor een voedingspatroon waarin geen gluten voorkomen dan wordt de inname aan koolhydraten automatisch verlaagd, en dit draagt bij tot een calorie-armer eetpatroon en dus gewichtsverlies.
* Opmerking: We raden het eten van voedingsmiddelen met de stempel 'glutenvrij' af. Verpakte voedingsmiddelen waar op staat dat ze glutenvrij zijn kunnen vaak diverse kleur-, geur- en smaakstoffen bevatten die schadelijk zijn voor de gezondheid. Eet voedingsmiddelen die per definitie glutenvrij zijn.
Lees het vervolg op dit artikel: Deel 2 'Schadelijke effecten van gluten + de gezonde alternatieven'
