Fibromyalgie, ontstekingen en voeding – Wat is de relatie?

Heb je vaak last van (spier)pijn, slaapstoornissen, vermoeidheid, concentratieproblemen, spierstijfheid, darmproblemen en hoofdpijn? Dan kan het heel goed zijn dat je last hebt van fibromyalgie, een aandoening die vaak moeilijk door artsen vast te stellen is. De oorzaken van fibromyalgie zijn nog niet bekend, maar men vermoedt dat naast erfelijke factoren, stress en oververmoeidheid ook ontstekingen een rol spelen bij het ontstaan van fibromyalgie.

In dit artikel:

• Wat is fibromyalgie en wat zijn de oorzaken?
• Wat zijn infecties en ontstekingen en hoe ontstaan ze?
• Kan voeding ontstekingen bevorderen in ons lichaam?
• Wat voor soorten ontstekingen zijn er?
• Wat is de relatie tussen fibromyalgie en ontstekingen?
• Hoe kan voeding fibromyalgie verergeren?
• Hoe kun je ontstekingen voorkomen?

Wat is fibromyalgie en wat zijn de oorzaken?

De naam fibromyalgie is samengesteld uit de Latijnse en Oudgriekse woorden ‘fibra’ (bindweefsel), ‘mus’ (spier) en ‘algos’ (pijn) en betekent letterlijk ‘pijn in spieren en bindweefsel’. Fibromyalgie wordt in de volksmond ook vaak ‘weke-delenreuma’ genoemd omdat de symptomen van deze aandoening wat lijken op die van reuma, maar ze hebben verder niets met elkaar te maken.

In Nederland lijdt 1 tot 2 procent van alle volwassenen aan fibromyalgie, en dan met name vrouwen. Bij de meeste mensen ontstaan de eerste fibromyalgie klachten als ze tussen de 25 en 40 jaar oud zijn (Bron: Rivierduinen, organisatie voor geestelijke gezondheidszorg). De belangrijkste symptomen van fibromyalgie zijn (spier)pijn, slaapstoornissen, vermoeidheid, concentratieproblemen, spierstijfheid en hoofdpijn, waarbij de ernst van de klachten vaak toeneemt na overbelasting of stress, bij blootstelling aan vocht en kou en na langdurig zitten of liggen. Andere klachten die kunnen optreden bij fibromyalgie zijn huidtintelingen, spiersamentrekkingen en -spasmen, spierzwakte in de armen en benen, zenuwpijn, hartritmestoornissen en darmklachten.

Het vervelende aan fibromyalgie is dat artsen veel moeite hebben om de diagnose te stellen, want vaak is er in het bloed of op röntgenfoto’s niets te zien van ontstekingen, slijtage of andere aanwijsbare, niet-subjectieve lichamelijke afwijkingen. Omdat de diagnose fibromyalgie meestal op geen enkele objectieve manier is vast te stellen wordt de aandoening door veel medici en wetenschappers niet als ziekte erkend (Goldenberg, 1995[1]). De medici die fibromyalgie wél als een ziekte beschouwen stellen de diagnose aan de hand van een uitsluitingsdiagnose, wat betekent dat met behulp van diverse onderzoeken andere ziektes en aandoeningen worden uitgesloten, zodat uiteindelijk alleen nog fibromyalgie overblijft.

Er wordt de laatste jaren veel onderzoek gedaan naar fibromyalgie. Zo zijn wetenschappers er enkele jaren geleden achter gekomen dat er een verband bestaat tussen fibromyalgie en de intensivering van activiteiten in hersengebieden die verantwoordelijk zijn voor de pijnervaring, wat erop kan duiden dat de verwerking van pijnprikkels door het centraal zenuwstelsel bij fibromyalgie niet naar behoren werkt (Guedj et al., 2008[2]). Daarnaast hebben enkele onderzoekers ontdekt dat er bij fibromyalgie de neuro-endocrine functies vaak verstoord zijn, maar of hier sprake is van een oorzakelijk verband dient nog verder te worden onderzocht (Gupta et al., 2004[3]). Ook hebben enkele wetenschappers ontdekt dat mensen met fibromyalgie vaak een buitengewoon grote hoeveelheid arteriool-venulen (sensorische zenuwvezels die reageren op pijnprikkels) in de huid hebben, wat kan verklaren waarom mensen met fibromyalgie vaak extreem gevoelige handen en pijnlijke drukpunten op het lichaam hebben en waarom koud weer de symptomen verergert (Albrecht et al., 2013[4]).

