Waarom slecht slapen funest is voor je gezondheid

Een grote oorzaak van slecht slapen in deze tijd is het gebruik van de mobiele telefoon voor het naar bed gaan, zo blijkt uit wetenschappelijk onderzoek. Lees in dit artikel hoe dat werkt, lees over meer redenen waarom je slecht slaapt en waarom slecht slapen funest is voor je gezondheid. Ook lees je hoe je beter kunt slapen.

In dit artikel:

• Bijna de helft van de Nederlanders slaapt slecht
• Effecten van slecht slapen
• Oorzaak van slecht slapen: je smartphone, tablet en laptop
• Oorzaak slecht slapen: stress
• Afvallen tijdens de slaap
• Hoe kun je beter slapen?

Wanneer je niet voldoende slaapt heeft dit invloed op het lichaam dat zichzelf herstelt tijdens de slaap. Het heeft ook invloed op de geest gezien de gebeurtenissen van de dag worden verwerkt en opgeslagen in het geheugen. Uit nieuw onderzoek van psychofysioloog Gerard Kerkhof die verbonden is aan het slaapcentrum van MC Haaglanden blijkt dat een derde van de Nederlanders de kritische ondergrens van zes uur slaap per nacht niet haalt en dat een grote groep Nederlanders kampt met een slaapstoornis. Zijn onderzoek is nog niet voltooid en wordt over ongeveer een jaar pas gepubliceerd, maar gezien de ernst van de cijfers deelde Kerkhof deze recent in een artikel in Het Parool.

Bijna de helft van de Nederlanders slaapt slecht

Uit zijn onderzoek blijkt niet alleen dat 30,4% van de Nederlanders niet aan de kritische ondergrens komt van zes uur slaap per nacht, ook slaapt de Nederlander gemiddeld 7 uur terwijl een volwassene volgens Kerkhof tussen de 7,5 en 8,5 uur slaap nodig heeft. Nederlandse mannen tussen de 40 en 50 jaar blijken het minst te slapen: slechts 6,5 uur gemiddeld per nacht. Als klap op de vuurpijl blijkt bijna de helft, 49,2%, van jonge Nederlandse vrouwen tussen de 18 en 20 te kampen met een slaapstoornis. Er is sprake van een slaapstoornis als iemand drie maanden lang meer dan drie keer in de week problemen heeft met slapen. Waarom zo’n grote groep jonge vrouwen zo slecht slaapt is nog niet zeker, het vermoeden van Kerkhof gaan in de richting van hormonale kwesties, stress, te weinig beweging en de smartphone die een verschuiving van je biologische klok veroorzaakt door het blauwe licht. Ook word je door je smartphone cognitief gestimuleerd voor het slapen gaan en ook hierdoor val je moeilijker in slaap. Uit een recente enquête van de Nederlandse Vereniging voor Slaap- Waak Onderzoek (NSWO) blijkt dat bijna de helft (49%) van de Nederlanders ontevreden is over zijn nachtrust en een kwart van hen maakt zich er zelfs zorgen over. 22% heeft regelmatig last van slapeloosheid aldus deze enquête. De effecten van te weinig slaap op korte termijn kunnen bijvoorbeeld zijn: veel gapen, onderpresteren, slaperig zijn, weinig focus en concentratie hebben, niet helder kunnen denken, snel geïrriteerd zijn, een minder goed werkend geheugen, vertraagde reactiesnelheid, nervositeit, spiertrillingen, spierpijn of hoofdpijn.

