BPA, ofwel Bisphenol A, is een chemische stof en wordt bijvoorbeeld gebruikt voor plastic verpakkingen. Via deze verpakkingen kan het in onze voeding terecht komen. In dit artikel lees je over de mogelijke effecten die deze stof kan hebben op je gezondheid en hoe je jezelf kunt beschermen.
In dit artikel:
* Wat is BPA?
* Waar zit BPA in?
* Wat zijn de nadelen van BPA in plastic?
* BPA en kanker
* BPA en oestrogenen
* Wat is BPA vrij?
* Ons advies
Wat is BPA?
Bisphenol A of Bisfenol A is een chemische stof die wordt gebruikt om plastic mee te produceren. Een grondstof voor verpakkingen van kunststof dus. BPA bevindt zich in sommige soorten plastic flessen en in een dun laagje aan de binnenkant van (conserven)blikjes. Deze stof staat erom bekend dat het de hormoonhuishouding kan verstoren. Via plastic verpakkingen kan deze stof in het voedsel terecht komen. Het is bijvoorbeeld bewezen dat bij verhitting BPA vrijkomt en in de voeding terecht komt, met als gevolg dat bij bijna iedereen in de westerse wereld Bisphenol A in het lichaam kan worden aangetroffen. Dit is algemeen bekend, de vraag is alleen wat de gevolgen daar precies van kunnen zijn voor de gezondheid. Daar is nog steeds veel discussie over. Volgens de Amerikaanse milieuorganisatie Environmental Working Group (EWG) werd in één onderzoek in het lichaam van 95% van de onderzochte Amerikanen BPA aangetroffen. Maar niet alleen in Amerika komt BPA veel in plastic flessen en blik voor, dat is bij ons net zo goed het geval. In 2008 besloot Canada BPA toe te voegen aan hun lijst toxische stoffen en dat flessen of bekers die BPA bevatten niet meer verkocht mochten worden in dit land. Daarna laaide overal de discussie over BPA weer op. Volgens de Europese Voedsel- en Warenautoriteit (EFSA), die er in 2010 naar heeft gekeken, zijn de hoeveelheden die vrij komen vrij klein en lijken de schadelijke effecten mee te vallen. Aan de andere kant blijkt uit onderzoeken met dierproeven dat zelfs een lage dosering een verband kan hebben met allerlei gezondheidsproblemen en ziektes. Daar lees je verderop in dit artikel meer over. Inmiddels is deze stof ook hier wel verboden voor het maken van babyflessen.
Dit artikel is zeker niet bedoeld om je te laten schrikken. Het is bedoeld om je zo goed mogelijk te informeren over mogelijke effecten van deze stof. Zodat je goed geïnformeerd de keuze kunt maken of je dit wel of niet zou willen aanpassen in je levensstijl.
Waar zit BPA in?
BPA zit in allerlei verpakkingen zoals plastic flessen (bijvoorbeeld flessen met bronwater), het zijn flessen gemaakt met policarbonaat. Deze plasticsoort wordt vaak voor de fabricage van plastic flessen gebruikt, maar bijvoorbeeld ook voor doosjes voor cd’s, keukenapparaten en bakjes voor in de magnetron. In een andere vorm wordt het gebruikt in het materiaal dat als beschermlaagje aan de binnenkant van blik of karton wordt aangebracht. Als een fles gemaakt is van policarbonaat dan staat dat soms aangegeven aan de onderkant van de fles met het symbool #7. Hoe langer een plastic fles of blik gemaakt van of met policarbonaat bewaard wordt en hoe hoger de temperatuur waarbij ze bewaard worden (bijvoorbeeld door zonlicht of verhitting in de magnetron), hoe meer BPA er in de betreffende drank of voeding terecht kan komen. Uit onderzoek is gebleken dat alle tomatenproducten in blik zoals kant-en-klare pasta’s in tomatensaus, gepelde tomaten, tomatensaus, tomatenpuree, de meeste BPA bevatten van alle blikvoeding die werd onderzocht. Dit komt volgens de onderzoekers door de zure eigenschappen van tomaten die ervoor zorgen dat er door het blik meer BPA wordt afgegeven. Maak het liefst je eigen verse pastasauzen en kies voor tomatenproducten die zijn verpakt in glazen flessen of potten.
Wat zijn de nadelen van BPA in plastic?