Ondanks de vele onderzoeken die tot op heden zijn gedaan is het verre van duidelijk wat de oorzaken zijn van fibromyalgie, maar men vermoedt dat stress, fysieke overbelasting en erfelijkheid allemaal een rol kunnen spelen. Daarnaast kunnen ontstekingen en infecties een belangrijke factor zijn bij het ontstaan van fibromyalgie. Omdat infecties en ontstekingen soms onopgemerkt blijven is het belangrijk om te weten hoe je ze kunt herkennen bij jezelf, want op die manier kun je mogelijk je klachten die verband houden met fibromyalgie sterk verminderen of misschien zelfs geheel van deze aandoening genezen.

Wat zijn infecties en ontstekingen en hoe ontstaan ze?

Een infectie is een aanval op het lichaam van ziekteverwekkende micro-organismen, de vermenigvuldiging van die organismen in het lichaam en de reactie daarop van de lichaamsweefsels en de giftige stoffen die daarbij vrijkomen. Infecties kunnen worden veroorzaakt door verschillende soorten micro-organismen, zoals virussen (bv. herpesvirus, humaan papillomavirus, en influenza virus), prionen (bv. veroorzaker van gekke koeienziekte), bacteriën (bv. chlamydia, legionella en listeria), viroïden, parasieten en schimmels (bv. candida), die via onder andere de mond, neus, ogen, geslachtsdelen, anus of open wonden het lichaam binnendringen. Sommige ziekteverwekkers vermenigvuldigen zich op de plek waar ze in contact zijn gekomen met het lichaam (bv. op een open wond), terwijl anderen zich verder verspreiden en zo het hele lichaam ziek maken. Ziekteverwekkers kunnen zich soms ook van moeder op kind overdragen, zoals het geval is bij AIDs, hepatitis en herpes.

Zodra een van deze ziekteverwekkers het lichaam binnen dringt zal het zich gaan vermenigvuldigen en daarbij toxische stoffen en schadelijke enzymen verspreiden. Hierop treedt het immuunsysteem in werking, die de indringer zal proberen te verdrijven en het genezingsproces van de beschadigde cellen en weefsels zal initiëren. Dit gaat vaak gepaard met ontstekingen, wat een goed teken is want het betekent dat het lichaam bezig is zichzelf te genezen. Niet elke infectie leidt echter tot een ontsteking en niet elke ontsteking is een acute ontsteking die daardoor zichtbaar (roodheid, zwelling), warm aanvoelt of pijnlijk is. Daarom hebben veel mensen vaak langdurige (chronische) infecties en ontstekingen zonder er zelf veel van te merken. Niet alle bacteriën leiden overigens tot infecties en ontstekingen. In onze darmen leven bijvoorbeeld heel veel ‘goede’ bacteriën die ons helpen bij de spijsvertering.

Kan voeding ontstekingen bevorderen in ons lichaam?

Behalve infecties kan ook voeding in het lichaam leiden tot ontstekingen. Suiker, glutenbevattende granen, zuivel, meervoudig onverzadigde oliën, aangebrande voeding, bewerkte levensmiddelen, genetisch gemodificeerde voeding, pesticiden en kunstmatige toevoegingen zoals MSG zijn voorbeelden van voeding die bij veel mensen tot ontstekingen leiden. Dit komt omdat deze soorten voeding allergische reacties veroorzaken, en de reactie die het immuunsysteem daarop geeft leidt tot ontstekingen. Daarnaast kunnen toxische stoffen in onze voeding en uit onze omgeving zoals kwik, straling en chemicaliën leiden tot ontstekingen.

Wat voor soorten ontstekingen zijn er?

Een plaatselijke ontsteking is vaak makkelijk te herkennen aan roodheid, zwellingen, een warm gevoel en pijn. Echter, met name systemische infecties en ontstekingen (infecties en ontstekingen die het gehele lichaam ziek maken) zijn vaak veel moeilijker te herkennen, zelfs voor een arts, omdat er geen specifieke symptomen zijn waarmee een bepaalde infectie met zekerheid kan worden vastgesteld. Elke infectie of ontsteking kan weer hele andere symptomen veroorzaken, zoals vermoeidheid, verlies van eetlust, gewichtsverlies, koorts, nachtzweten, koude rillingen, krampen en/of pijn of hele plaatselijke symptomen zoals huiduitslag, hoesten of een loopneus. Als een infectie of ontsteking vermoed wordt zal er altijd eerst een bloed, urine en/of speekselonderzoek worden gedaan en indien nodig een onderzoek van de ontlasting, een röntgenonderzoek van de borstkas of een analyse van het ruggenmergvloeistof.

Wat is de relatie tussen fibromyalgie en ontstekingen?

