Heb ik een lactose intolerantie?

Heb je er wel eens bij stil gestaan dat een voedselintolerantie je lichaam veel energie kan kosten? Het kan de oorzaak zijn van vage klachten zoals vermoeidheid, huidproblemen of darmklachten. Dat gluten voor veel mensen moeilijk te verteren zijn is gelukkig steeds beter bekend. Maar ook zuivel gaat lang niet altijd vrij uit. In Amerika staat melk bovenaan de lijst van voedselallergieën (Cordain, 2012[1]). 75% van de volwassen mensen kan lactose (melksuiker) niet goed verteren omdat ze niet voldoende van het benodigde enzym daarvoor aanmaken. Vaak merk je pas wat voor effect zuivelproducten op je lichaam hebben als je er eerst een tijd mee stopt. Lees hier hoe je er achter kunt komen of je zelf misschien een lactose intolerantie hebt.

In dit artikel:

• Wat is een lactose-intolerantie?
• Hoeveel mensen hebben last van een lactose intolerantie?
• Kan je lactose intolerant zijn zonder het te weten?
• Kan een lactose-intolerantie ook weer verdwijnen?
• Kan ik toch last hebben van melk zonder lactose intolerant te zijn?
• Hoe weet ik of ik lactose intolerant ben?
• Hoe werkt een voedselintolerantie test?

 

Wat is een lactose-intolerantie?

Lactose, ook wel melksuiker genoemd, is een koolhydraat dat in de melk van alle zoogdieren zit. Het zit dus ook in geiten- en schapenmelk, maar wel een stuk minder dan in koemelk. Koemelk bevat ongeveer 5 % lactose. Lactose zit vooral in het waterige deel van melk en niet in het vet. In kaas zit dus bijvoorbeeld niet veel lactose (hoe ouder de kaas hoe minder). Halfvolle of magere melkproducten daarentegen hebben juist een hoger lactosegehalte (Gaier, 2008[2]).

Lactose is een disacharide (een samengestelde suiker) bestaande uit galactose en glucose. Om lactose goed te kunnen verteren wordt het in de dunne darm met behulp van het lactase-enzym afgebroken tot de enkelvoudige suikers waar het uit bestaat. Het kan dan opgenomen worden in ons lichaam.

Bij veel mensen lukt het afbreken van lactose echter niet goed omdat ze een gebrek hebben aan het lactase-enzym dat daarvoor nodig is (wereldwijd 75 %) (Dennis A Savaiano et al, 2013[3]). Dit enzym wordt aangemaakt in de wand van de dunne darm. Zonder het werk van het lactase-enzym kan de melksuiker niet opgenomen worden door de dunne darm en komt het onverteerd in de dikke darm terecht. De darmbacteriën gaan de lactose dan vergisten. De vergisting kan een half uur tot 2 uur na het eten klachten veroorzaken zoals buikpijn, krampen, braken, winderigheid, diarree of verstopping. We spreken dan over een lactose-intolerantie (Di Rienzo T et al, 2013[4]). Dit is iets anders dan een koemelkallergie waarbij het lichaam een reactie vertoont op de melkeiwitten.

Hoeveel mensen hebben last van een lactose intolerantie?

Lactose intolerantie komt vooral veel voor bij Aziatische en Afrikaanse mensen, waar rond de 90 % intolerant is. Wij als Noordeuropeanen kunnen lactose meestal beter verteren (ongeveer 5 % is intolerant) (Bulhões, A.C. et al , 2007[5]). Dit heeft te maken met onze geschiedenis als herders en een gen mutatie die ongeveer 7500 jaar geleden is opgetreden. Mensen met deze mutatie hadden een sterk evolutionair voordeel in een omgeving waar melk voorhanden was. Da ardoor kunnen de meeste Noordeuropeanen lactose inmiddels goed verteren (Dr. Irene Gallego Romero, 2011[6]). Toch zijn er schattingen dat ook in Nederland ongeveer 6% van de bevolking lactose intolerant is (W. Van Koningsbruggen, 2010[7]).

