Nu officieel: bewerkte vleesproducten veroorzaken kanker

Eindelijk is het formeel bevestigd door de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO): vlees, en dan met name bewerkt vlees zoals worst, ham en spek, verhoogt het risico op darmkanker. Veel Nederlanders zijn zich een hoedje geschrokken, maar eigenlijk was de mededeling van de WHO niet echt nieuws… het was al jaren bekend! In deze blog lees je waarom bewerkt en rood vlees kankerverwekkend zijn en wat wij adviseren.

Wat is er precies verteld over vlees en kanker?

Eind oktober kwam het Internationale Instituut voor Kankeronderzoek (IARC), dat onderdeel is van de WHO, met belangrijk nieuws naar buiten dat voor veel mensen schokkend was. Er werd namelijk verklaard dat het nu bewezen is dat je van bewerkt vlees darmkanker kunt krijgen. Om precies te zijn: elke 50 gram bewerkt vlees vergroot de kans op darmkanker met 18 procent ten opzichte van mensen die geen bewerkt vlees eten. Bewerkt vlees is naar aanleiding daarvan door het IARC ondergebracht in categorie 1, waarin producten staan waarvoor er voldoende bewijs is voor het risico op kanker. Sigaretten behoren ook tot categorie 1, dus dat zegt genoeg.

Bewerkt vlees is overigens niet het enige dat door de WHO kankerverwekkend is bevonden, ook rood vlees (het gaat hier niet om rauw vlees maar om rund-, lams- en varkensvlees) kan het risico op kanker (darmkanker, alvleesklierkanker en prostaatkanker) vergroten, al is die relatie minder sterk. Om die reden is rood vlees door het IARC ondergebracht in categorie 2A, waarin producten staan die ‘mogelijk kankerverwekkend’ zijn voor mensen. Het IARC vermoedt dat per 100 gram rood vlees per dag de kans op kanker toeneemt met 17 procent. Een flink lager risico dus dan bewerkt vlees, maar toch zal het eten van rood vlees nu ook een veel minder geruststellend gevoel geven.

Om niet meteen de gehele levensmiddelenindustrie en alle vlees minnende consumenten tegen zich in het harnas te jagen heeft de WHO tevens gezegd dat het nu niet aangeraden wordt om bewerkt en rood vlees geheel te laten liggen, men adviseert alleen om deze soorten vlees voortaan met mate te eten. Desalniettemin heeft het bericht veel mensen bang gemaakt.

Waarom is bewerkt en rood vlees kankerverwekkend?

Voor de meeste mensen was het eind oktober de eerste keer dat ze hoorden dat bewerkt en rood vlees kankerverwekkend zijn. Toch was het nieuws hierover niet nieuw, het was al jaren bekend en er is in het verleden veelvuldig over geschreven door (veelal alternatieve) media die zich bezig houden met gezondheid en voeding. Deze informatie werd echter nooit ondersteund door de officiële media en overheidsinstanties, waarschijnlijk omdat de bewijzen nog te dun waren. Het IARC heeft nu echter voldoende bewijs om aan te geven dat bewerkt vlees zeker kanker veroorzaakt, en rood vlees waarschijnlijk kanker veroorzaakt, daarom hebben ze het nieuws nu eindelijk wereldkundig gemaakt.

De reden dat bewerkt en rood vlees het risico op darmkanker verhogen is dat er veel (vaak toegevoegde) stoffen in zitten die kankerverwekkend zijn, te weten:

