Oxidatie – zo vertraag je veroudering

Oxidatie is een natuurlijk proces dat zowel in levende als dode organismen plaatsvindt. Snijd maar eens een appel in tweeën en laat hem een uurtje op het aanrecht liggen, je zult dan zien dat de appel bruin is geworden. Of laat je fiets een paar jaar onaangeroerd in de tuin staan en je zult merken dat hij zal verroesten. Zowel bij de appel als bij de fiets heeft oxidatie plaatsgevonden, en datzelfde proces gebeurt ook in mensen en dieren. Oxidatie in de mens leidt net zoals bij de appel en de fiets tot verval en is daarom een van de belangrijkste oorzaken van veroudering. Bovendien kan oxidatie talloze ernstige ziektes tot gevolg hebben, zoals kanker en de ziekte van Alzheimer, dus het is belangrijk je lichaam zoveel mogelijk tegen oxidatie te beschermen.

Hoe oxidatie ontstaat

In je lichaam vinden continu stofwisselingsprocessen plaats om zo je cellen, organen en weefsels te voorzien van energie. Tijdens de stofwisseling produceert het lichaam ook metabolieten, ofwel moleculen die het resultaat zijn van de stofwisseling. Normaalgesproken zitten er in die moleculen gepaarde elektronen. Echter, sommige van deze moleculen bevatten een of meer ongepaarde elektronen en worden vrije radicalen genoemd. Deze specifieke moleculen gaan omdat ze elektronen missen agressief andere eiwitmoleculen aanvallen om de missende elektronen te ‘stelen’. En daar houdt het niet op, want als deze sterk reactieve vrije radicalen eenmaal hun gang kunnen gaan kunnen ze een soort domino-effect creëren, waarbij elke molecuul de missende elektron van de naastgelegen molecuul steelt, en zo een spoor van verwoesting achterlaten. Deze reactie wordt ook wel oxidatie genoemd.

De gevolgen van oxidatie

Oxidatie heeft, zoals je ook bij het voorbeeld van de appel en de fiets hebt gezien, een vernietigende werking. In het menselijk lichaam kan door oxidatie het DNA-duplicatieproces worden verstoord, het DNA-herstel worden belemmerd en het DNA permanent worden beschadigd. Hierdoor wordt het verouderingsproces versneld en daarnaast kan het tot allerlei ernstige ziektes leiden zoals kanker, aderverkalking, ziekte van Parkinson, ziekte van Alzheimer en staar. Vooral de lipiden in de celmembranen zijn erg gevoelig voor schade als gevolg van oxidatie, omdat vrije radicalen de neiging hebben zich in celmembranen te nestelen, een proces dat ook wel lipideperoxodatie of vetperoxidatie wordt genoemd. Als een celmembraan oxideert wordt het broos en gaat lekken, waarna het uit elkaar valt en sterft.

Hoe oxidatie wordt afgeremd

Oxidatie in het lichaam kan worden tegen gegaan met behulp van antioxidanten. Dit zijn simpel gezegd moleculen die het oxideren van andere moleculen kunnen belemmeren. Ze stoppen het domino-effect dat de vrije radicalen hebben veroorzaakt en offeren hun eigen elektronen op om de vrije radicalen te voorzien van hun missende elektron, echter zonder zelf vrije radicalen te worden. Met antioxidanten worden de aanvallen van vrije radicalen dus op een natuurlijke manier gestopt. Ons lichaam maakt zelf antioxidantenzymen aan, al neemt de productie van deze antioxidanten geleidelijk af als men ouder wordt. Gelukkig kun je antioxidanten ook uit voeding halen.

