27 symptomen die vertellen of stress je gezondheid aantast

Stress kan je gezondheid aantasten zonder dat je daar zelf bewust van bent. Meestal komt die bewustwording pas achteraf, bijvoorbeeld als je vermoeidheidsklachten hebt of een paar kilo bent aangekomen. Gelukkig is het dan nog niet te laat, je kunt er daarna zeker nog iets aan doen. Als je de symptomen van stress en bijnieruitputting uit dit artikel herkent, stel het verbeteren van je gezondheid dan niet langer uit.

In dit artikel:

• Wat is stress?
• Wat gebeurt er in je lichaam als je stress hebt?
• Is stress alleen maar ongezond?
• Wanneer is stress schadelijk?
• Wat is bijnieruitputting en hoe ontstaat het?
• Wat zijn de symptomen van bijnieruitputting?
• Wat gebeurt er als je niets aan bijnieruitputting doet?
• Wat moet ik doen als ik denk dat ik bijnieruitputting heb?

Wat is stress?

Stress wordt door wetenschappers gedefinieerd als “een daadwerkelijke of denkbeeldige bedreiging en de reactie van het lichaam daarop”, en kan worden veroorzaakt door lichamelijke of emotionele veranderingen of een verandering in je omgeving. De factoren die stress kunnen veroorzaken worden ook wel stressfactoren of stressoren genoemd en zijn heel veelzijdig. Ze kunnen variëren van kleine lastige dingetjes zoals je fiets die een lekke band krijgt of de computer die niet doet wat jij wil, tot grote gebeurtenissen in je leven, bijvoorbeeld een ziekte of het overlijden van een geliefde, relatieproblemen, een nieuwe baan, werkloosheid, zwangerschap of financiële zorgen.

Bij stress wordt het centrale zenuwstelsel geactiveerd en word je alerter en bewuster van je omgeving. De reactie op stressprikkels wordt beschouwd als een beschermingsmechanisme van het lichaam om met bedreigende situaties te kunnen omgaan en zorgt ervoor dat je in staat bent om te vechten of te vluchten.

Wat gebeurt er in je lichaam als je stress hebt?

De lichamelijke reactie op stress komt via twee verschillende zenuwbanen tot stand:

• Snelle reactie: deze wordt ‘getriggerd’ door het autonome zenuwstelsel en zorgt dat het bijniermerg de hormonen adrenaline en noradrenaline produceert, welke in de bloedbaan terecht komen.
• Langzame reactie: de hypothalamus produceert na het ontvangen van een stressprikkel corticotropin-releasing hormone (CRH), een peptide die de voorkwab van de hypofyse aanzet tot de productie van het hormoon corticotropine (ACTH), dat vervolgens de bijnierschors stimuleert om corticosteroïden aan te maken, waaronder cortisol. Zodra deze cortisol in de bloedbaan terecht komt stijgt de bloedsuikerspiegel, waardoor de stofwisseling verhoogd wordt zodat het lichaam sneller en effectiever kan reageren op de ontstane stresssituatie. Daarna krijgt de hypothalamus via de cortisol in de bloedbaan het signaal om de productie van CRH af te remmen.

Als je last hebt van stress gebeurt er van alles in het lichaam; voedingsstoffen worden minder goed opgenomen, je krijgt minder zuurstof in je bloed, je hormonen raken uit balans, je cholesterol- en triglyceridegehalte gaan omhoog, je darmflora raakt uit balans en je bloedtoevoer en stofwisseling wordt vertraagd. In feite krijgt stress alle prioriteit van je lichaam, zelfs de afbraak van toxische stoffen wordt geremd en het immuunsysteem verzwakt (Segerstrom et al, 2004[1])! Dat is de belangrijkste reden waarom stress zo schadelijk is voor je gezondheid, want alle processen in je lichaam worden “stop” gezet om voorrang te geven aan stress.

Vooral de aanmaak van cortisol stijgt aanzienlijk als je last hebt van stress, daarom wordt dit ook wel het ‘stress-hormoon’ genoemd. Cortisol is een steroïde hormoon dat behalve de bloeddruk en de hartfunctie ook het gebruik van eiwitten, koolhydraten en vetten door het lichaam reguleert. Wanneer er cortisol wordt afgescheiden worden er spiereiwitten afgebroken, wat leidt tot het vrijkomen van aminozuren in de bloedbaan. Deze aminozuren worden door de lever gebruikt om glucose om te zetten in energie. Cortisol zorgt er dus voor dat er energie kan worden gemaakt van vetcellen, die vervolgens door de spieren worden gebruikt. Het is een waardevol mechanisme dat helpt bij overleven en ervoor zorgt dat de hersenen en het lichaam genoeg energiebronnen hebben voor hun afweer.

Is stress alleen maar ongezond?