Uit onderzoek in 2002 (Masumo, Kidani et al.) bleek dat een kleine dosis BPA al in staat kan zijn om zowel de aanmaak als de groei van vetcellen te versnellen. Wat uiteindelijk kan leiden tot overgewicht. Deze conclusie komt niet als een verrassing, aangezien BPA ook wel bekend staat als een xeno-oestrogeen (hierover meer onder het kopje ‘BPA en oestrogenen’). Dit synthetische hormoon kan bijdragen aan een kwaal die vaak ‘hardnekkig buikvet’ wordt genoemd, en wordt daarnaast in verband gebracht met kanker en andere gezondheidsproblemen zoals stofwisselingsziekten, hart- en vaatziekten, diabetes, vruchtbaarheidsproblemen en miskramen.
Ook is het bekend dat deze stof de hormoonhuishouding in de war brengt. Bij mannen kan dit zelfs een vergroting van de prostaat en borstvorming teweeg brengen zo bleek uit onderzoeken bijvoorbeeld in 2008 (Erickson).
BPA zou de ontwikkeling van de hersenen kunnen beïnvloeden en bij muizen zijn verhoogde angst, agressie en cognitieve gebreken waargenomen. De genetische veranderingen en effecten op het brein kunnen generaties lang aanhouden. Dat stelt onderzoek van de universiteit van Virginia School of Medicine (Rissman E. et al.). De genetische veranderingen waren het meest aanwezig in de eerste generatie van nakomelingen muizen die waren blootgesteld aan BPA in de baarmoeder, maar sommige genetische veranderingen zetten zich voort tot in de vierde generatie. Leider van het onderzoek Emilie Rissman, PhD, stelt dat het feit dat BPA de genetische opmaak van muizen kan veranderen, en dat deze veranderingen erfelijk zijn, een reden is om op zijn minst bezorgd te zijn om de effecten op de menselijke gezondheid.
BPA en kanker
In verschillende onderzoeken wordt BPA in verband gebracht met kanker. Bijvoorbeeld onderzoek van het Cincinnati Cancer Center (gepubliceerd in een uitgave van Plos One) waarbij werd ontdekt dat de hoeveelheid BPA in urine van mannen een aanwijzing kan zijn bij prostaatkanker en zo kan helpen bij het voorspellen van deze vorm van kanker. Ook toonde zij aan dat blootstelling aan lage doseringen BPA een verstoring in een celvermeerderingscyclus kan veroorzaken en uiteindelijk kankerverwekkend zou kunnen zijn in de prostaat. Een onderzoek in 2009 onder ratten toonde aan dat lage doseringen BPA, lager dan nu als ‘veilig’ wordt bestempeld door de Amerikaanse EPA (Environmental Protection Agency), het risico op borstkanker verhogen. Zelfs wanneer ratten de BPA hadden binnengekregen door het voeden. Met andere woorden: wanneer de moeder rat BPA binnenkrijgt tijdens de lactatieperiode, verhoogt voor de dochter ook de kans op borstkanker. In deze studie werden ratten gebruikt omdat zij de meeste overeenkomsten hebben met mensen in de ontwikkeling van hun borstklieren.
BPA en oestrogenen
BPA is een xeno-oestrogeen, dat is een chemische stof die natuurlijke oestrogenen imiteert. Xeno-oestrogenen staan erom bekend dat ze schadelijk zijn en ons immuunsysteem aantasten. Onze cellen kunnen niet altijd volledig het onderscheid maken tussen oestrogenen en deze xeno-oestrogenen.
De medische wereld is veel met onderzoeken bezig over dit onderwerp omdat xeno-oestrogenen niet alleen de cellen van vrouwen, maar ook die van mannen en kinderen beïnvloeden. Uit een aantal onderzoeken (bv Toppari J., Larsen J.C. et al., 1996) bleek dat de kwaliteit van sperma kan verminderen, in sommige gevallen tot wel 50%. Omdat xeno-oestrogenen de natuurlijke oestrogenen imiteren, kan dit bijdragen aan een teveel aan oestrogenen in het lichaam. Oestrogeen is een belangrijk hormoon voor het lichaam, maar wanneer er sprake is van een disbalans kan dit tot klachten leiden. Een teveel aan oestrogenen is een veel voorkomende hormonale disbalans. Volgens Dr. Lam, een Amerikaanse arts en onderzoeker, loopt het percentage van de vrouwen van 35 jaar en ouder in het Westen met oestrogeendominantie al op naar de 50%, maar ook bij mannen komt oestrogeendominantie voor. Bij oestrogeendominantie is het oestrogeengehalte in het lichaam te hoog, vooral in verhouding tot het progesterongehalte. De Amerikaanse arts, auteur en spreker Dr. Christiane Northrup heeft zich verdiept in het onderwerp ‘vrouwen en gezondheid’, zij stelt dat uit wetenschappelijk onderzoek is gebleken dat oestrogeendominantie is gerelateerd aan verschillende ziektes als allergieën, borstkanker, baarmoederhalskanker, auto-immuunziekten, onvruchtbaarheid, overgewicht, cystes op de eierstokken en stolsels in het bloed. Maar ook prostaatkanker bij mannen. Ook zegt zij dat het verouderingsproces van het lichaam en de huid kan versnellen. Dit lijkt te worden ondersteund door wetenschappelijk onderzoek (Stevenson S., Thornton J., 2007) waarbij een dunner wordende huid, een drogere huid en negatieve invloed op het vaatweefsel werd waargenomen. Oestrogeendominantie kan ook de werking van schildklierhormoon tegengaan, zo stelde de overleden Amerikaanse arts Dr. John Lee. Dit kan leiden tot een te langzaam werkende schildklier en tekorten aan B-vitamines, magnesium en zink.
