Veroudering – onvermijdelijk?

De Griekse filosoof en schrijver Plato beschouwde ouder worden als een proces van verdieping, rijping en innerlijke verrijking. Alhoewel de meeste oudere mensen zich relatief een stuk gelukkiger voelen en meer tevreden zijn over zichzelf als toen ze jong waren, willen velen toch liever ‘eeuwig’ jong blijven, althans van de buitenkant. Rimpels, uitgezakte huid en ouderdomsvlekken zijn typische kenmerken van iemand die een jaartje ouder begint te worden, en niemand ontkomt daar vroeg of laat aan. Echter, veroudering gaat daarnaast vaak gepaard met ongemakken, kwalen en zelfs ernstige ziektes. Er zijn heel wat dingen die je kunt doen om vooral die aspecten van het ouder worden af te remmen en ook het verouderingsproces zelf te vertragen.

Wat is veroudering?

Veroudering is een opeenhoping van lichamelijke, geestelijke en sociale veranderingen die gedurende het menselijk leven plaatsvindt. Veroudering gaat gepaard met groei, zoals Plato ook al had waargenomen, maar veroudering leidt ook tot verval. Ouderen zijn een bron van kennis, ervaring en wijsheid, maar bij veel oudere mensen is bijvoorbeeld de reactietijd een stuk langzamer en gaat het gezichtsvermogen achteruit.

Biologisch gezien is het menselijk lichaam tot een bepaalde leeftijd (meestal ergens tussen de 20 en 35 jaar) in staat zich tot bijna in perfectie te herstellen en te vernieuwen. Daarna begint de fysieke veroudering, die zich kenmerkt door onder andere minder goed met stress kunnen omgaan, een toenemende homestatische (lichamelijke) disbalans en een verhoogde kans op ziektes. Deze onomkeerbare veranderingen die voortdurend plaatsvinden leiden uiteindelijk tot de dood.

Waarom kunnen we veroudering niet voorkomen?

Een paar dingen weten we zeker in het leven, en één daarvan is dat we niet aan veroudering ontkomen. Ouderdom is namelijk het resultaat van ons genetisch programma. In mensen en dieren wordt de celveroudering veroorzaakt door de telomeren, de enkelstrengige DNA die aan het uiteinde van chromosomen zit. Deze telomeren worden bij elke celdeling, waarbij ook het DNA van de cel wordt gedupliceerd, verkort. Bij elke celdeling worden de telomeren dus steeds weer korter, totdat ze te kort worden en niet meer kunnen delen; wanneer dat punt bereikt is gaan de cellen dood. De oorspronkelijke lengte van telomeren is genetisch bepaald, want sommige mensen worden geboren met langere telomeren dan anderen, en ook de snelheid van de celdeling verschilt in aanleg per individu. De lengte van de telomeren bepaalt dus voor een groot deel hoe lang je leeft, en wordt ook wel het “Hayflick limiet” genoemd, vernoemd naar de naam van de Amerikaanse wetenschapper die dit in 1961 ontdekte.

Welke factoren zijn nog meer van invloed op veroudering?

Je hebt dus geen invloed op hoe lang je telomeren zijn, maar ondanks dat de snelheid van het verkortingsproces van de telomeren ook voor een deel genetisch is bepaald kun je deze snelheid wel beïnvloeden, zowel in positieve als negatieve zin. Vooral een ongezonde levensstijl kan het verkorten van de telomeren aanzienlijk versnellen, en dit komt voornamelijk door oxidatieve stress. Zoals je al hebt kunnen lezen in het artikel Oxidatie – zo vertraag je veroudering ontstaat oxidatieve stress als je onvoldoende antioxidanten in je lichaam hebt om de vrije radicalen in je lichaam te bestrijden. Hierdoor wordt de beschadiging van weefsels en organen versneld waardoor de telomeren in een veel hoger tempo verkorten. Oxidatieve stress komt bijvoorbeeld veel voor bij mensen die roken, medicijnen slikken, teveel alcohol drinken, veel in de zon zitten, intensief sporten, suikerrijke en bewerkte voeding eten, blootstaan aan chemicaliën en straling en bij mensen die verhoogde insulinewaarden hebben of lijden aan obesitas of hypoglykemie.

Ook infecties, suikers en stress bevorderen het verouderingsproces. Hoe dat komt en wat je daaraan kunt doen kun je lezen in het volledige artikel op de Maximale Gezondheid ledensite.

Hoe kun je veroudering vertragen?

Helaas kun je het verkorten van de telomeren niet stoppen, maar gelukkig kun je het wel afremmen. Er zijn verschillende manieren waarop je dat kunt doen, en een daarvan is het genetisch voorgeprogrammeerde verouderingsproces vertragen. Bij een van die onderzoeken zijn aanwijzingen gevonden dat verhoogde glutathionewaarden de verkorting van telomeren kunnen vertragen (Richie, 1992). Glutathione is geen stof die je als pilletje kan innemen, het is een tripeptide stof die wordt aangemaakt door lichaamscellen die daarvoor aminozuren, glycine, glutamaat en cystine gebruiken. Onderzoekers hebben ook ontdekt dat reproductieve cellen (zoals bijvoorbeeld zaadcellen) niet verouderen omdat de telomeren niet verkorten, en dit komt omdat deze cellen het enzym telomerase produceren. Onderzoekers proberen momenteel uit te vinden hoe men gewone cellen zou kunnen stimuleren om ook telomerase aan te maken. Ook kun je veroudering vertragen met een gezonde levensstijl, door ontstekingen te behandelen en het risico op ontstekingen te verkleinen, door suikerrijke voeding te beperken en door om te leren gaan met stress en stress zoveel mogelijk te vermijden. Voor een uitgebreide toelichting op al deze punten zie het volledige artikel op de Maximale Gezondheid ledensite.

Dit is een samenvatting van het artikel “Vertraag het onvermijdelijke: veroudering” van het Maximale Gezondheid Traject. De eerste stap hiervan voor je is het Voor Altijd Jong Seminar.