Je zou nu kunnen denken dat aanmaak van cortisol in het lichaam ongezond is, maar het tegendeel is waar. De productie van cortisol is een gezonde reactie bij stress-situaties, bijvoorbeeld als je opeens moet afremmen in het verkeer of als je een examen aflegt, want het maakt je alerter en zorgt ervoor dat je jezelf beter kunt concentreren. Daarnaast heeft cortisol nog een paar andere belangrijke functies voor een gezond lichaam: het zorgt ervoor dat je ‘s ochtends fris wakker wordt (daarom is je cortisolgehalte ‘s ochtends van nature altijd het hoogst), en werkt als een ontstekingsremmer als je een verwonding hebt omdat het de aanmaak van stoffen in het lichaam afremt die ontstekingen bevorderen. Cortisol hebben we dus nodig, maar als je teveel cortisol aanmaakt omdat je doorlopend last hebt van stress kan dat schadelijke gevolgen hebben voor de gezondheid. Symptomen van een hoge cortisolproductie in het lichaam zijn slapeloosheid, onbedwingbare trek in suiker of zout, spijsverteringsproblemen, allergieën, een onrustig gevoel, verwarring, huidproblemen, ademhalingsproblemen, concentratieproblemen en geen zin in seks.

Wanneer is stress schadelijk?

Sommige soorten stress heb je zelf niet in de hand en zijn daarom niet te vermijden, en milde vormen van stress kunnen je zoals je al eerder hebt kunnen lezen zelfs goed van dienst zijn, omdat het je lichaam en geest alert en waakzaam maakt. Maar als je op een negatieve manier reageert op stressfactoren, je gevoelens en emoties niet meer de baas bent, het gevoel hebt dat je de situatie niet meer in de hand hebt en/of heel lang na de stresssituatie er nog last van hebt dan kan stress schadelijk zijn voor je gezondheid. Stress heeft een grote invloed op je lichamelijke gesteldheid, want je geestelijke gezondheid heeft invloed op zo’n beetje elke cel van het lichaam.

De Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) noemt stress een “wereldwijde epidemie”. In Nederland melden zich ieder jaar naar schatting 150.000 tot 300.000 werknemers ziek vanwege stress op het werk. Deze stress heeft niet alleen psychische klachten tot gevolg, maar kan ook leiden tot hartkwalen en ongelukken op het werk door gehaastheid en concentratieproblemen. Onderzoekers van TNO vermoeden dat één op de zeven mensen door stress op het werk in de WAO is gekomen. De jaarlijkse totale kosten van stress, voor zowel het bedrijfsleven als de overheid, worden geschat op maar liefst vier miljard euro (bron: Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid, 2006). Stress raakt dus bijna iedereen, of je er nou zelf last van hebt of iemand in je directe omgeving.

Mensen die langdurig aan chronische stress worden blootgesteld maken continu cortisol aan en hebben daardoor vaak last van gewichtstoename, en het extra vet dat het lichaam hierbij opslaat is vooral buikvet (Björntorp, 2000[2]). Bij een te hoge cortisolaanmaak wordt bovendien de oxidatieve stress in het lichaam verhoogd (o.a. Yamaji et al., 2009[3]), wat het verouderingsproces versnelt en het risico op ernstige ziekten als kanker, aderverkalking, ziekte van Parkinson, ziekte van Alzheimer en staar kan verhogen (o.a. Reuter el al., 2010[4]). Ook leidt een langdurig te hoge cortisolaanmaak tot bijnieruitputting, wat vaak de belangrijkste oorzaak van vermoeidheid is bij stress (Wilson, 2001[5]).

Wat is bijnieruitputting en hoe ontstaat het?

Als je wilt weten wat bijnieruitputting is, is het handig om eerst te weten wat bijnieren zijn en wat hun functie is. De bijnieren zijn kleine organen die als kapjes op de nieren liggen en bestaan uit twee gedeeltes: het bijniermerg en het bijnierschors. Het bijniermerg produceert twee hormonen die vrijkomen als je stress ervaart, te weten adrenaline en noradrenaline. Het bijnierschors produceert ook enkele hormonen, waaronder aldosteron, cortisol en enkele geslachtshormonen, zoals testosteron en oestrogeen. Deze hormonen zijn essentieel voor het goed functioneren van ons lichaam en zijn onder meer verantwoordelijk voor onze energieproductie, de regulering van vetopslag en vetverbranding, de water-zoutbalans, het waak-slaapritme, onze bloeddruk, de stofwisseling, de hartslag, de leverfunctie, het immuunsysteem, onze bloedsuikerspiegel en hoe we omgaan met stress.

