Opvliegers oorzaken

Hoe onschuldig ook, een opvlieger kan je behoorlijk dwars zitten. Rood en warm worden raakt al snel aan ons schaamtegevoel. Zelfs als je weet dat opvliegers een natuurlijk onderdeel zijn van de overgang. En dat zijn ze, want meer dan 75 % van de vrouwen in de overgang heeft er last van (Utian, 2005)[1]. Maar ondanks dat de veranderingen in je hormonen er bij horen, betekent dit niet dat je niks aan opvliegers kunt doen. In deze blog beschrijven we vier belangrijke factoren die je moet kennen om opvliegers te verminderen en krijg je 5 verrassende eettips.

In dit artikel:

• Wat je moet weten over hormoontherapie
• Wat is de oorzaak van een opvlieger
• Factoren die opvliegers mede veroorzaken
• Wat kan ik doen aan opvliegers?

Wat je moet weten over hormoontherapie

Overgangssymptomen, en dan met name de opvliegers kunnen een grote invloed hebben op de kwaliteit van je leven. Onderzoek wijst uit dat opvliegers samenhangen met problemen als slechte slaap, spierpijnen, angst, stemmingswisselingen en een verminderd geheugen- en concentratievermogen. De belangrijkste factor die ten grondslag ligt aan opvliegers is een disbalans in de hormonen oestrogeen en progesteron. De reguliere behandeling in de vorm van hormoontherapie kan door toediening van hormonen (oestrogenen en progesteron) de overgangssymptomen verlichten (Savolainen-Peltonen, 2014)[2]. Echter, het wordt ook steeds duidelijker dat deze hormoontherapie niet zonder risico’s is. Uit onderzoek van het Women’s Health Initiative (WHI) bleek dat toediening van oestrogenen op de lange duur o.a. de risico’s op borstkanker, beroertes en hart- en vaatzieken verhoogt (Rossouw, 2002)[3]. Daarnaast is het toedienen van hormonen net als het toedienen van medicijnen bij ziekte slechts symptoombestrijding.

Vandaar dat het niet verbazingwekkend is dat nog maar 10-25 procent van de vrouwen met overgangsklachten naar een reguliere arts gaat voor een behandeling en dat het grootste deel niet tevreden is met de conventionele behandeladviezen (Stacey, 2005)[4]. De interesse in alternatieve manieren om de vervelende symptomen te verminderen groeit. Uit onderzoek blijkt dat er verschillende natuurlijke methodes zijn die vaak net zo effectief zijn als hormoontherapie. Dit geldt bijvoorbeeld voor hypnose of acupunctuur. Onderzoek laat zien dat klinische hypnose een sterke vermindering geeft in de opvliegers bij vrouwen in de overgang (Elkins, 2013)[5]. Acupunctuur heeft ook een positieve impact op opvliegers, waarschijnlijk doordat het effect heeft op de geslachtshormonen (Sunay, 2011)[6]. De ernst van opvliegers kan significant verminderd worden door acupunctuur en het kan ook een duidelijke klinische verbetering geven van andere overgangssymptomen (Kim, 2010)[7].

Dit soort natuurlijke behandelingen zonder de ingrijpende bijwerkingen van hormoontherapie zijn al een hele stap vooruit. Kijk je echter nog dieper naar de echte oorzaak die aan de opvliegers ten grondslag ligt dan is de kans groter dat je de symptomen langduriger kan verminderen of zelfs helemaal kunt oplossen. Daarvoor is het essentieel dat je eerst snapt wat er in je lichaam gebeurt als je een opvlieger krijgt.

Wat is de oorzaak van een opvlieger

Fysiologisch gezien treedt door hormoontekort een verwijding op van de bloedvaatjes aan de oppervlakte van de huid. En dan vooral in het gezicht, de hals en de borst. De bloedvaatjes bevatten daardoor tijdelijk meer bloed dan anders. Dit veroorzaakt niet alleen een rode kleur, maar ook een enorme warmte. Opvliegers gaan vaak samen met hevige transpiratieaanvallen en soms met hartkloppingen.

