Is Jodium wel goed voor de Schildklier en is Kelp veilig?

In deze video legt Verjongingscoach Jesse van der Velde uit waarom 6 miljoen Nederlanders dagelijks te weinig jodium eten. Ook leer je in deze video wat goede bronnen van jodium zijn en of kelp veilig is. Bovendien ontdek je waarom onze schildklier niet het enige orgaan is dat jodium nodig heeft om hormonen te produceren.

In dit artikel:

• Waarom jodium cruciaal is voor een goede gezondheid
• Niet alleen je schildklierhormoon maar ook vier andere hormonen zijn afhankelijk van jodium
• 6 miljoen Nederlanders eten te weinig jodiumrijke voeding
• Je merkt het niet als je een jodiumtekort begint te krijgen
• Aanbevolen dagelijkse hoeveelheid (ADH) jodium
• Jodiumrijke voeding

Waarom jodium cruciaal is voor een goede gezondheid

Jodium, ook vaak jood genoemd, is een scheikundig element met symbool I en atoomnummer 53 dat tot de groep van de halogenen behoort. Het element werd in 1811 ontdekt door de Franse wetenschapper Bernard Courtois, de zoon van een producent die salpeter won uit zeewier om er buskruit van te maken. Jodium wordt tot op de dag van vandaag voor diverse toepassingen gebruikt, waaronder als ingrediënt in ontsmettingsmiddel, schimmelremmende middelen en medicijnen, maar de meesten van ons kennen het als een een belangrijk mineraal (sporenelement) dat een gezonde schildklierfunctie bevordert.

Eén van de belangrijkste functies van jodium in het lichaam is dat het nodig is voor de aanmaak van schildklierhormonen in de schildklier. De twee belangrijkste schildklierhormonen die de schildklier produceert zijn:

• T4 (thyroxine): dit is een prohormoon (precursor) dat 4 jodiumatomen bevat en waarvan de aanmaak wordt geregeld door de hypothalamus en de hypofyse, die respectievelijk TRH (TSH-releasing hormone) en TSH afscheiden. De schildklier wordt vervolgens door de TSH productie gestimuleerd om T4 te maken. T4 wordt voor 99,98% gebonden aan de transporteiwitten thyroid bindend globuline (TBG), pre-albumine en albumine. De overige 0,02% wordt vrije T4 genoemd en is in staat om biologische effecten tot stand te brengen, zoals een beïnvloeding van de hormoonspiegel in het lichaam.
• T3 (Tri-joodthyronine): dit is een schildklierhormoon dat 3 jodiumatomen bevat en gevormd wordt in de schildklier of uit het schildklierhormoon T4 (thyroxine), met behulp van onder andere vitamine B12 en de mineralen selenium, zink, ijzer en magnesium. T3 wordt voor 99,66% gebonden aan de transporteiwitten thyroid bindend globuline (TBG), pre-albumine en albumine. De overige 0,34% wordt vrije T3 genoemd en is in staat om biologische effecten tot stand te brengen, zoals een beïnvloeding van de hormoonspiegel in het lichaam.

Schildklierhormonen zorgen voor een normale groei en ontwikkeling van botten, spieren en zenuwweefsel en spelen een belangrijke rol bij het energieverbruik, de verbranding van vetten en de regulering van de hartslag en bloeddruk. Een te lage vrije T3 en T4 wordt hypothyreoïdie (trage schildklier) genoemd en een te hoge vrije T3 en T4 wordt een hyperthyreoïdie (overactieve schildklier) genoemd.