Als baby hebben we in principe allemaal het lactase-enzym aangemaakt. Want ook moedermelk bevat lactose. Maar meestal neemt de productie van het lactase-enzym af na het zogen. De mate waarin de productie afneemt verschilt sterk. Aziaten verliezen in 3 jaar hun lactase-activiteit tot 60-70 %. West Europeanen en Noord Amerikanen blijven over het algemeen voldoende lactase aanmaken om lactose te kunnen verteren. Maar ook voor blanke Europeanen geldt dat de productie afneemt en na zo’n 20 jaar na de zoogperiode op z’n laagst is (W. Van Koningsbruggen, 2010). Het kan dus zijn dat je er pas later in je leven last van krijgt. Zeker als je grote hoeveelheden zuivel eet.

Kan je lactose intolerant zijn zonder het te weten?

Het kan ook zijn dat je niet meteen klachten ervaart na het eten van lactose, maar dat je lichaam wel moeite heeft om lactose te verteren. We spreken dan niet van een lactose-intolerantie maar van een lactose malabsorptie. Het hangt dan vaak af van de hoeveelheden die je eet of je lichaam moeite krijgt met de lactose of niet. Een gemiddelde van 12 gram lactose per dag wordt over het algemeen nog goed verdragen door malabsorbers (EFSA, 2010[8]). Dit is ongeveer de hoeveelheid lactose in een beker melk of schaaltje yoghurt (melk bevat gemiddeld 4,7 en yoghurt tussen de 3,2 en 4,5 gram lactose per 100 gram product). Bij meer dan 18 gram per dag neemt de kans op het ontwikkelen van een intolerantie snel toe. Een hoeveelheid van boven de 50 gram per dag leidt bij bijna iedereen tot symptomen (Di Rienzo T et al,2013).

Dus hoe meer lactose je eet, hoe groter de kans dat je lichaam het niet goed aan kan. Dit soort voedselintoleranties kunnen je lichaam veel energie kosten die je eigenlijk liever voor andere dingen gebruikt. Vaak merk je de effecten pas als je een tijdje stopt met het eten van dat specifieke voedingsmiddel. In mijn blog Vermoeidheidsklachten? test voedselintoleranties eerst leg ik precies uit hoe voedselintoleranties tot vermoeidheidsklachten kunnen leiden.

Kan een lactose-intolerantie ook weer verdwijnen?

De lactase-productie kan ook verminderen door een disbalans in de darmflora. Bepaalde bacteriestammen zoals lactobacillen produceren lactase en helpen je lichaam om lactose af te breken. Als de juiste bacteriestammen niet in voldoende mate aanwezig zijn kan dat de lactase productie doen afnemen. Dit treedt bijvoorbeeld op bij aandoeningen in de dunne darm zoals de ziekte van Crohn, coeliakie of een spastische darm. Maar ook bacteriële of virus infecties, parasieten of antibiotica leiden vaak tot een vermindering aan verteringsenzymen in de darmen. Als je zorgt dat je darmflora weer op orde is, is de kans groot dat je dan ook weer (kleine hoeveelheden) lactose kan verteren (Bulhões, A.C. et al, 2007[9]).

Andersom geldt dat gefermenteerde melkproducten makkelijker te verteren zijn omdat de melkzuurbacteriën dan al buiten ons lichaam een deel van het werk hebben gedaan. Daardoor kan de hoeveelheid lactose met de helft afnemen (Alm L, 1983[10]). Bij kefir kan dat zelfs nog meer zijn, maar dat hangt af van het bereidingsproces van de kefir. Hoe langer de melk gefermenteerd wordt en tijd krijgt om te rijpen, hoe meer lactose omgezet wordt in melkzuur door de bacteriën en gisten waar de kefir uit bestaat. Op die manier is melk veel makkelijker voor ons te verteren. Gefermenteerde melkproducten zoals yoghurt en kefir zijn daardoor veel minder een aanslag op ons systeem. In mindere mate geldt dat ook voor rauwe melk. Pasteuriseren (het verhitten van melk) vernietigt de enzymen in de melk die helpen bij de vertering van lactose.

Kan ik toch last hebben van melk zonder lactose intolerant te zijn?

