Biologische voeding is de laatste jaren steeds populairder geworden, en dat is niet zonder reden. We worden ons namelijk steeds meer bewust van de voeding die we binnenkrijgen en wat voor effect dat heeft op onze gezondheid. Eén van de belangrijkste kenmerken van niet-biologische voeding is dat het chemische bestrijdingsmiddelen bevat, die tijdens de teelt zijn gebruikt om ervoor te zorgen dat de betreffende gewassen niet ziek worden of aangevreten worden door insecten. Vorig jaar hebben onderzoekers uitgezocht in hoeverre deze toxische stoffen in ons lichaam terecht komen, en de resultaten waren schokkend.
In dit artikel:
- Wat is het verschil tussen biologische en niet-biologische voeding?
- Wat doet ons lichaam met chemische stoffen?
- Conclusie: biologische voeding is gezonder
Wat is het verschil tussen biologische en niet-biologische voeding?
Het verschil tussen biologische en niet-biologische voeding is dat bij de productie van biologische voeding mens, dier en milieu zo min mogelijk belast worden. Zo worden er bij de teelt van biologische gewassen geen chemische bestrijdingsmiddelen en kunstmest gebruikt, krijgen dieren die voor de productie van biologisch vlees worden gebruikt zo min mogelijk antibiotica toegediend en alleen biologisch voer te eten. Daarnaast worden bij de verwerking van biologische voedingsmiddelen geen chemische kleur-, geur-, en smaakstoffen en andere hulpstoffen toegevoegd. Kortom, biologische producten zijn zo natuurlijk en schoon mogelijk. In Nederland zijn biologische producten meestal te herkennen aan het EKO-keurmerk, het Europese keurmerk voor biologische producten. De meeste niet-biologische voedingsmiddelen zijn vervuild met allerlei chemische bestrijdingsmiddelen. Daarnaast bevatten ze doorgaans een minder groot spectrum aan verschillende voedingsstoffen (vitamines, mineralen) omdat ze verbouwd zijn op grond die verrijkt is met kunstmest.
De meest gebruikte bestrijdingsmiddelen en de bijbehorende gezondheidsrisico’s zie je in onderstaand overzicht.
| Bestrijdingsmiddel | Niet-biologische voeding die dit bevat | Gezondheidsrisico |
| Ethylenebisdithiocarbamaten (fungicide)
|
Aardappelen, wijn, druiven, rozijnen | · Schadelijk voor ongeboren kinderen
· Kan allergische huidreacties veroorzaken · Zeer giftig voor in het water levende dieren en organismen
|
| Chlorpyrifos (insecticide)
|
Sinaasappels, wijn, druiven, rozijnen | · Giftig bij inademing
· Zeer giftig voor in het water levende dieren en organismen (ook lange termijnschade) |
| Iprodione, Diuron, Vinclozolin (fungicide) | Sla, tomaten, wijn, druiven | · Vermoedelijk kankerverwekkend
· Zeer giftig voor in het water levende dieren en organismen (ook lange termijnschade) |
| Pyrethroiden, waaronder cypermethrin en esfenvalerate (insecticide)
|
Granen (brood, broodproducten, pasta, ontbijtgranen, bewerkte voeding), fruit, groenten | · Giftig bij inademing
· Zeer giftig voor in het water levende dieren en organismen (ook lange termijnschade) · Kan allergische huidreacties veroorzaken |
| Propamocarb (fungicide)
|
Komkommer, sla | · Giftig bij consumptie |
| Chlormequat chloride (groeivertrager)
|
Granen (brood, broodproducten, pasta, ontbijtgranen, bewerkte voeding), druiven | · Giftig bij consumptie
· Giftig bij huidcontact |
| Mepiquat (groeivertrager)
|
Granen (brood, broodproducten, pasta, ontbijtgranen, bewerkte voeding), koffie | · Giftig bij consumptie
· Zeer giftig voor in het water levende dieren en organismen (ook lange termijnschade) |
Wat doet ons lichaam met chemische stoffen?