Opvliegers zijn een reactie op de verminderde oestrogeenproductie in het lichaam, die tijdens de perimenopauze in gang wordt gezet. Heb je veel last van opvliegers en zijn ze vaak ook krachtig, dan komt dit omdat je oestrogeenproductie plotseling sterk is gedaald. Heb je weinig of geen last van opvliegers, dan loopt de daling van het oestrogeengehalte in jouw lichaam een stuk geleidelijker.

De dalende oestrogeenspiegel heeft effect op de neurotransmitters die betrokken zijn bij het reguleren van je lichaamstemperatuur in je hersenen. De basis lichaamstemperatuur beweegt zich in een neutrale zone tussen een bovengrens waarboven je begint te zweten en een ondergrens waaronder rillingen starten. De aanname is dat deze neutrale zone kleiner wordt tijdens de menopause. Dat werkt als volgt. Doordat de oestrogeenproductie omlaag gaat wordt ook de aanwezigheid van serotonine en endorfinen minder. Die hebben weer impact op de productie van norepinefrine (beter bekend als adrenaline) die dan juist omhoog gaat en dat leidt ertoe dat de thermoneutrale zone kleiner wordt (Freedman, 2000)[8]. Dat betekent dus eigenlijk dat je zweetdrempel lager wordt waardoor een kleine stijging in lichaamstemperatuur al tot een opvlieger kan leiden. De opvliegers die ontstaan zijn bedoeld om de temperatuur van het lichaam weer te doen dalen.

Het kan ook zijn dat de overgangsklachten te maken hebben met juist een teveel aan oestrogeen in vergelijking met de hoeveelheid progesteron. Progesteron daalt relatief namelijk nog meer dan oestrogeen, omdat progesteron na de eisprong piekt en de eisprong niet meer plaatsvindt na de menopauze. Dit treedt vooral op voordat de menopauze inzet (perimenopauze), maar kan ook al eerder ontstaan. Sommige vrouwen hebben wel tien tot vijftien jaar last van de symptomen van oestrogeendominantie, soms al vanaf hun vijfendertigste. Dus vooral bij jongere vrouwen is de kans groot dat juist oestrogeendominantie de werkelijke oorzaak is van overgangsklachten.

Voor een optimale gezondheid is het belangrijk dat oestrogeen en progesteron met elkaar in balans zijn, vandaar dat het belangrijk is om je bewust te zijn van de mogelijkheid van oestrogeendominantie, zowel voor als tijdens de overgang. Oestrogeendominantie kan ook ontstaan of versterkt worden door oestrogenen in onze voeding, lees daarvoor de blog Oestrogeendominantie: vermijd deze oestrogenen in voeding. Behalve oestrogeendominantie zijn er nog een aantal factoren waarvan bekend is dat ze impact hebben op de frequentie en intensiteit van opvliegers.

Factoren die opvliegers mede veroorzaken

1.Stress

Stress kan opvliegers veroorzaken door een fysiologische reactie van het lichaam op veranderingen in de temperatuur. Eén van de resultaten van het lichaam op de ‘stress’ reactie (hetzij emotionele of fysieke stress) is een toename van norepinefrine in het bloed. Behalve dat dit de zweetdrempel verlaagt, verhoogt adrenaline ook de doorbloeding en als gevolg daarvan treedt er een temperatuurstijging op. Omdat opvliegers een reactie zijn op een stijging van de temperatuur, kan stress op deze manier ook opvliegers veroorzaken.

Langdurige stress staat ook de productie van oestrogeen in de weg. Als er sprake is van langdurige stress wordt er constant cortisol door het lichaam aangemaakt. Dit doet de bijnier. De bijnier maakt ook DHEA aan. Dit is de voorloper van testosteron en oestrogeen. Bij langdurige stress wordt de aanmaak van DHEA uitgeschakeld. De stressreactie is een overlevingsreactie en deze gaat altijd voor. Daarom gaat bij stress de voorkeur naar de aanmaak van cortisol en niet naar het hormoon oestrogeen. Je kan dus niet meer voldoende oestrogeen aanmaken.

