Is er een geheim van oud worden?

Al tientallen jaren is onderzoeker en auteur Dan Buettner bezig met onderzoek naar plekken op de wereld waar de bewoners het langst leven. Hij onderzoekt lifestyle, dieet en stressmanagement in deze zogenoemde ‘Blauwe Zones’, met hulp van The National Geographic Society. Hier lees je over zijn opvallende conclusies, en krijg je concrete tips vanuit deze gebieden om ook zo gezond en oud mogelijk te worden.

Dan Buettner schreef er verschillende boeken over waaronder The Blue Zones. Hij werkt samen met verschillende experts zoals Dr. Gianni Pes van de Universiteit van Sassari in Italië en de Belgische Demograaf Dr. Michel Poulain. In 2008 begonnen ze met onderzoek op het Griekse eiland Ikaria, waar ongeveer tienduizend mensen wonen, een van de plekken op de wereld waar de mensen bovengemiddeld oud worden. Nadat alle data was verzameld concludeerde ze, samen met onderzoekers van de Universiteit van Athene, dat de bewoners op Ikaria 2,5 keer zo vaak minstens 90 jaar oud worden in vergelijking met mensen in Amerika. De mannen worden zelfs bijna 4x zo vaak 90 jaar oud en zijn daarbij ook nog gezonder. Ze leven gemiddeld 8 tot 10 jaar langer voordat ze geveld worden door bijvoorbeeld kanker of hart en vaatziekten. Ze hebben minder last van depressie en dementie (een kwart van de mensen in vergelijking met de cijfers uit Amerika). In Amerika heeft, volgens de Alzheimer’s Association, de helft van de bevolking van 85 jaar en ouder in mindere of meerdere mate last van Alzheimer. Dit heeft Amerika ongeveer 200 miljard dollar gekost in 2012. Op het eiland Ikaria blijven mensen over het algemeen scherp en helder tot ze overlijden.

Een bijzonder verhaal
Dan Buettner bezocht Ikaria en ontmoette daar de op dat moment 97-jarige oorlogsveteraan Stamatis Moraitis. The New York Times schreef hier toen een artikel over. In de zeventiger jaren was Moraitis midden zestig en woonde in Amerika toen bij hem longkanker werd ontdekt. De artsen gaven hem nog maximaal negen maanden te leven. In plaats van een lijdensweg met chemotherapie besloot hij terug te verhuizen naar Ikaria, waar hij vandaan kwam, om daar te sterven. Een begrafenis daar kost ongeveer $200 en zo was er meer geld over voor zijn nabestaanden. Hij was dan niet meer in de buurt van zijn volwassen kinderen, maar aan de andere kant zou hij begraven worden tussen zijn voorouders op een kleine begraafplaats tussen de eikenbomen met uitzicht op de Egeïsche Zee. Hij en zijn vrouw trokken in bij zijn ouders die nog leefden en Moraitis lag veel in bed en verzoende zich met zijn lot. Veel vrienden van vroeger wisten hem weer te vinden en zochten hem elke middag op. Moraitis bedacht dat hij maar beter gelukkig kon zijn op zijn sterfbed en kletste elke middag urenlang met deze vrienden onder het genot van lokaal geproduceerde wijn. In de maanden erna voelde Moraitis zich echter steeds sterker. Hij ging zijn eigen groenten weer verbouwen in de tuin en ging aan de slag in de wijngaard van de familie, hij kwam weer in de routine van het leven op dit eiland. Hij stond op wanneer hij er zin in had, werkte een paar uurtjes in de wijngaard, maakte een uitgebreide lunch en ging daarna even slapen. ‘s Avonds ging hij meestal naar de lokale kroeg waar hij spelletjes speelde tot middernacht. Maanden en zelfs jaren gingen voorbij en zijn gezondheid verbeterde alleen maar. Toen Buettner hem ontmoette was hij naar eigen zeggen 102 jaar oud, maar 97 jaar volgens de officiële papieren. In 2013 is hij op 98 jarige leeftijd overleden, 36 jaar nadat hij gediagnosticeerd werd met de agressieve vorm van longkanker.