Ja. Niet alleen de lactose in melk kan problemen veroorzaken. Ook het melkeiwit caseïne kan een oorzaak zijn van klachten. Bij een koemelkallergie reageert het lichaam op de melkeiwitten, in de meeste gevallen op caseïne. Het lichaam ziet het melkeiwit als lichaamsvreemd waardoor het immuunsysteem in actie komt. Hele kleine hoeveelheden caseïne kunnen dan al tot een (soms levensbedreigende) reactie leiden. Ook voor caseïne geldt dat je er intolerant voor kunt zijn, zonder dat dit meteen levensbedreigende reacties veroorzaakt.

Caseïne is namelijk één van de moeilijkste eiwitten voor ons lichaam om te verteren (Loren Cordain, 2012[11]). Caseïne is het belangrijkste melkeiwit en maakt 80% van de melkeiwitten uit. Klachten zoals slijmvorming, een opgeblazen gevoel, diarree of verstopping kunnen een indicatie zijn dat je lichaam moeite heeft met het verteren van caseïne. Dit gebeurt vooral met het type A1-beta caseïne dat in de meeste huidige koemelk zit. A2-caseine geeft minder klachten. Dit zit in geiten en schapenmelk en ook in melk van oude koeienrassen. Vooral harde kazen bevatten veel geconcentreerde caseïne. Bepaalde bestanddelen van caseïne lijken op het gluteneiwit. Vandaar dat mensen met glutenallergie vaak ook slecht tegen melkproducten kunnen (Hartwig, 2014[12]). In mijn blog over caseïne allergie leg ik alles uit over waarom de caseïne in moderne melk steeds moeilijker voor ons lichaam te verteren is en wat je er aan kunt doen.

Hoe weet ik of ik lactose intolerant ben?

Meestal wordt de waterstof-ademtest gebruikt om vast te stellen of iemand lactose intolerant is. Na een nacht vasten drink je 50 g lactose (opgelost in water). Als de lactose niet wordt verteerd, dan zullen de darmbacteriën hem omzetten en waterstof produceren. Na ongeveer drie uur is dat gas in de adem van de persoon te meten.

Eén van de manieren die je zelf kan toepassen om er achter te komen hoe jouw lichaam op lactose reageert is door een eliminatie-provocatie dieet te volgen. Dit houdt in dat je eerst 30 dagen helemaal geen producten eet die lactose bevatten. Deze periode is nodig om je lichaam een soort reset te geven, zodat ook eventuele lichte ontstekingen zo veel mogelijk opgeruimd kunnen worden. Let er wel op dat je niet alleen melkproducten mijdt, maar dat er ook in heel veel andere producten uit de supermarkt lactose wordt toegevoegd. Na de melkvrije periode ga je één voor één weer zuivelproducten toevoegen aan je dieet en let je goed op hoe je lichaam reageert. Voor veel mensen geldt dat ze dan pas merken dat het lichaam een reactie op zuivel vertoont. Wil je weten of je op de lactose of de caseïne reageert, dan kan je het best beginnen met het apart introduceren van pure lactose poeder of caseïne proteïne poeder in plaats van zuivelproducten waar beide in zitten (Mark Sisson, 2013[13]).

Hoe kom ik er achter of ik tegen melk kan, ook als ik geen klachten heb?

Wil je echt zeker weten hoe jouw lichaam op melk en andere zuivelproducten reageert dan kan je het beste een voedselintolerantie test doen. Daarmee wordt je bloed geanalyseerd op antistoffen tegen bepaalde voedingsmiddelen. Er wordt niet specifiek getest of je lactose-intolerant bent maar je weet wel zeker of je lichaam een reactie vertoont op melk of andere zuivelproducten en welke producten je dus beter niet kunt eten. Je komt dan ook meteen te weten of er andere voedingsmiddelen zijn waar je intolerant voor bent en in welke mate. Deze overgevoeligheden voor voedingsmiddelen kun je ook hebben zonder dat je klachten hebt.

