Veel mannen krijgen vroeger of later te maken met alopecia androgenetica, ofwel kaalheid. Het is een natuurlijk proces dat bijvoorbeeld wordt beïnvloedt door erfelijkheid, hormoonhuishouding, leeftijd en ras. Dat het veel voorkomt betekent niet dat het psychisch geen impact kan hebben om je haar (plaatselijk) te verliezen. In dit artikel lees je meer over de oorzaak, over factoren die het proces beïnvloeden en hoe je kaalheid eventueel kunt tegengaan of vertragen.
In dit artikel:
Er is een verschil tussen haaruitval en kaalheid, pas bij een verlies van 70% van het haar ontstaat kaalheid. Haaruitval kan verschillende oorzaken hebben zoals hormonen (veel bij vrouwen), medicijnen, ernstige stress of een ziekte, maar in dit artikel gaan we in op kaalheid bij mannen die veelal veroorzaakt wordt door erfelijke aanleg. Mannelijke kaalheid wordt ook wel androgenetische alopecia of alopecia androgenetica genoemd. De haren vallen uit zonder dat dit heel erg waarneembaar is, en dat leidt uiteindelijk tot kaalheid. Alopecia androgenetica is de meest voorkomende vorm van haaruitval (zowel bij mannen als bij vrouwen, al komt het bij vrouwen minder vaak en in een lichtere vorm voor). Het is een natuurlijk proces en wordt bijvoorbeeld beïnvloedt door erfelijkheid, hormoonhuishouding, leeftijd en ras. De kans op kaalheid is groter wanneer het ook in de familie voorkomt.
Veel mannen krijgen er uiteindelijk mee te maken. Een vijfde van de mannen is op twintig jarige leeftijd kaal, 40% op zijn veertigste en 70% van de mannen op zeventigjarige leeftijd. Onderzoek in 2001 (Ellis JA, Stebbing M) bevestigt dat 80% van de mannen op tachtigjarige leeftijd hier mee te maken heeft. Je kunt dus op je veertigste nog een volle haardos hebben en op je vijftigste kalend zijn. Vaak begint het bij mannen al voor hun veertigste jaar en wordt ook wel gezien als vroegtijdige haaruitval. Wanneer mannen op latere leeftijd kaal worden wordt dat involutie alopecia genoemd, ook dit is erfelijk bepaald, maar onderdeel van het verouderingsproces op latere leeftijd. Het zorgt voor verlies van de haarzakjes waar geen behandeling voor is. De haaruitval begint bij mannen vaak met inhammen aan beide kanten van het voorhoofd en een kalende plek op de kruin. De plekken groeien langzaam naar elkaar toe zodat haar bovenop het hoofd verdwijnt. De haren zijn eigenlijk niet verdwenen, maar vervangen door kort, dun en donsachtig lichaamshaar, ook wel vellushaar genoemd. Dit groeit op veel plaatsen van het menselijk lichaam en is meestal niet langer dan een millimeter of 2 a 3. Het vellushaar verdwijnt ook op den duur, maar pas in een veel later stadium. Bij sommige mannen blijft het hierbij en zij verliezen alleen haar op bepaalde plekken, en sommige mannen worden helemaal kaal.
Hoe ontstaat kaalheid?
De mannelijke geslachtshormonen (androgenen) spelen een rol bij het ontstaan van kaalheid, zo blijkt uit verschillende wetenschappelijke onderzoeken (bv Hillmer AM, Hanneken S, 2005). De haarzakjes kunnen onder invloed van androgenen groter of kleiner worden. Bij alopecia androgenetica is er een gevoeligheid van de haarzakjes voor androgene steroïden, dat is genetisch bepaald. Testosteron en omzettingsproducten daarvan bevorderen de verschrompeling van het haarzakje. De groeifase van de haar wordt korter, terwijl de haargroeicyclus sneller wordt en dus zijn de haarzakjes eerder ‘opgebruikt’. De normale haarzakjes veranderen, vooral in de hoeken op het voorhoofd, de inhammen, en op de kruin in minihaarzakjes waar kleine en fijne haartjes van verschillende lengtes en diameters (vellusharen) uitgroeien. Er is dus nog wel haar, maar het wordt in de volgende groeifases dunner en lichter en voor het oog ziet dat er kaal uit. Tot er veel later echt geen haar meer uit het haarzakje komt en het echt een kale plek is.
Het hormoon dihydrotestosteron (DHT) speelt een belangrijke rol in dit proces. Dit is een actieve stof die in de cel wordt gemaakt uit testosteron met behulp van het enzym 5-alpha-reductase. Wanneer mannen een hoge 5-alpha-reductase activiteit hebben kunnen ze al vroeg kaal worden. Haarverlies en mannelijke kaalheid ontstaan door een disbalans tussen testosteron, het mannelijke geslachtshormoon, en DHT (dihydrotestosteron). Deze verandering van de haarfollikels is een geleidelijk proces. Dit proces is tot op zeker hoogte wel omkeerbaar, maar het is dan wel belangrijk om vroeg met de behandeling te beginnen. Nog voordat de haarzakjes onherstelbaar beschadigd zijn. Binnen dertig maanden na het begin van de haaruitval zijn de haarfollikels al flink beschadigd.