Stamatis Moriatis uit Ikaria

Wat is het geheim van de mensen op Ikaria?
Buettner probeert er met zijn collega’s door middel van onderzoeken achter te komen waardoor mensen hier zo oud worden. Zijn het de eetgewoontes, de middagdutjes, de minimale stress, de regelmatige seks die de mensen hier hebben tot op oudere leeftijd? Of genieten mensen hier in het algemeen meer van het leven? Dr. Ilias Leriadis, een van de weinige artsen op het eiland, deelt wat van de lokale ‘geheimen’.

1. De mensen hier drinken aan het einde van de dag een theedrank, die ze mountain tea noemen, gemaakt van gedroogde kruiden die op het eiland groeien. Bijvoorbeeld met marjolein, salie, wilde munt (fliskouni) en rozemarijn. Ook drinken ze een thee gemaakt van gekookte blaadjes van de paardenbloem met wat citroen. Deze warme dranken zijn lekker, maar doen meteen dienst als medicijn aldus Leriadis. Dr. Ioanna Chinou is een professor aan de University of Athens School of Pharmacy en een van de bekendere experts op het gebied van de werking van kruiden in Europa. Volgens haar zijn deze theesoorten traditionele Griekse geneesmiddelen. Wilde munt werkt bijvoorbeeld tegen tandvleesontsteking en maag- of darmontstekingen. Rozemarijn wordt gebruikt tegen jicht en de plant artemisia zou de bloedcirculatie verbeteren. Dr. Chinou heeft zeven kruiden onderzocht die het meest gebruikt worden op Ikaria. De plantaardige componenten polyfenolen zijn hierin mede verantwoordelijk voor de medicinale eigenschappen, deze werken als sterke antioxidant. Deze kruiden bleken ook bij te dragen aan het verlagen van de bloeddruk.

2. Ook honing wordt hier beschouwd als wondermiddel. Op het eiland kun je bijzondere honingsoorten vinden die je nergens anders ter wereld hebt. De bewoners gebruiken honing als medicijn: om wonden te genezen, van een kater af te komen of bij griep en verkoudheid. Oudere mensen beginnen de dag hier met een lepel pure honing. Honing heeft verschillende bewezen positieve effecten op de gezondheid. Het beschermt o.a. tegen kanker en hart- en vaatziekten, door de flavonoïden en antioxidanten.

3. Volgens Leriadis blijven mensen hier laat op, staan ze in de ochtend ook laat op en doen veel middagdutjes. Zijn praktijk is niet eens open voor 11 uur omdat er dan toch nog niemand komt. Verder draagt niemand een horloge en let niemand op de tijd. Wanneer je iemand hebt uitgenodigd voor de lunch is het de vraag of ze om 10 uur ’s morgens of om 6 uur ’s avonds komen. Wanneer je niet op de tijd hoeft te letten scheelt dat enorm veel stress.

Tijdens zijn bezoek ontmoette Buettner verschillende patiënten van Leriadis, waaronder twintig mensen over de 90 en één die zei 104 jaar oud te zijn. Hij sprak een 95 jaar oude man die nog steeds viool speelde en een 98 jarige vrouw die nog steeds haar eigen kleine hotel had en in het weekend poker speelde voor geld.