Elke dag wordt ons lichaam blootgesteld aan allerlei soorten chemische stoffen, niet alleen via voeding maar ook via allerlei andere bronnen, zoals de lucht, gebruiksvoorwerpen, drinkwater, cosmetica, reinigingsmiddelen en medicijnen. Ons lichaam reinigt zichzelf doorlopend op een natuurlijke manier door afvalstoffen in de lever, nieren, darmen en andere organen te filteren en vervolgens af te voeren via de ontlasting, urine en transpiratie.
Onderzoekers verbonden aan de IVL Swedish Environmental Research Institute (Magnér et al., 2015[1]) hebben in 2015 een kleinschalig onderzoek uitgevoerd naar de hoeveelheid chemische stoffen die het lichaam uitscheidt via de urine na het eten van niet-biologische voeding, en of deze hoeveelheid daalt als wordt overgeschakeld op biologische voeding. Voor het onderzoek deed een gezin met twee volwassenen (39 en 40 jaar) en drie kinderen (12, 10 en 3 jaar) mee dat normaalgesproken geen biologische voeding eet. Het gezin werd gevraagd eerst een week niet-biologische voeding te eten en vervolgens twee weken uitsluitend biologische voeding. In de eerste en derde week van de onderzoeksperiode werden dagelijks urinemonsters van alle gezinsleden genomen en deze werden in een laboratorium geanalyseerd om te kijken hoeveel en welke bestrijdingsmiddelen erin voorkwamen. De onderzoeksresultaten toonden onomstotelijk aan dat het lichaam bestrijdingsmiddelen absorbeert in het lichaam en vervolgens uitscheidt via de urine. Ook werd duidelijk dat het lichaam een bijna schokkende hoeveelheid minder chemische stoffen uitscheidt als geheel biologisch wordt gegeten (zie grafieken).
Een stof die in de hoogste concentratie aanwezig was in urine was chlormequat chloride, en dan met name bij het jongste kind. De verklaring daarvoor was dat dit kind meer graanproducten at (pap, brood, pasta) vergeleken met de andere kinderen en ouders. Alhoewel de concentratie van deze stof hoog was, ligt hij ver beneden de maximale toegestane waarden en vormt daarom in individuele dosis geen gezondheidsrisico. Wat echter in nog geen enkel onderzoek onderzocht is, is wat het voor de gezondheid betekent als iemand dagelijks een dergelijk gehalte aan chemische stoffen uitscheidt, of als men van meerdere soorten chemicaliën een bepaalde dosis in het lichaam heeft (het zogenaamd de ‘cocktail-effect’).
Wat ook niet onderzocht is, is hoeveel van de binnengekomen toxische stoffen worden afgebroken en daadwerkelijk het lichaam via de urine verlaten. In het onderzoek is bij de vader te zien dat er nog steeds toxische stoffen worden gevonden, ook nadat hij ze niet meer eet. Is hij toxische stoffen die al langer lagen opgeslagen aan het afbreken? Kost het zijn lichaam langer de tijd om die toxische stoffen die hij at af te breken? Dit is niet duidelijk.
Wat we wel weten, mede uit praktijkervaring, is dat naarmate we ouder worden we meer toxische stoffen beginnen op te slaan, omdat we als we ouder worden minder goed in staat zijn om toxische stoffen af te breken. Om wat voorbeelden te noemen:
- In 2013 liet wetenschapsjournalist David Duncan zichzelf voor een artikel in de Amerikaanse editie van het blad National Geographic testen op de hoeveelheid chemicaliën in zijn lichaam. Er werden maar liefst 165 verschillende chemicaliën en toxische stoffen in zijn lichaam gevonden, waaronder 97 keer de stof PCB (die al sinds 1977 verboden is omdat deze zo schadelijk is voor de gezondheid), 16 verschillende pesticiden, 10 mogelijk kankerverwekkende dioxines, 7 verschillende phthalates (zitten onder andere in shampoo en kinderspeelgoed), 3 soorten metalen, 25 verschillende PDBE chemicaliën (worden gebruikt als brandwerende stof in tapijt en kleding) en kwik. Meer hierover kun je lezen in mijn blog “Hoe toxisch ben jij?”.
- Wetenschappers hebben vastgesteld dat diverse soorten pesticiden konden worden teruggevonden in menselijk vetweefsel (Kutz et al., 1991[2]).