Ook is het nog eens zo dat cortisol en progesteron dezelfde receptoren in de cellen delen. Als er veel cortisol aanwezig is dan maakt progesteron minder kans. Hierdoor ontstaat er een disbalans van oestrogeen ten opzichte van progesteron (oestrogeendominantie).

2.Gewicht

Overgewicht kan opvliegers verergeren doordat veel lichaamsvet beter isoleert, waardoor afkoelen lastiger wordt. Bovendien slaan vrouwen oestrogeen in vetweefsel op waardoor je naar verhouding een teveel aan oestrogeen kunt krijgen door overgewicht. Het kan ook te maken hebben met een te veel aan buikvet wat de temperatuurregulatie in de hersenen kan verstoren door veranderingen in het hormoon leptine en andere cytokines. Feit is dat uit meerdere onderzoeken is gebleken dat vrouwen met een hogere BMI meer last hebben van opvliegers (alison, 2010)[9] en dat gewichtsverlies tot vermindering van opvliegers leidt (Thurston, 2015)[10].

3. Insulineresistentie

Overgewicht kan ook impact hebben op opvliegers door de verhoogde insulineproductie. Insulineresistentie kan leiden tot blokkering van het aromatase enzym dat verantwoordelijk is voor de omzet van testosteron in oestrogeen in de theca en granulosa cellen. Dit leidt tot lage oestrogeenlevels. Bovendien is insuline zo’n centraal hormoon dat impact heeft op alle andere hormonen dat je hormonen als oestrogeen, progesteron en testosteron niet in balans kan brengen zonder eerst te zorgen dat je insuline metabolisme in orde is (Thurston, 2012)[11].

4. Laag serotoninegehalte

Er is een sterke interactie in het lichaam tussen oestrogeen en serotonine. Lage oestrogeenniveaus leiden ook tot minder serotonine en een afname van de serotoninereceptoren. Deze afname van serotoninereceptoren maakt weer dat het norepinefrine-systeem minder goed werkt waardoor de zweetdrempel verlaagt. Uit onderzoek blijkt ook dat als serotonine in de hypotalamus wordt geïnjecteerd de thermoneutrale zone breder wordt en de lichaamstemperatuur omlaag gaat (Berendsen, 2000)[12]. In de blog Slaap problemen of een down gevoel? kan je lezen hoe een tekort aan bepaalde eiwitten de oorzaak kan zijn van een laag serotoninegehalte.

Wat kan ik doen aan opvliegers?

Workout advies

Uit steeds meer onderzoeken blijkt dat wie lichamelijk actief is, één van de beste manieren heeft om de overgangssymptomen onder controle te houden. Bij een recent onderzoek met 336 vrouwen in de overgang bleek dat zij die fysiek het meest actief waren, minder ernstige symptomen hadden en zich in het algemeen beter voelden dan hun minder actieve leeftijdgenoten (Skrzypulec, 2010)[13]. Krachttraining, en dan met name met de armen zorgt voor de productie van testosteron. Testosteron is de voorloper van oestrogeen. Regelmatige krachttraining zorgt er dan ook voor dat de oestrogeenproductie beter gereguleerd kan worden. Probeer te streven naar dagelijks minimaal 30 minuten inspanning. Een trainingsvorm die je thuis kunt doen en specifiek bedoeld is voor spieropbouw is de Kettlebell Workout. De Kettlebell training is een intervaltraining met gewichten die oorspronkelijk uit Rusland afkomstig is. Uit recentelijke onderzoeken is gebleken dat de Kettlebell workout één van de snelste methodes is om vetverbranding te stimuleren en spiergroei te bevorderen. In het programma Superverbrander Methode wordt veel aandacht besteed aan de hormoonbalans en het stimuleren van groeihormoon en testosteron, de twee belangrijkste hormonen die spieropbouw bevorderen.