Is er een geheim van oud worden?
Statistisch gezien wordt de kans voor jonge mensen steeds groter om straks 100, 110 of zelfs 120 jaar oud te worden, zo zegt de Amerikaanse Dr. Mercola. Door alle medische ontwikkelingen is het zelfs aannemelijk dat een leven van 150 jaar mogelijk zal zijn in de komende decennia. De meeste mensen van 100 jaar of ouder zijn steeds gezonder tot het einde van hun leven. Uit wetenschappelijk onderzoek (Andersen SL, Sebastiani P et al., 2012) blijkt dat hoe hoger de leeftijd, hoe gezonder ze oud worden. Juist bij de oudste mensen ontstaan ziekten of geheugenverlies gemiddeld ook veel later. Wetenschappelijk gezien blijft het moeilijk te bewijzen hoe het komt dat de groep mensen boven de 100 zo oud worden, er is geen specifiek patroon te herkennen. Onderzoekers aan de University of Chicago Center on Aging vonden wel een connectie tussen de leeftijd waarop de moeders de kinderen kregen die later heel oud werden (2006). Wanneer je moeder onder de 25 was toen je werd geboren, is de kans dat je 100 jaar wordt twee keer zo groot dan wanneer je moeder boven de 25 was toen je werd geboren, aldus dit onderzoek. Dat heeft volgens de onderzoekers te maken met de gezonde staat van de eitjes. Maar het gaat natuurlijk vooral om een gezonde levensstijl, zo zegt ook de arts Dr. Barzilai verbonden aan The Institute for Aging Research at Albert Einstein College of Medicine in New York die ook onderzoek heeft gedaan naar de levensstijl van mensen boven de 100. Niet roken, niet teveel drinken, dagelijks bewegen, een gezond voedingspatroon en geen overgewicht hebben gaat natuurlijk voor ons allemaal op, toch lijkt deze groep genetisch anders in elkaar te steken. Deze mensen verouderen anders dan de gemiddelde mens, langzamer. Ze eindigen wel met dezelfde ziekten als anderen, maar gemiddeld met een veel minder lange lijdensweg, aldus Dr. Barzilai. Het blijkt dat veel van de 100 jarigen zelf zich gemiddeld 20 jaar jonger voelt. Ze hebben veelal ook een positieve levenshouding, zijn optimistisch en enthousiast over het leven. In 2008 is er een telefonisch onderzoek gehouden onder 100 mensen van over de 100 in Amerika waarbij werd gevraagd welke redenen zij zelf gaven voor hun hoge leeftijd, aldus WebMD Health News.
* Vrienden en familie dichtbij (90%)
* De mind actief houden (89%)
* Lachen en een gevoel voor humor (88%)
* In contact blijven met je spiritualiteit (84%)
* Zin hebben in elke nieuwe dag (83%)
* Blijven bewegen (82%)
* Je onafhankelijk blijven voelen (81%)
* Gezond eten (80%)
* Het nieuws blijven volgen (63%)
* Steeds weer nieuwe vrienden maken (63%)
Over het algemeen vinden ze het verder belangrijk om stress te vermijden. Ze hebben net zo goed stressvolle tijden gekend in het leven, maar ze gingen er anders mee om. Ze bleven er niet in hangen.