Via de (huis)arts kun je je alleen laten testen op ‘traditionele’ voedselallergie, ook wel voedselallergie type I genoemd. De ImuPro voedselintolerantie test die wij aanbieden geeft aan of het lichaam sensitief of intolerant is (geworden) voor bepaalde voedingsmiddelen en of voeding de oorzaak kan zijn van bepaalde klachten die je hebt (zoals vermoeidheid, maar ook diarree, winderigheid, duizeligheid, spijsverteringsklachten, hoofdpijn of huidklachten). Dit wordt ook wel voedselallergie type III genoemd of ook wel voedselintolerantie (en dus niet te verwarren met een allergie type I).

Hoe werkt een voedselintolerantie test?

Via een vingerprikje wordt het bloed geanalyseerd (via de nieuwste diagnostische technologieën en de ELISA methode, Enzyme-Linked Immunosorbent Assay). Er worden specifieke IgG antilichamen gemeten tegen antigeen bestanddelen uit voedingsmiddelen. Je krijgt een kit thuisgestuurd en via een klein vingerprikje stuur je wat bloed naar het laboratorium. Het bloed wordt uitgebreid getest op vele verschillende voedingsmiddelen en voedingsstoffen. De resultaten worden geëvalueerd en je krijgt via ons een uitgebreid rapport ‘op maat’. Hierin wordt een ‘klasse’ aangegeven (klasse 0: geen overgevoeligheid tot klasse 3-4: zeer sterke reactie tegen de betreffende voedingsmiddelen). Ook wordt specifiek aangegeven welke voedingsmiddelen je beter kunt vermijden en welke voedingsmiddelen je beter met mate kunt eten. Ook krijg je tips en (voedings)advies op maat. Als je gaat eten via dit advies krijgt je darmslijmvlies gelegenheid om zich te herstellen, klachten zullen afnemen en je krijgt veel meer energie.

Wil je een voedselintolerantie test laten uitvoeren?
Klik hier voor meer informatie over de voedselintolerantie test.

Referenties

[1] Loren Cordain, The paleo answer, 7 days to lose weight, feel great, stay young 2012
[2] Harold Gaier, Lactose intolerantie, Medisch Dossier juni 2008
[3] Dennis A Savaiano et al, Improving lactose digestion and symptoms of lactose intolerance with a novel galacto-oligosaccharide (RP-G28): a randomized, double-blind clinical trial, Nutr J. 2013 Dec 13;12:160. doi: 10.1186/1475-2891-12-160.
[4] Di Rienzo T et al, Lactose intolerance: from diagnosis to correct management, Eur Rev Med Pharmacol Sci. 2013;17 Suppl 2:18-25
[5] Bulhões, A.C. et al, Correlation between lactose absorption and the C/T-13910 and G/A-22018 mutations of the lactase-phlorizin hydrolase (LCT) gene in adult-type hypolactasia”. Brazilian Journal of Medical and Biological Research 40 (11) (2007): 1441–6.
[6] Dr Irene Gallego Romero et al, Indians and Europeans share a milky past, University of Cambridge
[7] W. Van Koningsbruggen, Achtergronden en praktische tips bij lactose-intolerantie, Voedingsmagazine nr.3, juni 2010
[8] EFSA, Scientific Opinion on lactose thresholds in lactose intolerance and galactosaemia, EFSA Journal 2010;8(9):1777[29 pp.]
[9] Bulhões, A.C. et al,Correlation between lactose absorption and the C/T-13910 and G/A-22018 mutations of the lactase-phlorizin hydrolase (LCT) gene in adult-type hypolactasia”. Brazilian Journal of Medical and Biological Research 40 (11) (2007): 1441–6.
[10] Alm L., Effect of fermentation on lactose, glucose, and galactose content in milk and suitability of fermented milk products for lactose intolerant individuals, J Dairy Sci. 1982 Mar;65(3):346-52.
[11] Loren Cordain, The paleo answer, 7 days to lose weight, feel great, stay young 2012
[12] D. Hartwig, It starts with food, Discover the Whole30 and Change Your Life in Unexpected Ways, 2014
[13] Mark Sisson, Dairy Intolerance: What It Is and How to Determine If You Have It, 2013