Niet alleen je schildklierhormoon maar ook vier andere hormonen zijn afhankelijk van jodium

Jodium is dus essentieel voor een gezonde schildklierfunctie, maar wat veel mensen niet weten is dat er nog vier andere belangrijke hormonen en daaraan gerelateerde lichaamsfuncties afhankelijk zijn van jodium om goed te kunnen functioneren:

• Insuline (voor je bloedsuikerspiegel): een jodiumtekort wordt door wetenschappers in verband gebracht met insulineresistentie en diabetes type 2 (Al-Attas et al., 2012[1])
• Cortisol (het “stresshormoon” dat ook een ontstekingsremmer is): mensen met een te laag cortisolgehalte hebben vaak een jodiumtekort (o.a. Girling et al., 2007[2])
• Testosteron (“verjongingshormoon): mannen met een trage schildklier hebben vaak een te laag testosteron, wat betekent dat met een verhoogde jodiuminname het testosterongehalte positief kan worden beïnvloed (Cavaliere et al., 1988[3])
• Groeihormoon (“verjonginghormoon”): tussen schildklierhormonen en groeihormoon vindt een belangrijke wisselwerking plaats om de botgroei te reguleren, dus een vertraagde schildklierwerking als gevolg van een jodiumtekort kan van invloed zijn op de groeihormoonfunctie (o.a. Jorgensen et al, 1989[4])

Bovendien leidt een jodiumtekort tot een verhoogde oestrogeenproductie. Met de oestrogeendominantie die zo ontstaat wordt het risico op bepaalde vormen van kanker, zoals borstkanker, baarmoederkanker, eierstokkanker, prostaatkanker en verschillende andere vormen van oestrogeen-gerelateerde kanker, verhoogd (Stadel, 1976[5])

6 miljoen Nederlanders eten te weinig jodiumrijke voeding

Naar schatting 37,5% van alle Nederlanders krijgt minder dan 100 microgram jodium per dag binnen, wat betekent dat 6 miljoen Nederlanders te weinig jodiumrijke voeding eten (bron: WHO[6]). Om een jodiumtekort onder de Nederlandse bevolking tegen te gaan wordt speciaal zout aan Nederlands brood toegevoegd. Dit zout, dat ook wel bakkerszout wordt genoemd, bevat 50 tot 65 mg jodide per kilo zout en wordt behalve aan brood ook aan andere bakkersproducten zoals koekjes, cake en gebak toegevoegd. Daarnaast bevat jozo keukenzout een kleine hoeveelheid jodide (50 mg kaliumjodide per kilo), om te voorkomen dat mensen niet alleen via de broodconsumptie afhankelijk zijn van voldoende jodiuminname.

Zoals we tegenwoordig weten kleven er een aantal grote nadelen aan de consumptie van brood en geraffineerd tafelzout. Brood is zeer rijk aan “snelle” koolhydraten die de bloedsuikerspiegel sterk doen stijgen, wat bij kan dragen aan het ontstaan van overgewicht en diabetes type 2. Daarnaast bevat brood gluten, een stof waar veel mensen spijsverteringsproblemen van krijgen omdat ze er zonder dat zelf te weten allergisch of intolerant voor zijn. Tafelzout, waar jozo keukenzout onder valt, is zo sterk geraffineerd dat het geen enkele goede voedingsstoffen meer bevat en dus eigenlijk alleen maar een belasting vormt voor het lichaam. Vanwege deze nadelen van brood en tafelzout kiezen steeds meer Nederlanders er tegenwoordig voor om brood en geraffineerd zout te laten staan (bron: Onderzoeksbureau GfK, 2009), met als gevolg dat zij minder jodium binnen krijgen.

Je merkt het niet als je een jodiumtekort begint te krijgen

Als je te weinig jodium binnenkrijgt ervaar je niet direct dat je een jodiumtekort aan het opbouwen bent. Ons lichaam heeft namelijk op diverse plekken in het lichaam jodiumvoorraden aangemaakt, waaronder in de schildklier(hierin bevindt zich 70-80% van alle voorraden), eierstokken, zweetklieren, borsten, prostaat en hersenen, en put uit die voorraden om hormonen aan te maken als het te weinig jodium binnenkrijgt via voeding… Je lichaam steelt in feite dus van de toekomst om met de crisis van het moment om te kunnen gaan! Dit is ook de reden waarom veel Nederlanders geen symptomen van een jodiumtekort hebben, want die treden pas op als je jarenlang veel te weinig jodium binnenkrijgt.