Het vermoeden bestaat dat ontstekingen een belangrijke rol spelen bij fibromyalgie. Deze ontstekingen kunnen onstaan als het gevolg van het eten van voeding waar het lichaam overgevoelig voor is, maar ook als reactie op stress, dat eveneens een rol speelt bij het ontstaan of de verergering van klachten die verband houden met fibromyalgie. Om die reden hebben mensen met fibromyalgie ook vaak tegelijkertijd last van stres gerelateerde aandoeningen, zoals chronisch vermoeidheidssyndroom, posttraumatische stress stoornis, prikkelbare darmsyndroom en depressie (Schweinhardt et al., 2008[5]). Daarnaast hebben mensen die overgewicht hebben, roken en/of weinig bewegen een groter risico om fibromyalgie te krijgen, waarschijnlijk omdat een ongezonde leefstijl de kans op ontstekingen in het lichaam vergroot (Sommer et al., 2008[6]).

Ontstekingen vergroten overigens niet alleen de kans op fibromyalgie, ze verhogen ook het risico op kanker omdat hierbij vrije radicalen worden geproduceerd die het DNA beschadigen en celmutaties veroorzaken die tot kanker leiden (Rakoff-Nahoum, 2006[7]). Daarnaast versnellen infecties en ontstekingen het verouderingsproces, omdat de reactie van het immuunsysteem bij een ontsteking leidt tot oxidatieve stress, en dit verhoogt weer het risico op ernstige ziektes zoals hart- en vaatziekten, aderverkalking, ziekte van Parkinson, ziekte van Alzheimer en staar (Gavazzi & Krause, 2002[8]). Het is dus belangrijk om infecties en ontstekingen altijd zoveel mogelijk te voorkomen, ook als je geen fibromyalgie hebt.

Hoe kan voeding fibromyalgie verergeren?

Onderzoekers hebben ontdekt dat bepaalde soorten voeding fibromyalgie kunnen veroorzaken of de klachten die verband houden met fibromyalgie kunnen verergeren (Holton et al., 2009[9]). Vooral van kunstmatige toevoegingen is bekend dat er een verband is met fibromyalgie. Uit onderzoek is gebleken dat met name voeding die monosodium-glutamaat (MSG, ook vaak ve-tsin genoemd) en aspartaam bevat de pijngevoeligheid in het lichaam kan vergroten, omdat deze stoffen zich kunnen gedragen als excitotoxine moleculen die in staat zijn neuronen te activeren die de gevoeligheid voor pijn vergroten. Daarnaast wordt sterk afgeraden om caffeïnehoudende dranken (thee, koffie, energiedrankjes) te drinken, aangezien er een sterk verband is tussen slaapstoornissen en fibromyalgie. Ook wordt aanbevolen geen suikers, glutenbevattende granen, zuivel, meervoudig onverzadigde oliën, aangebrande voeding en weinig vlees te eten, omdat deze ontstekingen veroorzaken. In plaats daarvan kun je het beste veel omega 3-rijke voeding (o.a. vette vis, walnoten, lijnzaad, chiazaad) en rauwe groenten eten. Omega 3-vetzuren zijn niet alleen goed voor hart- en bloedvaten, ze werken tevens ontstekingsremmend en kunnen typische fibromyalgie klachten zoals ochtendstijfheid en gevoelige pezen al binnen 3 maanden sterk verminderen, zo blijkt uit een onderzoek (Ozgocmen et al, 2000[10]). Rauwe groenten helpen ook fibromyalgie klachten sterk te verminderen, want uit onderzoek is gebleken dat bij mensen die fibromyalgie hadden en overstapten op een rauw veganistisch voedingspatroon de fibromyalgie symptomen grotendeels verdwenen (Donaldson et al., 2001[11]).

Hoe kun je ontstekingen voorkomen?

Ontstekingen ontstaan voornamelijk door virussen/bacteriën, toxische stoffen en allergenen, dus het is belangrijk bacteriële en virusinfecties zoveel mogelijk te voorkomen en toxiciteit en allergische reacties te vermijden.

1. Virussen/bacteriën

Je kunt het binnendringen van ziekteverwekkende micro-organismen in je lichaam niet altijd voorkomen, maar als je een sterk immuunsysteem hebt wapen je jouw lichaam zoveel mogelijk tegen deze ongewenste indringers. Een goed immuunsysteem bouw je op met een gezond en gevarieerd voedingspatroon waar biologische groente en fruit een belangrijk onderdeel van zijn. Daarnaast is het belangrijk regelmatig te bewegen, goed te slapen en stress zoveel mogelijk te vermijden. Ook zijn er talloze voedingsstoffen en superfoods die specifieke immuunsysteem versterkende en ontstekingsremmende eigenschappen hebben, zoals:

• knoflook
• omega-3 rijke vis (bv. sardines, ansjovis)
• krill olie
• eieren
• kurkuma
• blauwe bessen
• walnoten
• gember
• granaatappels
• alfalfa
• broccoli
• groene thee
• gojibessen
• acaibessen
• rauwe cacao
• hennepzaad
• psyllium
• echinacea
• paddenstoelen
• colloïdaal zilver

