Zijn vleesvervangers gezond?

Er zijn talloze redenen om vegetarisch te eten zoals dierenwelzijn, het milieu en de wereldvoedselvoorraad. Vleesvervangers zijn dan ook in elke supermarkt verkrijgbaar, maar zijn deze vleesvervangers gezond? In dit artikel lees je ook wat je kunt kiezen als alternatief.

Deze producten liggen vaak naast vlees in het koelvak en ze lijken qua uiterlijk ook op vlees. Het lijkt een aantrekkelijk alternatief voor vegetariërs om zo genoeg eiwitten binnen te krijgen, maar zo gezond zijn vleesvervangers van de supermarkt niet. In de eerste plaats kun je dat al zien aan de enorme lijst ingrediënten op deze producten, waaruit blijkt dat het sterk bewerkte fabrieksmatige voeding is. Hoe gezonder en verser de producten, hoe minder kunstmatige ingrediënten er zijn toegevoegd. Er zitten veelal kunstmatige geur-, kleur- en smaakstoffen in vleesvervangers. Er zitten vaak verdikkingsmiddelen in en zelfs suiker en verzadigd vet. Sojaburgers zitten bijvoorbeeld vol met E-nummers. In een artikel in de Engelse krant Daily Mail hebben onderzoekers een aantal vegetarische producten, waaronder worstjes en burgers, onder de loep genomen en ze ontdekten dat sommige van deze producten net zoveel zout bevatten als in vijf zakken chips. In het artikel zegt professor van de cardiovasculaire afdeling van het St. George Hospital Medical School in Londen, Graham MacGregor, dat mensen tegenwoordig gemiddeld zoveel zout eten dat het onze gezondheid in gevaar brengt. Het verhoogt de bloeddruk wat een grote oorzaak is van een beroerte of hartaanval. Op het etiket van vleesvervangende producten op basis van soja staat vaak dat er vitamine B12 in zit, de vorm die aan de meeste vleesvervangers wordt toegevoegd is cyanocobalamine, een vorm die nog een proces in het lichaam moet afleggen om biologisch actief te worden. De vraag is dus hoeveel het lichaam hiervan werkelijk opneemt. Daarnaast zul je in de meeste gevallen op het etiket van het product kunnen lezen dat de soja die gebruikt is genetisch gemanipuleerd is. Tot op heden is het niet duidelijk wat de lange termijn gevolgen zijn voor de gezondheid van mens en dier, daarom kun je genetisch gemanipuleerde (vaak aangeduid als ‘genetisch gemodificeerde’) producten het beste vermijden.

Waarom vermijden?
Er zitten wel eiwitten in deze producten, maar dit gaat dan bijvoorbeeld om ongefermenteerde soja. Bijvoorbeeld gerehydrateerd soja-eiwit, een eiwit uit soja waarbij eerst water is ontrokken en later weer is toegevoegd. Soja behoort tot de familie van de peulvruchten en bevat in ongefermenteerde vorm grote hoeveelheden fytinezuur. Deze stof schijnt, als je er regelmatig veel van eet, de absorptie in het lichaam van belangrijke mineralen zoals calcium, magnesium, koper, ijzer en zink in het spijsverteringsstelsel blokkeren. Dit wordt bijvoorbeeld ondersteund door een onderzoek uit 2003 (Hurrell et al.) waaruit bleek dat wanneer je fytinezuur vanuit je voeding reduceert (in het onderzoek aangetoond via granen), je lichaam 12x meer ijzer kan opnemen. Ook bevat ongefermenteerde soja trypsine-remmers, die een negatieve invloed hebben op de vertering van eiwitten waardoor ze niet verteerd en geabsorbeerd kunnen worden. Ook kunnen ze alvleesklierproblemen veroorzaken, zo ontdekten onderzoekers onder leiding van Dr. Mike Fitzpatrick, een wetenschapper uit Nieuw Zeeland die vele onderzoeken heeft gedaan naar de effecten van soja. Zij stellen ook dat als je als je vaak ongefermenteerde soja eet, de kans op onvruchtbaarheid bij mannen toeneemt, de kans op hersenbeschadiging toe kan nemen, een verzwakt het immuunsysteem en meer kans om voedselallergieën en –intoleranties te krijgen. Hierover is in 2006 een uitgebreid artikel geschreven in de Engelse krant The Guardian waarin ook stond dat de non-profit Weston A. Price Foundation organisatie, die onafhankelijke onderzoeken doet op het gebied van voeding, dit ondersteunt met verschillende wetenschappelijke onderzoeken. Bovendien is ongefermenteerde sojavoeding rijk aan aluminium, wat giftig kan zijn voor het zenuwstelsel en de nieren, aldus deze organisatie.