Als je jaren te weinig jodium hebt binnengekregen raken de jodiumreserves in je lichaam op een gegeven moment uitgeput. Je krijgt dan een chronisch jodiumtekort, waarbij de schildklier trager gaat werken en minder schildklierhormonen gaat aanmaken, wat ook wel hypothyreoïdie wordt genoemd. De meest voorkomende symptomen van een chronisch jodiumgebrek zijn:

• Lusteloosheid, moeheid en/of sloomheid
• Snel koud krijgen
• Verminderd libido
• Tragere hartslag
• Droge haren en/of haaruitval
• Somberheid, depressiviteit
• Slechthorendheid
• Abnormale gewichtstoename
• Constipatie
• Hese, diepere of krakende stem
• Pafferig gezicht en/of gezwollen ogen
• Droge en opgezette huid
• Dikke enkels
• Spierpijn en spierkrampen
• Geheugenverlies, concentratiestoornissen

Als je vervolgens niets aan het jodiumgebrek doet kunnen er allerlei ernstige ziektes optreden, waaronder:

• Struma
• Trage schildklier
• Overactieve schildklier
• Psychische aandoeningen
• Groei- en ontwikkelingsstoornissen
• Overgevoeligheid voor straling
• Miskramen
• Sterfte in baarmoeder
• Geboorteafwijkingen (zowel geestelijk als lichamelijk)
• Obesitas
• ADHD
• Gehoor- en spraakstoornissen
• Verhoogd risico op bepaalde vormen van hormoongevoelige kanker, zoals borstkanker, baarmoederkanker, eierstokkanker en prostaatkanker

Aanbevolen dagelijkse hoeveelheid (ADH) jodium

Voldoende jodium is dus essentieel om gezond te blijven, maar hoeveel jodium dien je nu per dag binnen te krijgen? De Nederlandse Gezondheidsraad doet geen aanbevelingen ten aanzien van de dagelijkse consumptie van jodium, daarom gebruikt het Voedingscentrum op advies van de Gezondheidsraad de Scandinavische aanbevelingen zoals in 2012 vastgesteld door de Nordic Nutrition Recommendations (NNR):

	ADH jodium (µg)	Maximale dagelijkse hoeveelheid jodium (µg)
Volwassenen	150	600
Baby’s en kinderen	50-120	200-500
Zwangere vrouwen	175	600
Zogende vrouwen	200	600

In bovenstaande tabel kun je lezen dat de dagelijks aanbevolen hoeveelheid jodium erg verschilt van de dagelijkse maximale aanbevolen hoeveelheid jodium. Dit komt omdat artsen en wetenschappers al lange tijd erg voorzichtig zijn met het aanbevelen van de juiste jodiuminname, omdat een te hoge jodiumconsumptie ernstige bijwerkingen kan veroorzaken. Echter, die bijwerkingen treden alleen op bij mensen die een schildklierafwijking hebben, schildkliermedicijnen slikken of gedurende een lange periode een zeer groot jodiumtekort hebben gehad. Als je gezond bent hoef je dus niet bang te zijn dat je bijwerkingen krijgt als je meer jodiumrijke voeding gaat eten (Sircus, 2011[7]).

Jodiumrijke voeding

Jodium is een cruciaal mineraal ter ondersteuning van een goede gezondheid en ter preventie van ziektes, daarom ben er voorstander van om heel bewust voedingsmiddelen en superfoods die rijk zijn aan jodium aan ons voedingspatroon toe te voegen. In onderstaande tabel is te zien welke jodiumrijke voedingsmiddelen je zou kunnen kiezen en hoeveel jodium ze bevatten.

