Waarom kokosolie niets met hart- en vaatziekten te maken heeft

Kokosolie is rijk aan verzadigde vetten. Dit schrikt veel mensen af, want wij hebben altijd geleerd dat verzadigde vetten ongezond zijn omdat ze cholesterolverhogend werken en dus het risico op hart- en vaatziekten verhogen. De laatste tijd zijn er weer enkele berichten in het nieuws verschenen waarin de consumptie van kokosolie sterk wordt afgeraden. In deze berichten worden het Voedingscentrum en de Hartstichting als belangrijkste bronnen gebruikt en wordt verwezen naar een onderzoek van de American Heart Association, welke gesponsord wordt door Monsanto, die een belangrijke producent is van plantaardige oliën. Je kunt je afvragen hoe betrouwbaar een onderzoek is waarvan de belangrijkste sponsor grote belangen heeft bij het verkopen van plantaardige olie. Bovendien zijn veel voedingsmiddelen niet per definitie ongezond, belangrijk is dat je ze met mate eet als onderdeel van een gezond en gevarieerd voedingspatroon, en dat geldt ook voor kokosolie.

In dit artikel:

• Is kokosolie wel of niet gezond?
• Onderzoek naar kokosolie onbetrouwbaar
• Cholesterol en hart- en vaatziekten
• Conclusie

Is kokosolie wel of niet gezond?

Wie de productinformatie op het etiket van een pot kokosolie leest zal ontdekken dat het voor ca. 87 – 92% uit verzadigde vetten bestaat. Bij veel mensen gaan dan de alarmbellen rinkelen, want zij hebben altijd geleerd dat verzadigde vetten het cholesterolgehalte in het bloed verhogen. Echter, de koudgeperste (extra vierge) kokosolie die bij veel natuurvoedingswinkels en superfood winkels verkrijgbaar is bestaat voornamelijk uit middellangeketen-vetzuren, een verzadigd vet dat veel minder schadelijke gevolgen heeft voor het cholesterolgehalte dan andere verzadigde vetsoorten. Daarnaast hebben deze verzadigde vetten in kokosolie minder gal en enzymen nodig om afgebroken te worden in het lichaam, waardoor ze veel beter verteerbaar zijn dan andere vetten (Cater et al., 1997[1]). Bovendien heeft het menselijk lichaam verzadigde vetten ook gewoon nodig, want deze zorgen voor een sterk geconcentreerde hoeveelheid energie, een langdurig verzadigd gevoel, en ze dragen bij aan sterke botten, een gezonde lever-, hart-, en longfunctie, een goedwerkende zenuwsignaalwerking en een sterk immuunsysteem. Een interessant weetje is dat borstvoeding voor 40-50% uit verzadigde vetten bestaat (Jensen, 1999[2]); verzadigde vetten vormen dus van nature een onderdeel van ons voedingspatroon, dat we door onze moeders met de paplepel ingegeven krijgen.

Onderzoek naar kokosolie onbetrouwbaar

Je zou aan de hand van bovenstaande mogen concluderen dat kokosolie niet zo ongezond is als het soms wordt voorgespiegeld, maar toch verschijnen er met enige regelmaat nieuwe berichten in de media dat je kokosolie beter kunt vermijden. Deze artikelen zijn vrijwel altijd gebaseerd op nieuwe rapporten van wetenschappelijke onderzoeken die door de industrie gesponsord worden, en daar zit het probleem.

