PCOS Symptomen, oorzaak en wetenschap

De meest voorkomende aandoening van het hormoonstelsel bij vrouwen in de vruchtbare leeftijd is Polycysteus Ovarium Syndroom, beter bekend als PCOS. Naar schatting 10 tot 15 procent van alle Nederlandse vrouwen lijdt aan PCOS. Het syndroom gaat gepaard met allerlei klachten en symptomen, waarvan onvruchtbaarheid misschien wel de vervelendste is. Daarnaast kan PCOS op de langere termijn het risico op ernstige ziekten zoals hart- en vaatziekten en diabetes type II sterk vergroten. Vroeger werd PCOS uitsluitend gezien als een genetische aandoening van de eierstokken, maar veel wetenschappers zijn er langzamerhand van overtuigd geraakt dat het een metabool syndroom is, een stofwisselingsziekte die veroorzaakt wordt door meerdere factoren.

Wat is PCOS?

PCOS is een gynaecologische aandoening waarbij zich meerdere vochtblaasjes op de eierstok vormen. Tot nog niet zo lang geleden dacht men dat PCOS een geïsoleerde genetische afwijking van de eierstokken was, maar tegenwoordig wijzen talloze onderzoeken uit dat PCOS geen ziekte op zichzelf is maar het gevolg van een disbalans in de hormonen, en dat meerdere factoren een rol spelen bij het al dan niet ontstaan ervan.

Normaalgesproken bewaakt de hypothalamus, het deel van de hersenen dat het autonome zenuwstelsel en de hormoonhuishouding reguleert, de hormoonafscheiding van de eierstokken en de menstruatiecyclus. Als de menstruatie ten einde loopt scheidt de hypothalamus Gonadotropin-releasing hormoon (GnRH) af, dat op zijn beurt de hypofyse in de hersenen stimuleert om Follikelstimulerend hormoon (FSH) en Luteïniserend hormoon (LH) af te scheiden. Deze hormonen geven de eierstokken het signaal om oestrogeen (voornamelijk estradiol) aan te maken en stimuleren het rijpen van eitjes in ongeveer 120 follikels. De eerste follikel die ovuleert en het eitje vrij laat komen om “af te reizen” naar de baarmoeder, verandert al snel in een zogenaamde corpus luteum en maakt progesteron aan, waardoor het progesterongehalte in het lichaam tot wel 300 keer hoger kan worden dan het estradiolgehalte. Deze enorme piek in het progesterongehalte zorgt er tevens voor dat het baarmoederslijmvlies dikker wordt en uitrijpt en dat verdere rijping van eitjes in beide eierstokken wordt gestopt. Als tijdens deze fase geen bevruchting plaatsvindt, stoppen de eierstokken met de verhoogde productie van zowel oestrogeen als progesteron. De plotselinge daling van beide hormonen heeft tot gevolg dat het bloedrijke baarmoederslijmvlies niet langer intact kan blijven en afgestoten wordt, waardoor de menstruatie optreedt. In reactie op de gewijzigde hormoonspiegel stijgt bovendien het Gonadotropin-releasing hormoon (GnRH) en begint de hele cyclus weer van vooraf aan.

Bij PCOS gaat er in deze gehele cyclus wat verkeerd. Bij de eerste follikel die rijpt  vindt geen eisprong plaats, waardoor de follikel in een vochtblaasje (cyste) verandert en het progesterongehalte niet stijgt. Het lage progesterongehalte wordt opgemerkt door de hypothalamus, die vervolgens doorgaat met het stimuleren van de eisprong door de productie van GnRH op te voeren, die vervolgens voor een verhoogde afscheiding van FSH en LH zorgen. Dit heeft weer tot gevolg dat de eierstokken worden geprikkeld om nóg meer oestrogeen en androgenen aan te maken, zodat meerdere follikels worden gestimuleerd om te ovuleren. Als deze extra follikels ook niet in staat zijn om een gerijpt eitje te produceren of progesteron aan te maken wordt de menstruatiecyclus vooral gestuurd door een verhoogde productie van oestrogeen en androgenen, zonder de aanmaak van progesteron, en dit is de disbalans in de hormonen die PCOS tot gevolg heeft.