Voedingsbron	Portie/dosering	Jodium (µg)
Keltisch zeezout	Snufje (½ gram)	250
Nori	100 gram	5600
Zeesla	100 gram	9700
Dulse	100 gram	28900
Kombu	100 gram	433000
Zeespaghetti	100 gram	14600
Irish moss	100 gram	34200
Wakame	100 gram	14200
Maca	1 eetlepel	104
Spirulina (jodiumhoudend)	1 eetlepel	16-15000
Marine phytoplankton	½ theelepel (1 gram)	1000-1500
Superfoodies Groene Granola Kokosnoot & Spirulina	35 gram	230
Kelp poeder	½ theelepel (1 gram)	1350
Kelp noodles	100 gram	100000

Je zou misschien bang kunnen zijn dat je teveel jodium binnenkrijgt als je dagelijks kelp of andere jodiumrijke voeding eet. Echter, veel artsen en wetenschappers zijn van mening dat de angst voor teveel jodium ongegrond is, omdat je als je gezond bent alle jodium die je schildklier niet kan opnemen uitscheidt via je urine. De WHO stelt bovendien dat de voordelen van jodium de nadelen ruimschoots overtreffen, daarom kun je er dus maar beter teveel dan te weinig van binnenkrijgen (Andersson et al., 2007[8]). Ook als je bepaalde schildkliermedicijnen gebruikt kun je jodiumrijke voeding eten, al moet dit wel heel voorzichtig worden opgebouwd. In dat geval kun je het beste starten met hele kleine hoeveelheden jodiumrijke voeding, om goed aan te voelen hoe je lichaam erop reageert en of het niet de werking van medicijnen beïnvloedt (raadpleeg wel altijd eerst je arts als je medicijnen slikt en besluit jodiumrijke voeding te gaan eten). Echter, wanneer je geen medicijnen gebruikt is het heel erg aan te bevelen om jodiumrijke voeding te eten, om te voorkomen dat je in de toekomst schildkliermedicijnen moet gaan gebruiken. Een extra voordeel van de meeste jodiumrijke voedingsmiddelen is dat ze ook veel andere belangrijke vitamines en mineralen bevatten die je gezondheid ondersteunen, reden te meer dat ze niet in je dagelijkse voeding mogen ontbreken!

Zoek je een gemakkelijke manier om dagelijks aan je jodiumbehoefte te komen? Dan raad ik je aan met Groene granola van Superfoodies te ontbijten, een paar keer per week een halve theelepel kelp poeder in je groene smoothie doen of af en toe kelp noodles te eten.

Literatuurlijst

[1] Al-Attas, O. S., et al. “Urinary Iodine is Associated with Insulin Resistance in Subjects with Diabetes Mellitus Type 2.” Experimental and clinical endocrinology & diabetes 120.10 (2012): 618-622.

[2] Girling, Joanna, and Christina Cotzias. “Thyroid and other endocrine disorders in pregnancy.” Obstetrics, Gynaecology & Reproductive Medicine 17.12 (2007): 349-355.

[3] Cavaliere, Humberto, Neusa Abelin, and G. Medeiros-Neto. “Serum Levels of Total Testosterone and Sex Hormone Binding Globulin in Hypothyroid Patients and Normal Subjects Treated with Incremental Doses of L‐T4 or L‐T3.” Journal of andrology 9.3 (1988): 215-219.

[4] Jørgensen, J. O. L., et al. “Effects of Growth Hormone Therapy on Thyroid Function of Growth Hormone-Deficient Adults with and without Concomitant Thyroxine-Substituted Central Hypothyroidism*.” The Journal of Clinical Endocrinology & Metabolism 69.6 (1989): 1127-1132.

[5] Stadel, BruceV. “Dietary iodine and risk of breast, endometrial, and ovarian cancer.” The Lancet 307.7965 (1976): 890-891.

[6] WHO rapport “Iodine deficiency in Europe, A continuing public health problem”, 2007

[7] Mark Sircus, AC., OMD: Iodine – Bringing Back the Universal Medicine (2011)

[8] WHO Secretariat, Andersson M, de Benoist B, Delange F, Zupan J. Prevention and control of iodine deficiency in pregnant and lactating women and in children less than 2-years-old: conclusions and recommendations of the Technical Consultation. Public Health Nutr. 2007 Dec;10(12A):1606-1611.