Becel pro activ: wat doen plantensterolen echt

Al een paar jaar kun je Becel pro activ kopen in de supermarkt. Levensmiddelenfabrikant Unilever probeert met deze nogal prijzige margarine voor op de boterham in te spelen op de huidige gezondheidstrend en claimt dat het zuivelproduct door de aanwezige plantensterolen cholesterolverlagend werkt. Maar is deze ‘supermargarine’ wel zo gezond als het lijkt?

Wat zijn plantensterolen en werken ze echt cholesterolverlagend?

Plantensterolen zijn vetachtige stoffen in planten en komen vooral voor in zaden, noten en bonen.  De chemische structuur van plantensterolen lijkt erg op cholesterol, maar in tegenstelling tot cholesterol worden plantensterolen bijna niet opgenomen door de darmwand en blokkeren ze de opname van cholesterol. Hierdoor komt er minder cholesterol in het bloed en wordt er meer cholesterol uitgescheiden via de darmen.Becel pro activ bevat gemiddeld 10 keer zoveel plantensterolen dan je normaalgesproken binnen zou krijgen via een gezond en gevarieerd voedingspatroon. Aan de hand van ruim 45 verschillende wetenschappelijke onderzoeken is aangetoond dat deze ‘overdosis’ plantensterolen in Becel pro activ het LDL-cholesterolgehalte binnen twee tot drie weken met 7 tot 10% kan verlagen zonder het HDL cholesterolgehalte aan te tasten. Je moet dan wel dagelijks 1,5 tot 2,4 gram plantensterolen eten, wat neerkomt op 4 tot 6 besmeerde boterhammen per dag. In verschillende bronnen wordt tevens beweerd dat mensen die langdurig Becel pro activ of andere producten met plantensterolen eten, zoals cholesterolverlagende margarine en yoghurt van Albert Heijn die Reducol bevatten, de kans op hart- en vaatziekten met 20-25% kunnen verlagen. Klinkt gezond, maar is dat ook wel echt zo?

Waarom zijn plantensterolen minder gezond dan ze lijken?

Op de verpakking van Becel pro activ staat dat het bestemd is voor mensen die hun cholesterolgehalte “pro-actief” willen verlagen. Ook de Hartstichting staat niet negatief tegenover Becel pro activ en zegt dat het product vooral bedoeld is voor mensen met een cholesterolgehalte boven de 5 mmol/l. Echter, waar beiden aan voorbij gaan is het feit dat Becel pro activ de oorzaak van een te hoog cholesterolgehalte helemaal niet wegneemt en dat het alleen maar helpt symptomen te bestrijden.

Mensen met een te hoog cholesterolgehalte lopen het risico dat hun bloedvaten verstopt raken. De hart- en vaatziekten die dit tot gevolg heeft worden echter niet veroorzaakt door een te hoog cholesterolgehalte, het is een gevolg ervan, zoals je ook al eerder hebt kunnen lezen in het artikel “LDL Cholesterol verlagen – Noodzaak of fabel?”. Bloedvaten raken verstopt door beschadigingen en de ontstekingsreacties die daardoor ontstaan. Als bloedvaten beschadigd raken gaan ze ‘verkalken’ door plakvorming, bloedverdikking en vernauwing van de bloedvaten. Deze combinatie van factoren kan leiden tot een hoge bloeddruk en hartaanvallen. Om de beschadigingen in de bloedvaten te herstellen geeft het lichaam een signaal af aan de lever om meer cholesterol te produceren, want hiermee kunnen de beschadigde cellen worden hersteld.  Cholesterol is dus niet de veroorzaker van het dichtslibben van de aderen, maar het gevolg, en is onderdeel van een natuurlijk proces in het lichaam om zichzelf te herstellen. Als je met Becel pro activ je LDL cholesterol gaat verlagen belemmer je dus alleen maar het natuurlijke helingsproces. Je cholesterolgehalte gaat er van omlaag, maar je neemt de oorzaak niet weg en daardoor loop je het risico dat je jouw lichaam uiteindelijk meer kwaad doet dan goed.