Factoren die meespelen bij haarverlies
- Tekort aan voedingsstoffen
Nummer één oorzaak van haaruitval bij vrouwen onder de vijftig is voeding (bij 30% van de vrouwen). Bijvoorbeeld door een tekort aan vitaminen en mineralen zoals ijzer. Maar ook bij mannen kan een tekort aan voedingsstoffen een factor zijn die dit proces beïnvloedt. Literatuuronderzoek in Engeland stelt dat in dat geval het aminozuur L-Lysine de onbalans kan herstellen waardoor het haar na een aantal maanden weer wat voller wordt (University of Portsmouth 2002), dit onderzoek is gedaan onder vrouwen. Zij reageerden ook goed op ijzersuppletie. De onderzoekers waarschuwen wel dat overmatig gebruik van deze vitamines en mineralen juist haarverlies kan veroorzaken en dat het dus belangrijk is de aanbevolen dagelijkse hoeveelheid niet te overschrijden. Uit dit onderzoek bleek ook dat het veelvuldig gebruik van shampoo geen enkel negatief effect heeft op het proces (iets waar wel veel mannen bang voor zijn zo stelt de onderzoeker). Voor de vorming van nieuw haar zijn de vitaminen A, E, F, B1, B5, B12 en pantotheenzuur van belang. Net als mineralen als ijzer, zink en selenium. Ook een overdosering van vitamine A kan juist zorgen voor haaruitval, neem dus niet meer dan de ADH. Biotine wordt ook vaak genoemd voor een gezonde haarstofwisseling, al zijn er nog geen wetenschappelijke studies te vinden die deze werking ondersteunen. Dit is een co-enzym dat een rol speelt bij verschillende biochemische reacties in het lichaam. Het zit vooral in sla, lever en eiwit. Door verkeerde voeding of een gebrekkige opname door de darm (of medicijngebruik) kun je een tekort hebben aan verschillende vitamines en mineralen zoals biotine. Biotine zou een positief effect hebben bij alopecia androgenetica wanneer je 2,5 mg biotine per dag voor een jaar of langer slikt. Biotine zit ook in noten en dan vooral in hazelnoten, amandelen, zonnebloempitten en pinda’s (Hoppner K, Lampi E, 1994). Een gezond voedingspatroon zorgt ervoor dat je zo veel mogelijk goede vitamines en mineralen binnenkrijgt, en gezonde darmen zorgen ervoor dat je deze voedingsstoffen ook optimaal kunt opnemen wat zeker bijdraagt aan een vermindering van haaruitval. - Stress
Haaruitval kan verder veroorzaakt worden of erger worden door stress, het gebruik van medicijnen, erfelijkheid, huidafwijkingen of roken. Stress kan als factor meespelen bij haaruitval, zo zegt ook de arts Daniel Hall-Flavin van de Mayo Clinic. Ook zijn er verschillende studies die aantonen dan stress een negatief effect kan hebben op de haargroei en ervoor kan zorgen dat het proces van haarverlies kan versnellen (Arck PC, Handjiski B 2001 en 2003). Ook uitgeputte bijnieren kunnen voor haaruitval zorgen. Lange periode van stress zijn de primaire oorzaak van uitgeputte bijnieren, door heftige omstandigheden in je leven zoals financiële problemen, scheiding, problemen op werk of door mentale stress of angsten. Het lichaam reageert met de productie van het stresshormoon cortisol, de bijnieren produceren daarnaast ook wat testosteron en oestrogeen. Hierdoor kan je hormonale systeem uit balans raken en je lichaam op den duur uitgeput. Het verstoort de leverfunctie en vertraagt de stofwisseling waardoor het lichaam op den duur voedingstoffen (zoals mineralen en glucose) aan de delen van het lichaam gaat onttrekken die het ‘minder’ hard nodig hebben om zo de organen te blijven voeden. En haaruitval kan hiervan een gevolg zijn. Haaruitval door stress kan ook wijzen op alopecia areata, een ziekte van de haarwortels. Alopecia areata kan ook worden veroorzaakt door ontstekingen.
Mannelijke kaalheid tegengaan
Of en hoe alopecia androgenetica behandeld wordt, hangt af van factoren als leeftijd, de psychische belasting en de mate van kaalheid. De behandeling kan bijvoorbeeld gericht zijn op het voorkomen van toename van kaalheid. In de reguliere geneeskunde worden ook wel medicijnen voorgeschreven zoals Amenixil. Een ander middel is Minoxidil, bijvoorbeeld in lotionvorm. Dit is eigenlijk een vaatverwijder en wordt gebruikt bij de behandeling van hoge bloeddruk. Waarom het precies de haargroei versterkt is niet helemaal duidelijk, maar het stimuleert bestaande haren in hun groei en vertraagd verdere uitval. Als je stopt met smeren ben je binnen een paar maanden weer terug bij af. Een ander middel is Finasteride, al staat dit middel in Nederland niet als middel tegen kaalheid geregistreerd (wel als middel tegen prostaatvergroting) maar bijvoorbeeld wel in Duitsland. Dit middel remt het enzym 5-alpha-reductase en dus ook de omzetting van testosteron in dihydrotestosteron. Het vertraagt dus niet de haaruitval maar zet het proces in sommige gevallen stop. Het werkt via de hormonen, maar heeft geen invloed op de werking van testosteron zelf. Er zijn weinig bijwerkingen, maar bijvoorbeeld wel mogelijke potentiestoornissen en libidoverlies. Net als bij Minoxidil geldt, als wordt gestopt met het middel ben je binnen een paar maanden weer terug bij af. Sinds een jaar of veertig worden er ook haartransplantaties uitgevoerd. Hierbij wordt een deel van het aanwezige eigen haar op de zij- en achterkant onder plaatselijke verdoving getransplanteerd naar de kale hoofdhuid.