• Natriumnitriet: een conserveermiddel (E250) dat vooral gebruikt wordt voor het langer houdbaar maken (inclusief de smaak, kleur en geur) van vlees, vis en kaas. Het conserveermiddel is irriterend voor de ogen, huid en luchtwegen en in hoge doses giftig en mogelijk zelfs dodelijk voor de mens (Paik et al., 2001[1]).
• Heemijzer: dit is dierlijk ijzer dat van nature in rood vlees voorkomt. Een kleine hoeveelheid heemijzer in je voedingspatroon verlaagt het risico op darmkanker, maar een te grote hoeveelheid verhoogt juist het risico (Bastide et al., 2011[2])
• Gehydrogeneerde oliën: deze geharde plantaardige oliën zijn rijk aan transvetzuren, waarvan bewezen is dat ze het cholesterolgehalte in het bloed verhogen en de kans op hart- en vaatziekten en diabetes type 2 vergroten (Mensink et al., 1990[3])
• Medicijnen: veel dieren die bestemd zijn voor de menselijke consumptie krijgen tijdens hun leven regelmatig medicijnen toegediend, waaronder antidepressiva, statines en vaccins. Resten van deze medicijnen, die vaak ook kankerverwekkende stoffen bevatten, komen vaak in het vlees terecht wat uiteindelijk op je bord belandt (o.a. Poynter et al., 2005[4]).
• Glyfosaat: dit is een herbicide dat door het beruchte bedrijf Monsanto onder de naam Roundup op de markt is gebracht en veelvuldig wordt gebruikt in de landbouw ter bestrijding van onkruid. Glysofaat is door de IARC aangemerkt als ‘mogelijk kankerverwekkend’. Veel slachtvee eet voer dat vervuild is met glysofaat, met als gevolg dat deze stof ook in het consumptievlees terecht komt (Krüger et al., 2014[5]).
• GMO’s: Alhoewel genetisch gemanipuleerde gewassen en dieren officieel niet kankerverwekkend zijn, zijn er internationaal veel zorgen over de consumptie van deze producten, omdat de lange termijn effecten ervan nog lang niet in kaart zijn gebracht. Om die reden kun je vlees van GMO-dieren en dieren die GMO-gewassen hebben gegeten beter vermijden.

Kan ik het beste geen bewerkt en rood vlees meer eten?

Vlees bevat een heleboel gezonde voedingsstoffen, waaronder eiwitten, zink en vitamine B12. We raden daarom niet aan om helemaal geen vlees meer te eten, tenzij je natuurlijk vegetariër of veganist bent of wilt worden. Wij adviseren:

• Eet maximaal 2 keer per week 250 gram rood vlees in combinatie met veel verse groenten, omdat die het risico op darmkanker weer verlagen.
• Heb je graag elke dag vlees op je bord, dan raden we je aan de rest van de week wit vlees (kip, kalkoen of vis) te eten, ook weer in combinatie met heel veel verse groenten.
• Daarnaast kun je, als je bijvoorbeeld een stoofschotel of saus van vlees maakt de helft van het vlees vervangen door groenten en peulvruchten (bonen, linzen, etc.), zodat je totale vleesconsumptie toch omlaag gaat.
• De consumptie van bewerkt vlees, zoals spek, worst en ham, raden wij geheel af. Let overigens goed op met bewerkt vlees, want dit kan ook verborgen zitten in andere producten, zoals kant en klare maaltijden, kant en klare salades, hartige taarten en hapjes, pizza, kant en klare soepen en in afhaalmaaltijden.

Referenties

[1] Paik, David C., et al. “The epidemiological enigma of gastric cancer rates in the US: was grandmother’s sausage the cause?.” International journal of epidemiology 30.1 (2001): 181-182.
[2] Bastide, Nadia M., Fabrice HF Pierre, and Denis E. Corpet. “Heme iron from meat and risk of colorectal cancer: a meta-analysis and a review of the mechanisms involved.” Cancer prevention research 4.2 (2011): 177-184.
[3] Mensink, Ronald P., and Martijn B. Katan. “Effect of dietary trans fatty acids on high-density and low-density lipoprotein cholesterol levels in healthy subjects.” New England Journal of Medicine 323.7 (1990): 439-445.
[4] Poynter, Jenny N., et al. “Statins and the risk of colorectal cancer.” New England Journal of Medicine 352.21 (2005): 2184-2192.
[5] Krüger, Monika, et al. “Detection of glyphosate residues in animals and humans.” J Environ Anal Toxicol 4.210 (2014): 2161-0525.