Effecten van slecht slapen

Lange tijd slecht slapen kan volgens verschillende wetenschappelijke onderzoeken kunnen leiden tot: hartritmestoornissen, hoger risico op hart- en vaatziekten, een vertraagde wondheling, minder groeihormonen aanmaken, meer kans op overgewicht en obesitas, een verzwakt immuunsysteem, verhoogde kans op depressie, kanker en op diabetes type 2. In 2014 hebben een aantal bekende wetenschappers van verschillende universiteiten zoals Oxford, Cambridge en Harvard officieel gewaarschuwd dat te weinig slaap op den duur ernstige gezondheidsproblemen kan geven zoals hart- en vaatziekten, kanker, diabetes type 2 en obesitas, omdat het de biologische klok totaal ontregelt. Zij stelden dat dit steeds meer voorkomt door het gebruik van elektronica als telefoon, laptop en televisie voor het slapen gaan. Uit onderzoek is bovendien gebleken dat slechte slapers korter leven. Uit ander onderzoek in 2014 blijkt ook dat mensen die laat naar bed gaan en kort slapen, meer negatieve gedachten hebben en overdag meer geneigd zijn tot piekeren. Gedachten kunnen in het ergste geval zelfs dwangmatig worden. De onderzoekers stellen dat het krijgen van voldoende slaap een goedkoop en goed werkend medicijn is voor mensen die last hebben van dwingende gedachtes en dat er bij de behandeling van mensen met obsessieve stoornissen beter moet worden gelet op hun slaapgewoontes.

Oorzaak van slecht slapen: je smartphone, tablet en laptop

Melatonine wordt ook wel slaaphormoon genoemd. Het komt ’s avonds vrij als het niveau van cortisol en bloedsuiker tot een minimum zijn gedaald en als het donker is. Dit hormoon zorgt ervoor dat je in slaap valt en is een van de sterkste antioxidanten die het lichaam aanmaakt. Als je een tekort hebt aan daglicht maak je bijvoorbeeld minder melatonine aan. Ook het (blauwe) licht van je telefoon, laptop, computer, televisie of tablet verstoort de aanmaak van het slaaphormoon melatonine. Dit blijkt ook uit recent onderzoek van The University of Manchester (2014) en de onderzoekers raden het opladen van je telefoon, tablet of laptop in de slaapkamer ten zeerste af. Ze stellen dat het blauwe licht het meest schadelijk is omdat onze geest onder invloed van dit licht geen rust krijgt. Dit bleek ook al uit eerder onderzoek zoals in 2012 van het Lighting Research Centre (LRC) van het Rensselaer Polytechnic Institute. Zij stellen dat het gebruik van elektronica voor het slapen gaan tot slaapproblemen kan leiden omdat het licht van het scherm van telefoon of televisie onze biologische klok (de aanmaak van melatonine) verstoort. Een ander onderzoek van Harvard Medical School (2014) stelt dat niet alleen tablets maar ook lichtgevende e-readers die worden gebruikt om te lezen voor het slapen, zorgen voor een slechtere nachtrust. Deze onderzoekers lieten twaalf mensen twee weken slapen in een laboratorium. Vijf dagen lazen ze voor het slapen gaan op een tablet en vijf dagen uit een fysiek boek. Uit bloedonderzoek bleek daarna dat er minder melatonine werd aangemaakt wanneer de proefpersonen lazen op een tablet. Ze vielen minder snel in slaap en waren de volgende dag minder uitgerust. De onderzoekers stellen dat ditzelfde opgaat voor een e-reader en andere elektronische apparaten omdat deze licht uitzenden met vergelijkbare golflengtes.

Uit een onderzoek, uitgevoerd op verzoek van een matrassenfabrikant in Engeland onder 2500 mensen, bleek dat maar liefst 70% van de ondervraagden in bed nog zeker vier keer de diverse sociale media checkt. Daarnaast kijkt meer dan de helft in bed nog ruim een kwartier naar de televisie. Uit de enquête van de Nederlandse Vereniging voor Slaap- Waak Onderzoek blijkt dat drie op de vier mensen tv kijken voor ze naar bed gaan, en een op de vijf kijkt in bed ook geregeld televisie. Zestien procent van de mensen uit dit onderzoek is in bed vaak nog aan het internetten. Onderzoek van de Universiteit van Harvard (2014), onder 1800 kinderen die werden gevolgd vanaf zes maanden tot hun achtste jaar, toonde aan dat de aanwezigheid van een televisie een negatieve invloed heeft op de nachtrust van kinderen. Als zij slapen in een kamer waar ook een televisie aanwezig is slapen zij gemiddeld dertig minuten korter dan wanneer hun bed niet in de buurt van een tv staat. Bovendien leidt elk uur dat kinderen overdag actief naar het scherm kijken tot zeven minuten minder slaap per nacht.