Daarnaast bestaan er ook wereldwijd ernstige wetenschappelijke twijfels over de veiligheid ten aanzien van het langdurig consumeren van een hoge dosis plantensterolen. In een artikel van Medisch Contact uit 2006 leggen auteurs De Graaf en Schuitemaker uit dat deze twijfels werden getriggered door Dr. Ratnayake van de Nutrition Research Division van Health Canada. Hij bestudeerde in de jaren negentig de werking van plantensterolen, toen hij onderzocht of sterolrijke plantaardige oliën zoals koolzaadolie wel veilig zijn voor de mens. Hij toonde aan dat plantensterolen de levenscyclus van ratten sterk verkorten en hij ontdekte ook een aantal oudere wetenschappelijke rapporten waarin op de gevaren van plantensterolen werd gewezen. Zo bleek er een verband te bestaan tussen mensen met verhoogde plantensterolenwaarden enerzijds en hartaandoeningen op jonge leeftijd anderzijds, dat geen enkele relatie hadden met de gemeten cholesterolwaarden. Daarnaast kon hij vaststellen uit eerdere studies uit 1998 en 2000 dat hart- en vaatziekten vaker voorkomen bij mensen met zowel verhoogde cholesterol- als plantensterolwaarden dan bij mensen die alleen een hoog cholesterol hadden. Ook de inmiddels beroemde Scandinavian Simvastatin Survey Study (beter bekend onder de naam 4S) die in de jaren negentig het cholesterolverlagende medicijn Simvastatine (Zocor) onderzocht toonde aan dat een bepaalde groep patiënten met de hoogste plantensterolwaarden ook het hoogste risico had op terugkerende hartinfarcten, ondanks dat hun cholesterolwaarden waren verlaagd door de inname van Simvastatine. Dankzij de bevindingen van Ratnayake is Becel pro activ nu verboden in Canada.

Plantensterolen : liever in de apotheek dan in de supermarkt

Maar Canada is niet het enige land dat de gezondheidsvoordelen van Becel pro activ sterk in twijfel trekt, ook Duitsland is erg voorzichtig met dit medicinale broodsmeersel. Aanleiding daarvoor was een wetenschappelijk rapport uit 2002 van de Universiteit van Bonn, waarin werd vermoed dat plantensterolen een extra risicofactor zouden kunnen vormen voor coronaire hartziekten. De terechte zorgen van Duitsland werden echter door de European Food Safety Authority (EFSA) als ongegrond bestempeld. Ook in de afgelopen jaren is keer op keer uit wetenschappelijk onderzoek gebleken dat er een verband is tussen verhoogde plantensterolwaarden in het bloed en coronaire hartziekten (o.a. Miettinen et al., 2005; Assmann et al., 2006; Patel & Thompson, 2006). Alle betrokken onderzoekers pleiten er daarom voor om een grootschalig en langdurig onderzoek uit te voeren naar de veiligheid van plantensterolen, omdat het wel duidelijk is dat een hoge consumptie van plantsterolen op de lange termijn wel eens zeer schadelijk zouden kunnen zijn voor de gezondheid. Ook menen zij dat tot die tijd de consumptie van producten die grote hoeveelheden plantensterolen bevatten alleen mag plaatsvinden onder begeleiding van een arts, die moet controleren of plantensterolen zich niet opstapelen in bloed en weefsels.

Een paar maanden geleden reikte onafhankelijke non-profit consumentenorganisatie Foodwatch het Gouden Windei uit aan Unilever, en bekroonde daarmee Becel pro activ tot het meest misleidende product van het jaar. Dat een verlaagd cholesterol hart- en vaatziekten kan voorkomen is namelijk nooit bewezen (zoals je ook al in ons artikel over LDL cholesterol verlagen hebt kunnen lezen), en eerdergenoemde onderzoeken laten zien dat plantensterolen het risico op bepaalde hart- en vaatziekten zelfs kunnen verhogen! Foodwatch wil daarom, net zoals de betrokken onderzoekers, dat Becel pro activ uit de schappen van de supermartkt wordt gehaald en alleen maar verkrijgbaar is op doktersrecept in de apotheek.