Om wetenschappelijk onderzoek te kunnen uitvoeren is sponsoring van groot belang. Vroeger werd sponsoring meestal door onafhankelijke partijen gedaan, maar dit is de afgelopen decennia sterk veranderd. De hoeveelheid door industrie gesponsorde onderzoeken is verveelvoudigd, van 26% in 1980 naar 62% eind 1990 (Dunn et al., 2013[3]). Alhoewel het niet is toegestaan om resultaten van wetenschappelijk onderzoek opzettelijk in het voordeel te laten uitvallen voor het sponsorende bedrijf, gebeurt dit in de praktijk wel vaak. Zo laat een review naar 48 onderzoeken zien dat onderzoeken gesponsord door de industrie vaker resultaten vertoonden die positief waren voor het sponsorende bedrijf dan onderzoeken die werden gesponsord door een onafhankelijke partij (Lundh et al., 2015[4]). Dit gebeurt ook in de voedingsindustrie, waar onderzoek laat zien dat bij door de industrie gesponsorde artikelen 0% negatief uitpakte voor de industrie, terwijl dit 37% was bij niet door de industrie gesponsorde onderzoeken (Lesser et al, 2007[5]). Het is dan ook niet verwonderlijk dat het resultaat van het meest recente onderzoek naar de effecten van kokosolie negatief uitpakt. Het betreffende onderzoeksrapport, dat schokkende titels, overdreven resultaten en achterhaalde onderbouwing bevatte, werd namelijk gepubliceerd in opdracht van de American Heart Association, dat gesponsord wordt door Monsanto, een van de grootste producenten wereldwijd van plantaardige oliën. Het onderzoeksrapport leek vooral bedoeld om consumenten zoveel mogelijk af te schrikken en hen te bewegen kokosolie te vervangen door plantaardige oliën.

Cholesterol en hart- en vaatziekten

In veel negatieve artikelen over kokosolie wordt het effect op het cholesterolgehalte nog steeds gezien als een bepalende factor of een vet wel of niet bijdraagt aan hart- en vaatziekten, terwijl dat idee al lang is achterhaald. De meeste wetenschappers zijn al lang van dat idee afgestapt en zijn tegenwoordig van mening dat de belangrijkste oorzaak van hart- en vaatziekten laaggradige ontstekingen en oxidatieve stress zijn, niet een verhoogd cholesterol.

Het is een complex onderwerp, maar kort samengevat komt het erop neer dat als een verhoogd cholesterolgehalte hart- en vaatziekten zouden veroorzaken dit zou moeten gelden voor alle leeftijden, bij zowel mannen als vrouwen en over de gehele wereld, en dat een laag cholesterol het risico op hart- en vaatziekten vermindert. Echter, dit is allemaal niet het geval. Bijvoorbeeld, het percentage hart- en vaatziekten bij mannen van 65 jaar is tien keer zo hoog als bij mannen van 45 jaar. Uit onderzoek is echter gebleken dat een hoog LDL cholesterolgehalte geen risicofactor is voor hart- en vaatziekten bij mensen ouder dan 70 jaar (Krumholz et al., 1994[6]). Een ander voorbeeld is het feit dat vrouwen veel minder vaak lijden aan hart- en vaatziekten, terwijl ze juist vaker een hoger cholesterolgehalte hebben. Tijdens een internationale conferentie over cholesterol werden 11 grote onderzoeken bestudeerd waaraan 125.000 vrouwen hadden meegedaan, en men concludeerde dat er helemaal geen sprake was van een relatie tussen cholesterolgehalte in bloed en sterfgevallen als gevolg van hart- en vaatziekten. Ook bleek dat cholesterol niet overal in de wereld een risicofactor is; er zijn zelfs bevolkingsgroepen die gemiddeld een zeer hoog cholesterolgehalte hebben maar tot de groep van mensen met het laagste percentage hart- en vaatziekten ter wereld behoren (Jacobs et al., 1992[7]). En er zijn zelfs diverse onderzoeken gedaan waaruit blijkt dat de sterftekans hoger is bij mensen met een laag cholesterol (Behar et al., 1997[8]; Tuikkalla et al., 2010[9]; Takata et al., 2014[10]).

Kortom, de meeste vormen van hart- en vaatziekten worden veroorzaakt door laaggradige ontstekingen en oxidatieve stress, welke op hun beurt leiden tot een verhoogd cholesterolgehalte. Laaggradige ontstekingen en oxidatieve stress zijn dus de oorzaak van hart- en vaatziekten, niet een te hoog cholesterolgehalte (dat is een gevolg ervan). Bloedvaten raken verstopt door beschadigingen en de ontstekingsreacties die daardoor ontstaan. Als bloedvaten beschadigd raken gaan ze ‘verkalken’ door plakvorming, bloedverdikking en vernauwing van de bloedvaten. Deze combinatie van factoren kan leiden tot een hoge bloeddruk en hartaanvallen. Om de beschadigingen in de bloedvaten te herstellen geeft het lichaam een signaal af aan de lever om meer cholesterol te produceren, want hiermee kunnen de beschadigde cellen worden hersteld. Cholesterol is dus niet de veroorzaker van het dichtslibben van de aderen, maar het gevolg, en is onderdeel van een natuurlijk proces in het lichaam om zichzelf te herstellen. Je kunt daarom dus ook niet zeggen dat kokosolie het risico op hart- en vaatziekten verhoogt omdat kokosolie het cholesterol verhoogt, want dat verband is niet bewezen (Ramsden et al., 2016[11]). Er zijn bovendien ook talloze onderzoeken die hebben aangetoond dat de consumptie van verzadigde vetten niet leidt tot hart- en vaatziekten (Siri-Tarino et al., 2010[12]).