Het heeft ook invloed op de aanmaak van melatonine en dus de kwaliteit van je slaap, wanneer het niet helemaal donker is in je slaapkamer. Volgens de onderzoekers van The University of Manchester is het erg belangrijk om echt in het donker te slapen. Omgevingslicht als straatlantaarns of zelfs de oplichtende letters van de wekker kunnen de productie van melatonine verstoren en dat blijkt ook een negatief effect te hebben op de stofwisseling wat kan zorgen voor gewichtstoename. Zelfs een heel klein beetje licht tijdens de slaap heeft al een effect op het lichaam, aldus de onderzoekers. De aanmaak van melatonine wordt verder nog beïnvloed door andere hormonen, beweging, (een tekort aan) vitamines en mineralen en ook door je darmwerking.

Oorzaak slecht slapen: stress

Cortisol wordt ook wel het stresshormoon genoemd, veel mensen maken door chronische stress te veel cortisol aan. DHEA wordt ook wel het antistresshormoon genoemd en gaat, bijvoorbeeld door het verouderingsproces, juist steeds meer omlaag. Een slaapstoornis kan hier het gevolg van zijn. Wanneer je te weinig ontspant en slaapt ga je ook cortisol aanmaken en zo blijf je in een vicieuze cirkel. Cortisol bereikt ’s morgens het hoogste peil om daarna gedurende de dag langzaam af te nemen totdat het tijdens je slaap een minimum bereikt. Tegen de ochtend begint de productie weer te stijgen om je klaar te maken om wakker te worden en op te staan. De lage cortisolspiegel ’s avonds zorgt voor een lagere bloedsuikerspiegel zodat je gemakkelijker tot rust komt en in slaap kunt vallen. Bij stress wordt dit proces vlak en blijft de spiegel hoog, ook ’s avonds en ’s nachts. Hierdoor slaap je slechter en word je minder uitgerust en energiek wakker. Ook wordt melatonine goed aangemaakt als cortisol laag is voor je gaat slapen en als cortisol te hoog blijft voor het slapen wordt melatonine dus niet genoeg aangemaakt om goed te kunnen slapen. Een burn-out, chronische stress, onregelmatige diensten of een onregelmatig dagritme kunnen cortisol verstoren. Dit heeft bovendien ook invloed op de hoeveelheid buikvet. Cortisol stimuleert vetopslag in de buik en DHEA versnelt juist de afbraak van vet.

Andere hormonale oorzaken van slecht slapen kunnen bijvoorbeeld zijn: een tekort aan de vrouwelijke geslachtshormonen progesteron of oestrogeen die beide nodig zijn voor een goede slaap. Slaapproblemen komen ook voor bij mensen met insulineresistentie. Ook een schildklierhormoontekort kan zorgen voor depressieve gevoelens en slaapproblemen.

Afvallen tijdens de slaap

Groeihormoon wordt ook wel Human Growth Hormone (HGH) genoemd en wordt aangemaakt door de hypofyse. De grootste groeihormoonproductie vindt ’s nachts tijdens de slaap plaats, groeihormoon piekt zo’n drie tot vier uur nadat je in slaap bent gevallen. Dit hormoon zorgt ervoor dat je in je slaap herstelt van alle dagelijkse inspanningen en belastingen. Het helpt bij reparatie en groei van cellen en weefsels. Van spiercellen, botten, nagels, haren tot collageen. Maar groeihormoon stimuleert ook de vetverbranding, zelfs als je niet actief bezig bent. Met voldoende groeihormoon kan je lichaam de hele dag (en nacht) vet verbranden en ook als je graag wilt afvallen is het dus belangrijk om voldoende groeihormoon aan te maken en te zorgen dat je voldoende nachtrust krijgt.