- Alhoewel diverse pesticiden al jaren verboden zijn, waaronder DDT, dieldrin, hexachlorobenzene (HCB), and hexachlorocyclohexanes (HCH), worden ze nog steeds teruggevonden in de melk van vrouwen die borstvoeding geven, wat bewijst dat deze stoffen in het lichaam worden opgeslagen (Fürst et al., 1994[3]).
Om ervoor te zorgen dat de achtergebleven giftige stoffen zo min mogelijk schade aanrichten in het lichaam worden ze door ons lichaam veilig opgeborgen in de vetcellen, waar ze soms jarenlang kunnen blijven zitten. Er vindt dus een ophoping van schadelijke stoffen plaats in het lichaam, en de enorme hoeveelheid giftige stoffen die vervolgens dagelijks worden meegedragen kunnen je uiteindelijk ziek maken. Een manier om deze toxische stoffen toch weer kwijt te raken is door op een veilige manier te gaan detoxen (Schnare et al., 1984[4]). Meer daarover kun je ook lezen in mijn blog ‘Het ontgiften dieet: zo ziet een voedingspatroon eruit om je lever en lichaam effectief te detoxen’.
Conclusie: biologische voeding is gezonder
Het Zweedse onderzoek stelt ons gelukkig gerust dat we toxische stoffen kunnen afbreken en uitscheiden, ons lichaam kan dat en dat is uit de urinemonsters gebleken. Wat we niet zeker weten is hoeveel van de toxische stoffen die je binnen krijgt ook daadwerkelijk het lichaam weer verlaten.
En dat is de boodschap. Je lichaam kan zelf detoxen. Je lichaam doet dat iedere dag. Maar persoonlijk zorg ik liever dat die toxische stoffen überhaupt niet in mijn lichaam komen, dan dat ik moet afwachten of me lijf ze wel kan afbreken of niet. Want aan de hand van het bovengenoemde Zweedse onderzoek is aangetoond dat je door uitsluitend biologisch te eten de hoeveelheid chemicaliën en andere toxische stoffen die je via voeding binnenkrijgt sterk vermindert, waardoor het risico op negatieve lange termijneffecten op de gezondheid wordt verlaagd. Daarnaast is de productie van biologische voeding ook beter voor het milieu en voor mensen en dieren die in aanraking komen met al deze schadelijke stoffen.
Eet schone voeding!
Referenties
[1] Magnér, Jörgen, et al. “Human exposure to pesticides from food.” Consulté le 3.06 (2015): 2015.
[2] Kutz, Frederick W., Patricia H. Wood, and David P. Bottimore. “Organochlorine Pesticides and Polychlorinated Biphenyls in Human Adipose Tissue*.” Reviews of environmental contamination and toxicology. Springer New York, 1991. 1-82.
[3] Fürst, Peter, Christiane Fürst, and Klaus Wilmers. “Human milk as a bioindicator for body burden of PCDDs, PCDFs, organochlorine pesticides, and PCBs.” Environmental health perspectives 102.Suppl 1 (1994): 187.
[4] Schnare, David W., Max Ben, and Megan G. Shields. “Body burden reductions of PCBs, PBBs and chlorinated pesticides in human subjects.” Ambio (1984): 378-380.
EKO keurmerk is een lachertje…
Eko-keurmerk strooit zand in de ogen
Biologisch-dynamische landbouw was ooit verboden maar wordt nu met andere middelen aangevallen, namelijk door het eko-keurmerk. Dit keurmerk wekt de schijn op dat producten 100% biologisch worden gekweekt. Pesticiden mogen gewoon gebruikt worden, zij het dat ze in mindere mate worden gebruikt. Voor kippen houdt biologisch kweken in dat de kip minstens 6 centimeter zitstok moet bezitten. Dat zijn geen spectaculaire verbeteringen ten opzichte van de reguliere kippenindustrie. Daarnaast is er geen maximum voor het aantal kippen dat in een stal mag zitten. Biologische kippen kunnen gewoon in een megastal zitten. Verder is het gebruik van synthetische vitaminen toegestaan in de biologische werkwijze. Voor de biologisch-dynamische landbouw geldt dat deze handelswijzen niet zijn toegestaan. Het Demeter keurmerk, het keurmerk voor biologisch-dynamische voeding, is een stuk strenger dan het bekendere eko-keurmerk.
Kijk liever uit naar Demeter.