Vooral chronische stress kan een aanslag op je bijniergezondheid zijn, want wie als gevolg van onophoudelijke stress langdurig teveel cortisol produceert loopt het risico dat de bijnieren ‘overwerkt’ en uiteindelijk uitgeput raken. Dit leidt ertoe dat de bijnieren niet meer goed functioneren en juist te weinig of helemaal geen cortisol meer kunnen produceren.

Wat zijn de symptomen van bijnieruitputting?

De 27 belangrijkste symptomen van een te lage cortisolproductie en/of bijnieruitputting zijn (o.a. Wilson, 2001[6], Head et al., 2009[7]):

1. Vermoeidheid, futloosheid
2. Humeurigheid
3. Angsten
4. Snel gestresst (van situaties die je normaal gesproken zou negeren)
5. Besluitloosheid
6. ‘s Ochtends moe wakker worden
7. ‘s Avonds niet in slaap kunnen komen
8. Haaruitval en/of droog haar
9. Huidproblemen (huiduitslag, acne)
10. Gewichtstoename
11. Trek in suikers en zout
12. Duizeligheid
13. Hoofdpijn of migraine
14. Spijsverteringsproblemen
15. Stemmingswisselingen
16. Prikkelbaarheid
17. Somberheid
18. Depressie
19. Meer last van PMS
20. Verzwakt immuunsysteem
21. Concentratieproblemen
22. Pijnlijke gewrichten en spieren
23. Droge ogen
24. Verminderd libido
25. Spierzwakte
26. Rugpijn
27. Verhoogde bloedsuikerspiegel

Wat gebeurt er als je niets aan bijnieruitputting doet?

Bijnieruitputting kan grote gevolgen hebben voor de lange termijn, je kunt de symptomen dus maar beter vroegtijdig onderkennen. Eén van de lange termijnrisico’s van bijnieruitputting is dat je veel te veel gaat eten om op die manier dalende energieniveaus te compenseren. Als je bijnieruitputting hebt herken je misschien wel dat je vaak enorme trek hebt in calorierijke bewerkte voedingsmiddelen, dit komt omdat die snel energie geven. Echter, helaas wordt deze snelle ‘energieboost’ vrijwel direct gevolgd door een nog grotere energiedip waardoor je wéér gaat eten (Marensky, 2013[8]). Je komt op die manier in een vicieuze cirkel terecht waarbij het ongezonde voedingspatroon tot overgewicht en obesitas leidt, en dat is een enorme aanslag op je gezondheid, want obesitas kan leiden tot onder meer hart- en vaatziekten, diabetes en kanker. Ernstige bijnieruitputting kan zelfs de dood tot gevolg hebben, het is dus belangrijk om deze aandoening vroegtijdig te onderkennen (Bornstein, 2009[9]).

Wat moet ik doen als ik denk dat ik bijnieruitputting heb?

Mocht jij je herkennen in één of meer van bovenstaande 27 symptomen van bijnieruitputting dan doe je er goed aan om je gezondheid eens goed onder de loep te nemen. Wij kunnen je daarbij helpen, want met onze online Bioprofiel-analyse kun je een zeer kostenefficiënte analyse van je huidige staat van gezondheid laten uitvoeren. Wil je meer informatie over de Bioprofiel-analyse, neem dan een kijkje op bioprofiel.nl.

Referenties

[1] Segerstrom, Suzanne C., and Gregory E. Miller. “Psychological stress and the human immune system: a meta-analytic study of 30 years of inquiry.” Psychological bulletin 130.4 (2004): 601.
[2] Björntorp, Per, and Roland Rosmond. “Obesity and cortisol.” Nutrition 16.10 (2000): 924-936.
[3] Yamaji, Masayuki, et al. “Serum Cortisol as a Useful Predictor of Cardiac Events in Patients With Chronic Heart Failure The Impact of Oxidative Stress.” Circulation: Heart Failure 2.6 (2009): 608-615.
[4] Reuter, Simone, et al. “Oxidative stress, inflammation, and cancer: how are they linked?.” Free Radical Biology and Medicine 49.11 (2010): 1603-1616.
[5] Wilson, James L. Adrenal fatigue: The 21st century stress syndrome. Petaluma: Smart Publications, 2001.
[6] Wilson, James L. Adrenal fatigue: The 21st century stress syndrome. Petaluma, CA: Smart Publications, 2001.
[7] Kathleen A. Head, ND, and Gregory S. Kelly, ND. “Nutrients and botanicals for treatment of stress: adrenal fatigue, neurotransmitter imbalance, anxiety, and restless sleep.” Alternative Medicine Review 14.2 (2009): 114-140.
[8] Marensky, Joy. Restoring the Balance of Hormones: How to Fix Adrenal Fatigue: Natural Ways to Control the Syndrome. Speedy Publishing LLC, 2013.
[9] Bornstein, Stefan R. “Predisposing factors for adrenal insufficiency.” New England Journal of Medicine 360.22 (2009): 2328-2339.