Voedingsadvies

1.Zoethout

Uit onderzoek blijkt dat zoethout vergelijkbaar effect heeft als hormoontherapie wat betreft het verminderen van de duur en frequentie van opvliegers (Menati, 2014)[14]. Zoethout bevat namelijk stoffen die een vergelijkbare werking hebben als oestrogenen. Israelisch onderzoek liet zien dat bepaalde flavonoïden uit zoethout ook de groei van borstkankercellen kunnen vertragen. Daarnaast hebben deze stoffen ook invloed op de neurotransmitter serotonine, die een belangrijke rol speelt in het reguleren van onze lichaamstemperatuur en stemmingen (Jo, 2005)[15].

2. Maca poeder

Maca poeder staat bekend als één van de krachtigste adaptogenen die kunnen helpen om je hormoonspiegel in balans te brengen. Of je oestrogeengehalte nou te hoog is (tijdens de perimenopauze) of te laag (later tijdens de menopauze), maca helpt om de hormoonspiegels te herstellen. Juist voor vrouwen in de overgang kan de harmoniserende werking van maca heel goed werken en bijdragen aan een comfortabelere transitie door de menopauze heen. Maca poeder is heerlijk door smoothies heen, zeker in combinatie met rauwe cacao!

3. Venkel en steranijs

Selderij, venkel, steranijs en dille bevatten anethol, een oestrogeenachtige stof die gunstig werkt maar niet de risico’s van een hormoonbehandeling heeft. Door bijvoorbeeld twee keer per dag een glas vers biologisch groentesap met selderij, komkommer, venkel, dille en een sterretje steranijs te drinken kunnen opvliegers verminderen. Lukt het niet om groentesap te maken, dan kan je ook tweemaal per dag een handjevol anijszaadjes eten. Vaak werkt dat net zo goed.

4. Zilverkaars (Black cohosh)

Een extract van de wortelstok van de zilverkaars (beter bekend als black cohosh) vermindert overgangsklachten vooral aan het begin van de overgang. Dat is de conclusie van Duitse onderzoekers (Osmers, 2005)[16]. Het effect was volgens de onderzoekers zelfs vergelijkbaar met hormoontherapie. Vooral opvliegers, nachtelijk zweten en verstoorde slaap bleken effectief met het zilverkaarsextract te kunnen worden bestreden.

5. Kolen

Er zijn bepaalde groenten die extra ondersteunend werken in de perimenopauze. Dit zijn de groenten die behoren tot de familie van de kruisbloemigen, zoals broccoli, bloemkool, boerenkool, radijs, spruitjes, rucola en andere koolsoorten. Alle groenten uit deze familie bevatten diindolylmethaan, kortweg DIM genoemd, een stof die de hormoonbalans en het gedrag van cellen in het lichaam reguleert. DIM is een fyto-nutriënt dat het lichaam een handje helpt om oestrogeen te verteren en af te breken, zodat een gebalanceerde hormoonspiegel ontstaat. Om oestrogeendominantie te behandelen of te voorkomen, ook in de perimenopauze, kun je het beste dagelijks kruisbloemige groenten eten, zodat je voldoende van de krachtige stof DIM binnen krijgt. Je kunt er ook sap van maken met een ‘juicer’ en op die manier veel DIM-rijke groenten in je smoothie of sap stoppen.

Met deze tips kan je de eerst stappen zetten om je hormoonbalans te herstellen. We horen graag wat jouw ervaringen zijn. Hoe lang heb jij al last van opvliegers en wat heeft jou geholpen om ze te verminderen? Laat je reactie achter, en maak kans op een gratis exemplaar van het boek ‘Je beste Lijf ooit’. Elke maand geven we 3 exemplaren gratis weg.
Ontdek de 3 beste adviezen voor meer energie (gratis e-book)

Wil je gericht jouw hormoonhuishouding laten analyseren en persoonlijk advies krijgen over wat je kunt doen om je hormonen weer in balans te krijgen? Met de Bioprofile Methode analyseren we 260 symptomen van klachten (symptomen) die ontstaan nadat hormonen over langere periode (1 tot 3 jaar, of langer) structureel uit balans zijn geweest. Wij analyseren wat er gaande is aan de ‘binnenkant’ van je lichaam. Het doel is niet een diagnose te stellen. Het doel is je zo persoonlijk mogelijke adviezen te geven. Op basis van deze analyse maken we voor onze cliënten een plan op maat met daarin advies over voeding, levensstijl, omgang met stress, supplementen, superfoods, slaap en beweging.