Wat is BPA vrij?
Je kunt de blootstelling aan BPA zoveel mogelijk beperken door eten in blik te vermijden. Kies het liefst verse producten en als dat niet kan diepvriesproducten of producten verpakt in glas. Soms staat op het blik wel expliciet aangegeven dat het BPA-vrij is, dus daar kun je op letten. Verwarm je eten liever niet in een magnetron en zeker niet in plastic bakjes omdat de verhitting de afgifte van BPA en andere chemische stoffen die in het plastic bakje zitten stimuleert. Als je voor het bewaren van voeding plastic folie, plastic zakjes en plastic opbergdozen gebruikt, probeer er dan achter te komen of deze plastics BPA-vrij zijn. Op sommige plastic producten wordt duidelijk vermeld dat er geen BPA in zit. Vermijd frisdranken liever, maar zeker in blik. Onderzoeken uitgevoerd door de EWG hebben aangetoond dat 42% van alle frisdrank in blik BPA bevat. Gebruik liever geen plastic wegwerpbekers voor warme dranken als thee en koffie. Ook hier versnelt de hoge temperatuur van de drank de afgifte van BPA en andere chemicaliën. Neem bijvoorbeeld een eigen mok van aardewerk of porselein mee naar je werk, en je doet meteen goed voor het milieu. Pas verder op met teveel water uit een plastic watercooler.
Als je bronwater uit plastic flessen drinkt of water uit herbruikbare plastic flessen en bidons, zorg er dan voor dat de fles niet gemaakt is van policarbonaat. En als je eens een plastic fles hebt, let dan vooral erg op met verhitting door zon (bijvoorbeeld in de auto) omdat dit de afgifte van BPA nog eens extra stimuleert. Controleer het etiket om te kijken of de fles BPA-vrij is of check of er een code aan de onderkant van de fles staat. Als er op de bodem van een plastic fles de code “#7” staat wil dit vaak (maar niet altijd) zeggen dat de fles BPA bevat. Als op de bodem van de fles de code “PC” staat dan kun je er zeker van zijn dat de fles is gemaakt van policarbonaat en dus ook BPA bevat. Ook aluminium flessen die onder andere gebruikt worden voor buitensporten en kamperen bevatten vaak aan de binnenkant een laagje dat BPA bevat, dus deze kun je ook beter niet gebruiken.
Ons advies
Nogmaals, dit artikel is zeker niet bedoeld om je de stuipen op het lijf te jagen. Ons advies is om BPA zoveel mogelijk vermijden door glazen flessen, bakjes en bekers in plaats van plastic. En voeding nooit op te warmen in plastic bakjes. Daarnaast adviseren wij gezonde voeding met zoveel mogelijk verse producten, waardoor je eigen weerbaarheid vergroot en je minder producten uit blik of plastic consumeert. Over de BPA die je tot nu toe hebt binnengekregen hoef je niet wakker te liggen, doe het gewoon in de toekomst zo veel mogelijk anders, om een maximale gezondheid te krijgen en/of behouden.
Meer over jezelf beschermen tegen BPA en een juiste balans in de hormoonhuishouding kun je ook vinden op de ledenwebsite van ons Maximale Gezondheidprogramma. In dit programma krijg je een persoonlijke analyse van je hormoonhuishouding en persoonlijke begeleiding om meer in balans te komen, gezonder te worden en meer energie (terug) te krijgen.