Hoe kun je beter slapen?

• Verduister je slaapkamer goed en zorg dat je voldoende daglicht ziet voor een optimale aanmaak van melatonine.
• Probeer je smartphone, tablet en televisie te vermijden voor je gaat slapen.
• Voor iOS-apparaten en computers is er de sofware F.lux om de effecten van blauw licht tegen te gaan. Schermen geven ’s avonds warmere kleuren af door deze sofware en dat maakt het makkelijker om in slaap te vallen na het gebruik van deze oplichtende apparaten.
• Geef je lichaam en geest tijd om tot rust te komen voor je gaat slapen en maak van de slaapkamer een oase van rust waar je geen tv kijkt.
• In het Parool haalt Kerkhof onderzoek aan waaruit blijkt dat een powernap van twintig minuten je al drie uur frisser houdt. Volgens slaaponderzoek van NASA is de powernap de enige manier om van een slaapachterstand te komen. Als jij het beste functioneert bij acht uur slaap en je hebt een uur slaaptekort, dan stelt NASA dat je baat hebt bij een powernap van 90 minuten. Geen uur omdat je dan juist midden in een slaapcyclus zit. Een slaapcyclus van lichte naar diepe slaap en terug duurt 90 minuten aldus NASA. Met een powernap van 90 minuten ben je dus het meest uitgerust. Met meer slaaptekort zorg je ervoor dat je een veelvoud van de slaapcyclus van 90 minuten aanhoudt. Geen tijd voor 90 minuten powernappen? Slaap dan 15 tot 25 minuten omdat je daarna in je diepe REM-slaap terecht komt.
• Gezonde voeding en voldoende beweging hebben een positieve invloed op je hormoonbalans en dat heeft een positief effect op je nachtrust.
• Het is belangrijk om stressbronnen aan te pakken en meer rustmomenten tijdens de dag te nemen. Zo stap je meer uitgerust en ontspannen je bed in.
• Er zijn verschillende natuurlijke middelen waarmee je een gezonde nachtrust kunt bevorderen zonder dat ze een negatief effect op je gezondheid hebben (of tot verslaving kunnen leiden) zoals: melatonine, magnesiumolie, GABA, kamille, L-Theanine en Taurine.

Referenties
– Enquête van de Nederlandse Vereniging voor Slaap- Waak Onderzoek (NSWO), maart 2014
– Nota J, Coles M. Duration and Timing of Sleep are Associated with Repetitive Negative Thinking, Cognitive Therapy and Research ISSN: 0147-5916, 2014
– Het Parool, UvA onderzoeker: Gooi die mobiel uit de slaapkamer, 30-12-2014
– Espie CA, Kyle SD et al. Attribution, cognition and psychopathology in persistent insomnia disorder: outcome and mediation analysis from a randomized placebo-controlled trial of online cognitive behavioural therapy. Sleep Med 2014 Aug; 15(8):913-7
– Yaggi HK, Araujo AB et al. Sleep duration as a risk factor for the development of type 2 diabetes. Diabetes Care 2006 Mar; 29(3):657-61
– Onderzoek in opdracht van Ergoflex Mattress Company Newcastle, 2014.
– Lighting Research Centre (LRC) van het Rensselaer Polytechnic Institute. Wood B, Rea MS et al. Light level and duration of exposure determine the impact of self-luminous tablets on melatonin suppression. Applied Ergenomics. 44(2):237-240
– Alla Svirinskaya, Energy Secrets, Hay House 2010
– Cespedes E, Gillman M et al. Television Viewing, Bedroom Television, and Sleep Duration From Infancy to Mid-Childhood. Pediatrics, April 14, 2014 DOI: 10.1542/peds.2013-3998
– http://science.nasa.gov/science-news/science-at-nasa/2005/03jun_naps/
– Chang AM, Aeschbach D et al. Evening use of light-emitting eReaders negatively affects sleep, circadian timing, and next-morning alertness. Proceedings of the National Academy of Sciences of the United States of America 2014 doi: 10.1073/pnas. 1418490112.