Tips om ook langer gezond te leven
Het blijft natuurlijk opvallend dat er bepaalde gebieden zijn in de wereld waar mensen langer leven en gezonder oud worden dan ergens anders op aarde. Andere voorbeelden van deze gebieden zijn het Italiaanse eiland Sardinië en Okinawa in Japan. Wat deze gebieden in ieder geval gemeen hebben is dat de zon er veel schijnt, ze weinig bestrijdingsmiddelen gebruiken, mensen in hun leven en werk weinig stress hebben en een rijk sociaal- en familieleven. Het is moeilijk te zeggen welke factoren er precies verantwoordelijk zijn voor een lang gelukkig en gezond leven, maar het is niet moeilijk om de verschillen te zien met onze maatschappij. Hieronder een aantal concrete tips vanuit deze gebieden.
* Voeg cacao toe aan je voedingspatroon
Het is wetenschappelijk bewezen dat cacao bloeddrukverlangend werkt en draagt bij aan een gezonde doorbloeding. Recent (september 2013) heeft de European Food Safety Authority (EFSA) de volgende claim goedgekeurd: 200 mg cacao flavonolen per dag draagt bij aan een gezonde doorbloeding. Dat betekent dat al het wetenschappelijk bewijs (klinische studies) bij elkaar voldoende gegrond is voor deze claim. Als referentie, 200 mg cacao flavonolen staat gelijk aan 2,5 g cacaopoeder of 10 g rauwe of pure chocolade. De meeste producten op basis van cacao gebruiken een productiemethode die de cacaobonen juist ontdoet van de meeste van deze gezonde flavonolen. Consumptie van onbewerkte rauwe cacao, waarbij 80% van de flavonolen behouden blijft, heeft daarom de voorkeur.
* Zorg voor genoeg resveratrol
Resveratrol is een krachtige voedingsstof (en antioxidant) en een natuurlijk bestanddeel van rode wijn. Dit stofje zit verder in rode druiven, blauwe bessen, bosbessen, cacao en cranberry’s. Het wordt door planten zelf aangemaakt als natuurlijk beschermingsmechanisme, het biedt weerstand tegen bacteriën en virussen van buitenaf. Omdat dit antioxidant het vermogen heeft slechte indringers te onderscheiden van gezonde omstandigheden, kan het antioxidant veel betekenen voor de gezondheid. Er is aangetoond dat resveratrol de genen beïnvloedt die het stofwisselingsmechanisme reguleren en de levensduur verlengen, aldus een onderzoek gepubliceerd in het Impact Journal on Aging.
* Let op bepaalde vitamines
De Amerikaanse Dr. Mercola stelt dat uit onderzoek is gebleken dat het Amerikaanse voedingspatroon steeds minder van een aantal belangrijke vitamines bevat: vitamine D, DHA (omega-3 vetzuur), foliumzuur en magnesium. Terwijl juist deze vitamines een direct verband hebben met veroudering en ook met onze hersenen.
* Neem zonlicht tot je
Voor de nodige vitamine D in het lichaam. Veel fysieke en mentale klachten en een versnelde veroudering kunnen te maken hebben met een tekort aan vitamine D.
* Slaap voldoende
Een goede nachtrust is noodzakelijk om lichaam en geest gezond te houden. Tijdens de slaap komen je lijf en brein namelijk tot rust en krijgen ze de gelegenheid zichzelf te herstellen en te vernieuwen. Onderzoekers hebben ontdekt dat mensen die onvoldoende slapen vaak last hebben van een zwak immuunsysteem (Zager et al., 2007), een langzamere wondheling (Gumustekin et al, 2004) en veel minder groeihormoon aanmaken (Van Cauter et al, 2000). Te weinig slaap heeft niet alleen lichamelijke gevolgen, ook de mentale gezondheid gaat sterk achteruit als je onvoldoende nachtrust krijgt. Je hersenen hebben slaap nodig om de gebeurtenissen van de dag te verwerken en op te slaan, wat betekent dat je mentale capaciteiten een stuk minder worden als je niet genoeg slaapt (Turner et al., 2007).
* Beweeg dagelijks
Om je hart- en vaatstelsel in goede conditie te houden en krijgen, is het goed om op regelmatige basis intensieve lichaamsbeweging te doen. Driemaal per week 20 minuten flink bewegen zodat hartslag en ademhaling flink omhoog gaan, is een eerste stap. Daarnaast dagelijks wat wandelen of fietsen en vaker de trap nemen.
* Be happy
Gelukkige mensen leven langer zo blijkt uit vele onderzoeken. Volgens Steptoe A. en Wardle J. (2011), hebben ze 35% minder kans om eerder te overlijden dan mensen die zich niet gelukkig voelen. Geluk werd in dit onderzoek o.a. geassocieerd met fijne sociale contacten. Een ander onderzoek, waarbij werd gekeken naar 160 wetenschappelijke onderzoeken, laat zien dat optimisten langer leven dan pessimisten (University of Illinois, 2011).

Goed voor jezelf zorgen, stress vermijden en doen waar je blij van wordt kan je leven verlengen. Elke stap in de goede richting is er een.