Als je niet voldoende antioxidanten in je lichaam hebt om de vrije radicalen te bestrijden leidt dit tot oxidatieve stress, waarbij de beschadiging van weefsels en organen wordt versneld. Ook verkort oxidatieve stress de lengte van de telomeren, de enkelstrengige DNA die aan het uiteinde van een chromosoom zit. Als een telomeer te kort wordt gaat de cel waarin het zit dood, waarmee kan worden geconcludeerd dat de lengte van de telomeer van directe invloed is op het verouderingsproces. Oxidatieve stress komt veel voor bij mensen die roken, medicijnen slikken, teveel alcohol drinken, te veel in de zon zitten, intensief sporten, suikerrijke en bewerkte voeding eten, blootstaan aan chemicaliën en straling en bij mensen die aan obesitas of hypoglykemie lijden.

Hoe je oxidatie zelf zoveel mogelijk kunt tegen gaan

Antioxidanten zijn het beste middel tegen oxidatie. Toch is het belangrijk wat meer te weten over antioxidanten, want er zijn een aantal verschillend soorten antioxidanten die elk een eigen specifieke functie en werking hebben.

Antioxidanten zijn onder te verdelen in enzymatische en niet-enzymatische antioxidanten. Ook kunnen antioxidanten worden onderverdeeld in wateroplosbare (hydrofiele) en vetoplosbare (lipide) antioxidanten. Tenslotte kun je antioxidanten onderverdelen in kleine-moleculen antioxidanten en grote-moleculen antioxidanten, die elk een andere functie hebben. Behalve dat antioxidanten vrije radicale uitschakelen en opruimen hebben sommige antioxidanten nog een speciale functie, zoals beschadigde moleculen repareren, of de invloed van oxidatiebevorderende zware metalen beperken. Voor een uitgebreide toelichting op al deze verschillende antioxidanten, hun werking en in welke soorten voeding ze zitten lees het artikel op de Maximale Gezondheid ledensite.

Welke voeding bevat veel antioxidanten?

Omdat antioxidanten zo ingewikkeld zijn en de werking van vele factoren afhankelijk is, is het voor veel mensen niet duidelijk welke antioxidanten ze nu het beste kunnen binnen krijgen. We weten nu dat de enzymatische antioxidanten door het lichaam zelf worden aangemaakt, en dat je deze antioxidanten zoveel mogelijk kunt sparen door ervoor te zorgen dat je voldoende niet-enzymatische antioxidanten in je voeding hebt zitten. Om alle vrije radicalen effectief te bestrijden heb je zowel vetoplosbare als wateroplosbare antioxidanten nodig, en daarnaast heb je ook kleine-moleculen en grote-moleculen antioxidanten nodig. Het is dus belangrijk dat je zoveel mogelijk antioxidanten uit verschillende voedingsbronnen binnenkrijgt die elkaar goed complementeren. Dit kun je doen door:

• Veel verschillende soorten biologische rauwe groente eten
• Dagelijks verse smoothies en sappen maken, die veel rauwe groenten en zuur fruit bevatten
• Een paar verschillende soorten antioxidantrijke superfoods aan je voedingspatroon toevoegen. Het is dus beter om kleinere hoeveelheden van drie verschillende antioxidantrijke superfoods te eten dan een grotere hoeveelheid van één superfood.

Er zijn ook een paar superfoods die heel veel antioxidanten bevatten, zoals rauwe cacao, gojibessen, blauwe bessen en krill olie.

Tips om oxidatieve stress te voorkomen

Een antioxidantrijk voedingspatroon is dé manier om jezelf te beschermen tegen de schadelijke effecten van oxidatie. Maar de werking van al die antioxidanten is beperkt als je jezelf elke dag onnodig blootstelt aan oxidatie. De hoeveelheid vrije radicalen in je lichaam kun je beperken door:

• Zo min mogelijk suikerrijke en bewerkte voeding te eten.
• Nooit te bakken in visolie, lijnzaadolie, olijfolie en notenolie. Het beste kun je kokosvet, roomboter of ghee gebruiken.
• Voldoende te bewegen maar niet overmatig te sporten.
• Beter leren omgaan met stress.

Dit is een samenvatting van het artikel “Oxidatie – Vertraag het Veroudering Proces” van het Maximale Gezondheid traject. De eerste stap hiervan voor je is het Voor Altijd Jong Seminar.