Bronnen:

[1] Utian W., ‘Psychosocial and socioeconomic burden of vasomotor symptoms in menopause: a comprehensive review’, Health Qual Life Outcomes, 2005;3:47
[2] Savolainen-Peltonen H. et al., ‘Health-related quality of life in women with or without hot flashes: a randomized placebo-controlled trial with hormone therapy’, Menopause. 2014 Jul;21(7):732-9
[3] Rossouw J., et al. ‘Risks and benefits of estrogen plus progestin in healthy postmenopausal women: principal results From the Women’s Health Initiative randomized controlled trial’, JAMA, 2002 Jul 17;288(3):321-33
[4] Stacey, E., et al., ‘Botanical and Dietary Supplements for Menopausal Symptoms: What Works, What Doesn’t’, Journal of Womens Health, 2005 Sep; 14(7): 634–649
[5] Elkins G, et al., ‘Clinical hypnosis in the treatment of postmenopausal hot flashes: a randomized controlled trial’, Menopause. 2013 Mar;20(3):291-8
[6] Sunay D., et al., ‘The effect of acupuncture on postmenopausal symptoms and reproductive hormones: a sham controlled clinical trial’, Acupuncture Medicine. 2011 Mar;29(1):27-31
[7] Kim, K. Et al., ‘Effects of acupuncture on hot flashes in perimenopausal and postmenopausal women-a multicenter randomized clinical trial’, Menopause, 2010; 17: 269-280
[8] Freedman R., ‘Clonidine raises the sweating threshold in symptomatic but not in asymptomatic postmenopausal women, Fertility and Sterility’, 2000 Jul;74(1):20-3
[9] Alison J. et al., ‘An Intensive Behavioral Weight Loss Intervention and Hot Flushes in Women. Jama, internal medicine’, July 12, 2010, Vol 170, No. 13 
[10] Thurston, R., et al., ‘Behavioral weight loss for the management of menopausal hot flashes: a pilot study’, Menopause. 2015 Jan;22(1):59-65
[11] Thurston R., et al., ‘Vasomotor Symptoms and Insulin Resistance in the Study of Women’s Health Across the Nation’, Journal of Clinical Endocrinology and Metabolism, 2012 Oct; 97(10): 3487–3494
[12] Berendsen H., ‘The role of serotonin in hot flushes’, Maturitas. 2000 Oct 31;36(3):155-64
[13] Skrzypulec, V. Et al., ‘The influence of physical activity level on climacteric symptoms in menopausal women’, Climacteric, Volume 13, Issue 4, 2010
[14] Menati, L., ‘Evaluation of contextual and demographic factors on licorice effects on reducing hot flashes in postmenopause women’, Health Care Women Int., 2014 Jan;35(1):87-99
[15] Jo E, et al. ‘Chemopreventive properties of the ethanol extract of chinese licorice (Glycyrrhiza uralensis) root: induction of apoptosis and G1 cell cycle arrest in MCF-7 human breast cancer cells’, Cancer Lett. 2005 Dec 18;230(2):239-47
[16] Osmers R et al. ‘Efficacy and safety of isopropanolic black cohosh extract for climacteric symptoms’, Obstetrics and Gynecology 2005; 105:1074-83
[17] Lethaby, A., et al., ‘Phytoestrogens for vasomotor menopausal symptoms’, Cochrane Database Syst Review, 2007 Oct 17;(4)
[18] Park H, et al., ‘A pilot phase II trial of magnesium supplements to reduce menopausal hot flashes in breast cancer patient’. Support Care Cancer 2011; 19(6):859-63
[19] Freeman M. Et al., ‘Omega-3 fatty acids for major depressive disorder associated with the menopausal transition: a preliminary open trial’, Menopause. 2011 Mar;18(3):279-84