Zijn antioxidanten gevaarlijk als je kanker hebt?

Enkele jaren geleden verscheen er een artikel in het nieuws waarin staat dat antioxidanten gevaarlijk zijn en kanker kunnen bevorderen. Dit is verrassend, want al decennia lang horen we altijd en overal dat antioxidanten gezond zijn, onder meer omdat ze ernstige ziektes zoals kanker juist tegengaan en de veroudering vertragen. Wat is nu waar? In deze blog zetten we alle feiten die er bestaan over antioxidanten op een rij, zodat jij aan de hand daarvan zelf je eigen keuzes kunt maken.

In dit artikel:

• Wat zijn antioxidanten en hoe werken ze?
• Antioxidanten en kanker
• Gezonde antioxidanten
• Antioxidanten in voeding
• Zijn antioxidanten gevaarlijk voor mensen die ziek zijn?

Wat zijn antioxidanten en hoe werken ze?

Antioxidanten zijn moleculen die oxidatie in het lichaam tegengaan. Oxidatie is een natuurlijk proces in levende organismen dat in 1954 werd ontdekt door de Amerikaanse gerontoloog Denham Harman, toen hij onderzoek deed naar de oorzaken van veroudering. Dit oxidatieproces ontstaat tijdens de stofwisseling, wanneer metabolieten één of meer ongepaarde elektronen bevatten. Deze metabolieten worden ook wel vrije radicalen genoemd en gaan omdat ze een elektron missen andere eiwitmoleculen ‘aanvallen’ om een elektron te ‘stelen’ om zo weer een gepaarde elektron te worden. Omdat hierdoor een andere eiwitmolecuul ongepaard wordt kan als gevolg hiervan een domino-effect plaatsvinden, waarbij elke molecuul de missende elektron van de naastgelegen molecuul steelt. Dit proces heet oxidatie, en heeft een vernietigende werking op het lichaam omdat hierdoor het DNA-duplicatieproces verstoord wordt, het DNA-herstel belemmerd wordt en het DNA permanent beschadigd wordt. Dit alles kan op hun beurt leiden tot versnelde veroudering en allerlei ernstige ziektes zoals kanker, hart- en vaatziekten, diabetes, ziekte van Parkinson en ziekte van Alzheimer.

Gelukkig beschikt ons lichaam over een natuurlijk mechanisme om oxidatie tegen te gaan. Dit doet het lichaam met behulp van antioxidanten, oftewel moleculen die het oxideren van andere moleculen kunnen belemmeren. Ze stoppen het domino-effect dat de vrije radicalen hebben veroorzaakt en offeren hun eigen elektronen op om de vrije radicalen te voorzien van hun missende elektron, echter zonder zelf vrije radicalen te worden. Behalve dat ons lichaam zelf antioxidanten kan aanmaken, kunnen we ook antioxidanten binnenkrijgen via voeding. Het ingewikkelde aan antioxidanten is echter dat er niet één type van is, maar talloze verschillende soorten die elk hun eigen werking en functie hebben. In de blog “Oxidatie – zo vertraag je veroudering” heb je kunnen lezen dat je antioxidanten kunt onderverdelen in enzymatische en niet-enzymatische antioxidanten, in water oplosbare (hydrofiele) en vet oplosbare (lipide) antioxidanten en in kleine-moleculen antioxidanten en grote-moleculen antioxidanten. En behalve dat antioxidanten vrije radicale uitschakelen en opruimen hebben sommige antioxidanten nog een speciale functie, zoals beschadigde moleculen repareren of de invloed van oxidatie bevorderende zware metalen beperken. Je kunt dus niet zeggen dat je één soort antioxidant moet eten om gezond te blijven en de veroudering te vertragen, het is belangrijk dat je voldoende van het volledige spectrum van antioxidanten binnenkrijgt.

Antioxidanten en kanker

Vooral in de jaren tachtig werd veel onderzoek gedaan naar antioxidanten, omdat wetenschappers vermoedens hadden dat deze de werking van vrije radicalen tegengaan en dus veroudering vertragen en het risico op ziektes als kanker, diabetes en hart- en vaatziekten verminderen. Men ging proeven doen waarbij mensen meer van bepaalde soorten antioxidanten kregen te eten, omdat de verwachting was dat ze daardoor minder snel oud zouden worden en een kleinere kans hadden op kanker en andere ziektes. Ondanks de vele onderzoeken die er sindsdien zijn gedaan is de werking van geïsoleerde antioxidanten echter nooit unaniem aangetoond, want elk onderzoek dat met positieve resultaten kwam werd weer tegengesproken door andere onderzoeksresultaten. Aan de hand van epidemiologische onderzoeksgegevens werd bijvoorbeeld geconcludeerd dat antioxidanten, en dat met name vitamine E, beschermen tegen hart- en vaatziekten, maar met de tests die daarop volgden kon het bewijs daarvoor niet geleverd worden (Jha et al., 1995).