Maar het meest ongezonde aan ongefermenteerde soja is de aanwezigheid van fyto-oestrogenen. Dit zijn de oestrogenen in voeding, het zijn natuurlijke of plantoestrogenen die bijvoorbeeld voorkomen in soja, peulvruchten, volkorengranen, cafeïne, erwten, pinda’s, linzen, kiemen, alfalfa en kikkererwten. Ondanks dat ze helemaal natuurlijk zijn, kunnen deze stoffen ons eigen oestrogeen imiteren. Ze hebben veel overeenkomsten met oestrogeen die in het menselijk lichaam wordt aangemaakt. Omdat de twee hormonen zo op elkaar lijken kunnen fyto-oestrogenen de hormoonbalans in het lichaam van zowel mannen als vrouwen flink verstoren, en dit kan leiden tot oestrogeendominantie, onvruchtbaarheid, een onregelmatige menstruatiecyclus en een verhoogde kans op borstkanker. Fyto-oestrogenen hebben een sterke invloed op de schildklier en oestrogeendominantie, een term die voor het eerst werd gebruikt door de overleden Amerikaanse arts Dr. John Lee, kan ook de werking van schildklierhormoon tegengaan. Dit kan leiden tot een te langzaam werkende schildklier en tekorten aan B-vitamines, magnesium en zink, aldus deze arts. Vooral voor zuigelingen is ongefermenteerde soja ongezond, als zuigelingen zuigelingenmelk op basis van soja krijgen, kun je de hoeveelheid oestrogenen per dag, naar schatting, vergelijken met de hoeveelheid oestrogenen in vijf anticonceptiepillen. De onderzoekers van een uitgebreide studie (2010) over fyto-oestrogenen, Heather B. Patisaul en Wendy Jefferson, adviseren in dit onderzoek vrouwen die borstvoeding geven, zwanger zijn of dat willen worden dan ook heel voorzichtig te zijn met soja producten en zich bewust te zijn dat deze producten niet de beste optie zijn voor de (ongeboren) baby.

Niet alle vleesvervangers die je in de koelschappen van de supermarkt vindt zijn gemaakt van soja. Sommige producten bevatten geen soja als basis, maar bijvoorbeeld maïs, kikkererwten, paddenstoelen, noten, zuivel of eieren. Het nadeel van al deze producten blijft dat ze vaak sterk bewerkt zijn en dus veel zout en kunstmatige geur-, kleur- en smaakstoffen bevatten.

Genoeg alternatieven
Er zijn genoeg gezonde alternatieven voor vlees of ‘nep-vlees’, waarmee je dezelfde voedingsstoffen binnenkrijgt.
Eiwitten
* Hennepzaad
* Chiazaden
* Amarant
* Boekweit
* Quinoa
* Havermout
* Chlorella
* Spirulina
* Whey proteïne

Vitamine B12
* Biologische eieren
* Eventueel supplementen

IJzer
* Bonen
* Cashewnoten
* Hennepzaden
* Linzen
* Broccoli
* Havermout
* Spinazie
* Kool
* Zonnebloempitten
* Rauwe cacao

Gefermenteerde soja is ook een goed alternatief, dan wel liefst van bio-organische en niet bewerkte soja. Bij bewerkte soja gaan namelijk veel goede voedingsstoffen verloren en bovendien worden er tijdens het bewerkingsproces schadelijke stoffen gevormd zoals vrije glutaminezuur (MSG) en zelfs toegevoegd. Gefermenteerde soja is wel gezond omdat het schadelijke fytinezuur tijdens het fermentatieproces (als bepaalde stoffen worden omgezet in andere stoffen) wordt geneutraliseerd. Bijvoorbeeld door het laten weken van de soja. Ook granen en peulvruchten kun je eigenlijk het beste eerst 48-72 uur weken voordat je ze gaat koken, tijdens het weken vindt namelijk fermentatie plaats. Het wellen van granen en bonen wordt ook aangeraden in de macrobiotiek. Gefermenteerde soja is niet alleen gezond doordat fytinezuur is geneutraliseerd, het helpt ook bij het hergroeperen van de ‘vriendelijke’ bacteriën in de dikke darm die de ‘onvriendelijke’ bacteriën neutraliseren. Het helpt dus om de darmflora in de dikke darm gezond te houden. Daarnaast zorgt gefermenteerde soja ervoor dat voedsel en voedingsstoffen beter worden opgenomen. Wanneer je dus de volgende keer sojaproducten koopt, let er dan op dat je alleen gefermenteerde sojaproducten kiest. Je moet dan denken aan miso, tempeh, tamari en gefermenteerde sojasaus. Aangezien sojamelk nooit gefermenteerd is zou je hiervoor als alternatief (ongezoete) havermelk, rijstmelk, amandelmelk, kokosmelk of geitenmelk kunnen nemen.

Uiteindelijk is het meest gezond om zo veel mogelijk verse en natuurlijke producten te eten zonder kunstmatige toevoegingen en lange ingrediëntenlijsten. In het programma Superverbrander Methode gaan we dieper in op gezonde en minder gezonde voedingsmiddelen en hoe je jouw voedingspatroon kunt uitbalanceren zodat je een gezond gewicht krijgt en behoud.