Conclusie

Kokosolie is een gezond product, mits je het met mate gebruikt, zoals bij vrijwel elk voedingsmiddel het geval is. Het is dus niet de bedoeling om een pot per week te gebruiken, je eet immers niet de individuele kokosolie voor je gezondheid, maar kleine hoeveelheden als onderdeel van een gezond en gevarieerd voedingspatroon. Alles met mate, net zoals met elk ander voedingsmiddel, want het is de dosis die iets tot een gif maakt, hoe gezond een product in eerste instantie ook is.

Referenties

[1] Cater, N. B., Heller, H. J., & Denke, M. A. (1997). Comparison of the effects of medium-chain triacylglycerols, palm oil, and high oleic acid sunflower oil on plasma triacylglycerol fatty acids and lipid and lipoprotein concentrations in humans. The American journal of clinical nutrition, 65(1), 41-45.
[2] Jensen, R. G. (1999). Lipids in human milk. Lipids, 34(12), 1243-1271.
[3] Dunn, A. G., Bourgeois, F. T., & Coiera, E. (2013). Industry influence in evidence production.
[4] Lundh, A., Sismondo, S., Lexchin, J., Busuioc, O. A., & Bero, L. (2015). Industry sponsorship and research outcome. Cochrane Database Syst Rev, 12.
[5] Lesser, L. I., Ebbeling, C. B., Goozner, M., Wypij, D., & Ludwig, D. S. (2007). Relationship between funding source and conclusion among nutrition-related scientific articles. PLoS Medicine, 4(1), e5.
[6] Krumholz, H. M., Seeman, T. E., Merrill, S. S., de Leon, C. F. M., Vaccarino, V., Silverman, D. I., … & Berkman, L. F. (1994). Lack of association between cholesterol and coronary heart disease mortality and morbidity and all-cause mortality in persons older than 70 years. Jama, 272(17), 1335-1340.
[7] Jacobs, D., Blackburn, H., Higgins, M., Reed, D., Iso, H., McMillan, G., … & Rifkind, B. (1992). Report of the Conference on Low Blood Cholesterol: mortality associations. Circulation, 86(3), 1046-1060.
[8] Behar, S., Graff, E., Reicher-Reiss, H., Boyko, V., Benderly, M., Shotan, A., … & Bezafibrate Infarction Prevention (BIP) Study Group. (1997). Low total cholesterol is associated with high total mortality in patients with coronary heart disease. European heart journal, 18(1), 52-59.
[9] Tuikkala, P., Hartikainen, S., Korhonen, M. J., Lavikainen, P., Kettunen, R., Sulkava, R., & Enlund, H. (2010). Serum total cholesterol levels and all-cause mortality in a home-dwelling elderly population: a six-year follow-up. Scandinavian journal of primary health care, 28(2), 121-127.
[10] Takata, Y., Ansai, T., Soh, I., Awano, S., Nakamichi, I., Akifusa, S., … & Sonoki, K. (2014). Serum total cholesterol concentration and 10-year mortality in an 85-year-old population. Clinical interventions in aging, 9, 293.
[11] Ramsden, C. E., Zamora, D., Majchrzak-Hong, S., Faurot, K. R., Broste, S. K., Frantz, R. P., … & Hibbeln, J. R. (2016). Re-evaluation of the traditional diet-heart hypothesis: analysis of recovered data from Minnesota Coronary Experiment (1968-73). bmj, 353, i1246.
[12] Siri-Tarino, P. W., Sun, Q., Hu, F. B., & Krauss, R. M. (2010). Meta-analysis of prospective cohort studies evaluating the association of saturated fat with cardiovascular disease. The American journal of clinical nutrition, ajcn-27725.