Wat zijn de oorzaken van PCOS?

Wetenschappers zijn er nog lang niet over uit wat nu exact de oorzaken zijn van PCOS, maar binnen de reguliere geneeskunde wijt men het vooral aan erfelijke aanleg (Diamanti-Kandarakis et al., 2006). Veel alternatieve genezers daarentegen zijn van mening dat een genetische afwijking de ziekte slechts voor een deel verklaart, en dat er meerdere oorzaken zijn die je vaak zelf in de hand hebt.

Binnen de alternatieve geneeskunde gaat men ervan uit dat de volgende factoren een centrale rol spelen bij het ontstaan van PCOS:

• Blootstelling van vrouwelijke embryo’s aan zogenaamde ‘xenobiotische stoffen’, chemische stoffen waar wij als gevolg van milieuvervuiling mee in aanraking komen en die onder andere oestrogeen imiteren (o.a. Steckler et al., 2004; Schmid, 1985). Een vrouwelijke embryo heeft tot wel 800.000 follikels, die elk een ongerijpt eitje bevatten. Onderzoeken hebben aangetoond dat de embryo tijdens de ontwikkeling van deze follikels buitengewoon gevoelig is voor de schadelijke effecten van xenobiotische stoffen. Als de moeder in deze fase wordt blootgesteld aan deze chemicaliën merkt zij daar zelf niets van, maar de baby lijdt er zwaar onder omdat de chemische stoffen de follikels beschadigen waardoor er groeiafwijkingen ontstaan, met als gevolg dat de baby als zij eenmaal volwassen is nooit kan ovuleren of voldoende progesteron kan produceren.
• Stress (Diamanti-Kandarakis et al., 2006). Het is al langer bekend dat langdurige stress een negatief effect heeft op de hormoonspiegel, vanwege de hoge cortisolproductie. Stress kan niet alleen de menstruatiecyclus verstoren, het kan ook zorgen voor een verdere disbalans van de hormonen waardoor het risico op PCOS groter wordt.
• Onvoldoende beweging (o.a. Giallauria et al., 2008). Regelmatig bewegen, of dit nu een stevige wandeling, een uurtje trainen in de sportschool of een Kettlebell-workout in je eigen huis is, leidt tot de aanmaak van groeihormoon en een verhoogde leptinegevoeligheid, twee hormonen die helpen om de hormoonhuishouding in balans te houden en de vetverbranding bevorderen. Als je vooral zittend door het leven gaat zul je weinig vet verbranden, waardoor je sneller de kans hebt om een hormonale disbalans en/of overgewicht te krijgen, en dit vergroot het risico op PCOS aanmerkelijk.
• Medicijngebruik. Van sommige medicijnen is bekend dat zij het functioneren van het hormoonstelsel of de hypothalamus beïnvloeden, zoals de anticonceptiepil, medicijnen ter behandeling van diabetes en antidepressiva.
• Ongezonde voeding (Moran et al., 2013). Misschien wel de belangrijkste veroorzaker van PCOS is een ongezond voedingspatroon. Onderzoekers hebben ontdekt dat jonge vrouwen met PCOS veel meer suikers en koolhydraten eten dan gemiddeld, met een stijging van de insulineproductie tot gevolg. Een voortdurend verhoogde insulineproductie kan niet alleen leiden tot overgewicht en diabetes type 2, het stimuleert tevens de receptoren van androgenen, waardoor de eisprong wordt geblokkeerd. Daarnaast is bekend dat overgewicht en diabetes type 2 de kans op PCOS sterk vergroten.

Zoals je wel kunt zien is PCOS geen aandoening die slechts aan één oorzaak te wijten is; meestal is het een combinatie van twee of meer factoren, zoals erfelijke aanleg, blootstelling aan xenobiotische stoffen, ongezond eten, weinig bewegen en/of veel stress. Daarnaast kunnen andere aandoeningen die de hormoonspiegel beïnvloeden, zoals bijvoorbeeld een trage schildklier, mogelijk de kans op PCOS vergroten, dus het is altijd belangrijk dat de gynaecoloog alle factoren die van invloed zouden kunnen zijn onderzoekt (Kachuei et al., 2012).