Ook zijn er kruiden die kunnen helpen om haargroei te bevorderen. Er zijn stoffen die de activiteit van het enzym 5-alpha-reductase remmen, zoals het kruid Saw Palmetto. Dit kruid heeft wel in sommige gevallen wel mogelijke bijwerkingen, het kan in plaats van het testosteron omzetten naar DHT, het testosteron omzetten naar oestrogeen wat mogelijk kan zorgen voor vrouwelijke borstvorming en een lager libido. De kans hierop is groter op momenten van drukte of stress. Saw Palmetto in combinatie met een oestrogeenremmer (DIM) kan het kaalwordingsproces vertragen en in sommige gevallen zelfs een tijd stilzetten. Er zijn alleen nog tientallen kleinschalige wetenschappelijke onderzoeken te vinden die de werking van Saw Palmetto ondersteunen, één (2004) waarbij dit kruid bij 6 op de 10 mannen zorgde voor toename van de haargroei (deze mannen hadden beginnend of gemiddeld last van alopecia androgenetica). En een ander onderzoek dat aantoonde dat het gebruik van lotion met extract van Saw Palmetto zorgde voor 35% meer volume van het haar (2009).
Verder wordt het Chinese kruid Ho Shou Wu of ook wel He Shou Wu or Fo-Ti (Polygonum Multiflorum) al eeuwenlang gebruikt als middel tegen haarverlies. Dit kruid zou veel antioxidanten bevatten en zo de hoofdhuid van essentiële voedingsstoffen voorzien en de doorbloeding stimuleren voor optimale haargroei. Er zijn een redelijk aantal gepubliceerde klinische studies die de werking van dit kruid tegen haaruitval en trage haargroei ondersteunen (bijvoorbeeld Park HJ, Zhang N, 2011).
Op onze ledenwebsite van het Maximale Gezondheidsprogramma kun je meer lezen over dit onderwerp. Wanneer je persoonlijk advies wilt op het gebied van voeding en levensstijl of persoonlijke begeleiding voor meer energie of een gezond gewicht, dan kun je eens kijken of dit programma iets voor je is. Via een uitgebreide hormoonanalyse, persoonlijke coaching en advies op het gebied van gezondheid, voeding en beweging begeleiden we je graag naar een gezond(er) lichaam.
Referenties
– Ellis JA, Stebbing M et al. Polymorphism of the androgen receptor gene is associated with male pattern baldness. J Invest Dermatol 2001.
– Feiten over Haar, Jannes van Everdingen en Georgie Dom, Uitgeverij Tirion 2002
– Hillmer AM, Hanneken S et al. Genetic variation in the human androgen receptor gene is the major determinant of common early-onset androgenetic alopecia. Am J Hum Genet. 2005 Jul:77(1): 140-8.
– Rushton DH. Nutritional factors and hair loss. Clin Exp Dermatol. 2002 Jul:27(5):396-404.
– Hoppner K, Lampi E et al. Biotin content in vegetables and nuts available on the Canadian market. Food Research International 27, 1994:495-497.
– Arck PC, Handjiski B. Stress inhibits hair growth in mice by introduction of premature catagen development and deleterious perifollicular. Am J Pathol. Mar 2003; 162(3): 803-814.
– Arck PC, Handjiski B. Indications for a ‘brain-hair follicle axis (BHA)’: inhibition of keratinocyte proliferation and upregulation of keratinocyte apoptosis in telogen hair follicles by stress and substance P. 2001
– Prager N, Bickett K et al. A randomized, double-blind, placebo-controlled trial to determine the effectiveness of botanically derived inhibitors of 5-α-Reductase in the Treatment of Androgenetic Alopecia. 2004.
– Sundaram Murugusundram. Serenoa Repens: Does it have any role in the management of androgenetic alopecia? J Cutan Aesthet Surg. 2009 jan-jun; 2(1): 31-32.
– Park HJ, Zhang N et al. Topical application of Polygonum multiflorum extract induces hair growth of resting hair follicles through upregulating Shh and β-catenin expression in C57BL/6 mice. J Ethnopharmacol. 2011 May 17;135(2):369-75.
Wat heerlijk om dit te lezen. Ik ben zo bang om kaal te worden. Bedankt voor je tips. Waar kan de Saw Palmetto aanschaffen?
Bvd.