Daarnaast bleek zelfs dat sommige specifieke geïsoleerde antioxidanten, als zij ingenomen worden als supplementen, het natuurlijke antioxidantsysteem kunnen verstoren of kanker juist kunnen bevorderen, zoals het geval was bij rokers die extra betacaroteen kregen toegediend en daardoor een grotere kans op longkanker kregen (Heinonen & Albanes, 1994), en kankerpatiënten waarbij de chemotherapie en bestraling minder goed werkte bij een overmatige consumptie van antioxidanten (Watson, 2013). Wetenschappers trokken daaruit de conclusie dat het geen zin heeft of zelfs gevaarlijk kan zijn om geïsoleerde antioxidanten te eten, en ook mengsels van verschillende soorten antioxidanten lijken niet te werken. Het is nog steeds niet duidelijk waarom supplementen die één of een mengsel van antioxidanten bevatten niet werken, maar duidelijk is wel dat je nooit overmatig veel van één of enkele antioxidanten moet gaan slikken, omdat je daarmee je gezondheid meer kwaad kan doen dan goed.

Gezonde antioxidanten

Je denkt nu misschien dat alle antioxidanten gevaarlijk zijn, maar dit is absoluut niet het geval. Voor gezonde mensen geldt dat variatie het sleutelwoord is bij de consumptie van antioxidanten, want als je het volledige spectrum aan antioxidanten binnenkrijgt kan dit wel degelijk je gezondheid ondersteunen en je weerstand versterken. Wetenschappers vermoeden namelijk dat de gezonde effecten van antioxidanten niet te danken zijn aan de antioxidanten zelf, maar aan de wisselwerking die de oxidanten hebben met andere voedingsstoffen die je samen met die specifieke antioxidanten via natuurlijke voeding binnenkrijgt (Cherubini et al., 2005; Lotito & Frey, 2006). Mensen die bijvoorbeeld veel verse groenten en voldoende fruit eten hebben een kleinere kans om hart- en vaatziekten en bepaalde neurologische ziekten te krijgen (Stanner et al., 2004), en er is bewijs dat sommige soorten groenten en fruit, zoals broccoli, blauwe bessen, wortelen, spinazie, olijven, knoflook, boerenkool, spruitjes en tomaten het risico op bepaalde vormen van kanker verlagen (World Cancer Research Fund, 2007).

Antioxidanten in voeding

Omdat de werking van antioxidanten zo ingewikkeld en van vele factoren afhankelijk is, is het voor veel mensen niet duidelijk welke antioxidanten ze nu het beste kunnen binnen krijgen en op welke manier. Voor vrijwel iedereen geldt dat je, om vrije radicalen effectief te bestrijden, zowel vet oplosbare als water oplosbare antioxidanten nodig hebt, alsmede kleine-moleculen en grote-moleculen antioxidanten en enzymatische en niet-enzymatische antioxidanten, die je allemaal het beste via natuurlijke voeding kunt binnenkrijgen omdat de antioxidanten alleen op die manier aantoonbaar werken.

Om zoveel mogelijk soorten antioxidanten binnen te krijgen dien je zoveel mogelijk verschillende soorten voeding te eten, wat je kunt doen door veel verschillende soorten biologische rauwe groenten te eten, dagelijks verse smoothies en sappen te maken die veel rauwe groenten en zuur fruit bevatten en verschillende soorten antioxidantrijke superfoods aan je voedingspatroon toevoegen. In het volledige artikel wordt een overzicht gegeven waarin staat in welke voeding de verschillende soorten antioxidanten zitten, dit is een samenvatting (zie onderaan voor verwijzing).

Zijn antioxidanten gevaarlijk voor mensen die ziek zijn?

Ook als je een ziekte hebt zijn antioxidanten niet per definitie gevaarlijk. Voor mensen die een hersenbeschadiging hebben opgelopen, bijvoorbeeld als gevolg van een ongeluk of een hersenbloeding, kan het antioxidant superoxide dismutase (SOD), dat bijvoorbeeld in spirulina zit, helpen om verdere neurologische schade te beperken (Warner et al., 2004), en daarnaast kan het mogelijk helpen ter behandeling bij ziektes als ziekte van Alzheimer, ziekte van Parkinson en amyotrofische laterale sclerose (ALS) (o.a. Rao et al., 2002). Daarnaast is gebleken dat sommige antioxidanten, zoals ubiquinone dat in CoQ10 supplementen zit, leverschade kunnen beperken bij bijvoorbeeld overmatig alcoholgebruik. Ook kan het voor sommige mensen noodzakelijk zijn om op doktersvoorschrift specifieke antioxidant supplementen te slikken omdat je lichaam niet meer in staat is bepaalde antioxidanten zelf aan te maken, bijvoorbeeld als je maagkanker hebt gehad. Mensen die aan kanker lijden of ooit kanker gehad hebben kunnen echter beter voorzichtig zijn met het op eigen houtje nemen van antioxidantrijke supplementen en zich vooral houden aan een gezond en gevarieerd voedingspatroon dat uit veel verse groenten, gezonde eiwitten en vetten en vers fruit bestaat.

Wil je meer te weten komen over de werking, voordelen en risico’s van antioxidanten, of zou je graag een persoonlijke analyse van je hormoonhuishouding willen en persoonlijke begeleiding om weer in balans te komen en je energie terug te krijgen? Dan kun je kijken of mijn Maximale Gezondheidsprogramma iets voor je is. Het aantal plaatsen in dit programma is beperkt, wanneer je interesse hebt kun je dat via de pagina in deze link aangeven en dan nemen we contact met je op.