Wat zijn de symptomen van PCOS?

Vrouwen met PCOS hebben vaak last van meerdere symptomen waaraan je de ziekte kunt herkennen (o.a. Teede et al., 2011):

• Onregelmatige menstruatie (minder dan 9 maal per jaar) of helemaal geen menstruatie
• Onvruchtbaarheid of verminderde vruchtbaarheid
• Acne, vette huid en vette roos
• Mannelijke lichaamsbeharing en haarverlies (bijvoorbeeld haren op de bovenlip, kin, rond de tepels, op de buik, op de onderrug en aan de binnenzijde bovenbenen, haaruitval rond de kruin en teruglopende haargrens).
• Hoog cholesterolgehalte
• Hoge bloeddruk
• Verdikte en donkerbruine/zwarte huid in de nek, op de armen, oksels, borsten of dijen
• Kleine wratjes (‘skin tags’) in de oksels, rond de hals en nek of in het gezicht
• Bekkenpijn
• Angsten of depressie

Omdat PCOS de hormoonspiegel enorm uit balans brengt kan de aandoening op de lange termijn leiden tot:

• Overgewicht en obesitas, vooral rond het middel (Carbina & Lobo, 1999)
• Diabetes type 2 of insuline-resistentie (Legro et al., 1998)
• Hoge bloeddruk en hart- en vaatziekten (Dokras, 2008)
• Slaapapneu (Vgontzas et al., 2001)
• Broze botten (Zborowski et al., 2000)
• Mogelijk verhoogd risico op eierstokkanker en borstkanker (Schildkraut et al., 1996)

Als je vermoedt dat je PCOS hebt is het raadzaam om naar de dokter te gaan, die je na consultatie zal doorverwijzen naar de gynaecoloog om een echo van je eierstokken te laten maken. Op zo’n echo zijn de blaasjes vaak heel goed te zien, zodat de diagnose, rekening houdend met alle andere klachten die je hebt, meestal onomstotelijk kan worden vastgesteld (Carima, 2004; Azziz, 2006). Echter, ook als de blaasjes niet zichtbaar zijn bij een echo kun je PCOS hebben. In dat geval zal de gynaecoloog een diagnose stellen op basis van een specifieke combinatie van symptomen, en andere ziekten die onvruchtbaarheid en mannelijke beharing kunnen veroorzaken uitsluiten, zoals hypothyreoïdie, congenitale adrenale hyperplasie (21-hydroxylase deficiëntie), syndroom van Cushing, hyperprolactinemie, androgeen afscheidende gezwellen en andere hypofyse- of bijnieraandoeningen (bron: Revised 2003 consensus on diagnostic criteria and long-term health risks related to polycystic ovary syndrome, 2004).

Een andere indicatie dat je PCOS zou kunnen hebben is als je AMH-waarden veel te hoog zijn. AMH-hormoon, een afkorting van Anti-Müllerian Hormoon, is een protëine dat afgescheiden wordt door de follikels in de eierstokken en gemeten kan worden om te zien hoeveel eicellen er nog in de eierstokken aanwezig zijn (bij vrouwen in de menopauze is de AMH-waarde 0). In Amerika en Duitsland behoort de AMH-waardemeting tot de standaard vruchtbaarheidonderzoeken maar in Nederland kun je deze meting slechts bij enkele laboratoria en het Erasmus Medisch Centrum in Rotterdam laten doen.

Zou je graag een persoonlijke analyse van je hormoonhuishouding willen en persoonlijke begeleiding om weer in balans te komen en je energie terug te krijgen? Dan kun je kijken of mijn Maximale Gezondheidsprogramma iets voor je is. Het aantal plaatsen in dit programma is beperkt, wanneer je interesse hebt kun je dat via de pagina in deze link aangeven en dan nemen we contact met je op.