2. Toxische stoffen

Aangezien toxische stoffen kunnen leiden tot ontstekingen is het verstandig deze zoveel mogelijk uit je lichaam te weren. Dit doe je o.a. door bewerkte voedingsmiddelen en alcohol zoveel mogelijk te vermijden, niet te roken, zo min mogelijk plastic en aluminium verpakkingen en keukengerei te gebruiken en te kiezen voor natuurlijke schoonmaakmiddelen. Toch kun je niet voorkomen dat je altijd wel wat toxische stoffen in je lichaam krijgt. Daarom is het zinvol je lichaam regelmatig te reinigen en natuurlijke ontgiftende voeding te eten zoals chlorella, koriander en peterselie.

3. Voedselallergieën

Veel mensen zijn allergisch voor bepaalde stoffen zonder er zelf veel van te merken of zonder de symptomen hiermee in verband te brengen. Mocht je regelmatig last hebben van een opgeblazen gevoel, een borrelende buik, winderigheid, diarree, obstipatie of onverklaarbare tijdelijke huiduitslag dan zou het best eens kunnen zijn dat je niet tegen bepaalde voedingstoffen kan, ook wel allergenen genoemd. Probeer in dat geval de vermoedelijke boosdoeners eens een paar weken uit je voedingspatroon te halen. Als je jezelf in deze periode beter gaat voelen dan is het heel goed mogelijk dat je allergisch bent voor deze voedingsstof(fen). De meest voorkomende allergenen zijn:

• gluten
• schaaldieren
• ei
• vis
• pinda
• soja
• koemelk
• noten
• selderij
• mosterd
• sesam
• sulfiet
• lupine (zit in pinda’s en wordt vaak verwerkt in pasta’s, koekjes, pannenkoekenmeel en snacks)
• weekdieren
• lactose
• cacao
• glutamaat (zit vaak in smaakversterkers)
• kippenvlees
• koriander
• maïs
• peulvruchten
• rundvlees
• varkensvlees
• wortel

Uiteraard leiden niet alleen voedselallergieën tot ontstekingen, ook als je allergisch bent voor de kat of pollen kan je ontstekingen in je lichaam krijgen. Voor deze allergieën geldt eigenlijk hetzelfde als voor voedselallergieën: de bron van de allergie zoveel mogelijk vermijden.

Referenties:

[1] Goldenberg, Don L. “Fibromyalgia: why such controversy?.” Annals of the rheumatic diseases 54.1 (1995): 3-5.
[2] Guedj, Eric, et al. “Clinical correlate of brain SPECT perfusion abnormalities in fibromyalgia.” Journal of Nuclear Medicine 49.11 (2008): 1798-1803.
[3] Gupta, Anindya, and Alan J. Silman. “Psychological stress and fibromyalgia: a review of the evidence suggesting a neuroendocrine link.” Arthritis research and therapy 6.3 (2004): 98-106.
[4] Albrecht, Phillip J., et al. “Excessive peptidergic sensory innervation of cutaneous arteriole–venule shunts (AVS) in the palmar glabrous skin of fibromyalgia patients: Implications for widespread deep tissue pain and fatigue.” Pain Medicine 14.6 (2013): 895-915.
[5] Schweinhardt, Petra, Khara M. Sauro, and M. Catherine Bushnell. “Fibromyalgia: a disorder of the brain?.” The Neuroscientist 14.5 (2008): 415-421.
[6] Sommer, C., et al. “Etiology and pathophysiology of fibromyalgia syndrome and chronic widespread pain.” Schmerz (Berlin, Germany) 22.3 (2008): 267-282.
[7] Rakoff-Nahoum, Seth. “Cancer Issue: Why Cancer and Inflammation?.” The Yale journal of biology and medicine 79.3-4 (2006): 123.
[8] Gavazzi, Gaëtan, and Karl-Heinz Krause. “Ageing and infection.” The Lancet infectious diseases 2.11 (2002): 659-666.
[9] Holton, Kathleen F., Lindsay L. Kindler, and Kim D. Jones. “Potential dietary links to central sensitization in fibromyalgia: past reports and future directions.” Rheumatic Disease Clinics of North America 35.2 (2009): 409-420.
[10] Ozgocmen, S., et al. “Effect of omega-3 fatty acids in the management of fibromyalgia syndrome.” International journal of clinical pharmacology and therapeutics 38.7 (2000): 362-363.
[11] Donaldson, Michael S., Neal Speight, and Stephen Loomis. “Fibromyalgia syndrome improved using a mostly raw vegetarian diet: an observational study.” BMC complementary and alternative medicine 1.1 (2001): 7.