Waarom je niet kunt afvallen als je bloedsuikerspiegel niet stabiel is

Afvallen en minder eten zijn twee dingen die vaak in één zin worden genoemd. Maar eigenlijk is de eerste stap die je moet zetten als je gewicht wil verliezen het zorgen voor een stabiele bloedsuikerspiegel. Want dan pas kan je lichaam echt effectief vetten gaan verbranden. In deze blog leggen we je uit waarom een stabiele bloedsuikerspiegel zo belangrijk is om te kunnen afvallen, om gezond te blijven én om veroudering te voorkomen.

In dit artikel:

• Wat doet je bloedsuikerspiegel
• Wanneer is je bloedsuikerspiegel uit balans
• Waarom je door een verstoorde bloedsuikerspiegel niet kunt afvallen (of zelfs aankomt)
• Andere gezondheidsproblemen die ontstaan door een verstoorde bloedsuikerspiegel
• Je bloedsuikerspiegel in balans brengen

Wat doet je bloedsuikerspiegel

De bloedsuikerspiegel is een maat voor de hoeveelheid glucose die in het bloed aanwezig is. Glucose wordt in onze lichaamscellen gebruikt als energie. Glucose zit in suiker, maar ook in alle koolhydraten die in feite lange ketens van glucosemoleculen zijn. De bloedsuikerspiegel  wordt door ons lichaam heel precies gereguleerd. Het hormoon insuline is hierbij de sleutel die er voor zorgt dat ons lichaam de glucose uit onze voeding op kan nemen in onze cellen. Het belangrijkste orgaan dat hierbij betrokken is, is de alvleesklier. In de bètacellen van de alvleesklier, ook wel de eilandjes van Langerhans genoemd, wordt insuline aangemaakt. De alvleesklier houdt precies bij hoe hoog onze bloedsuikerspiegel is en of deze omhoog of omlaag moet bijgesteld worden.

Normaal gesproken is je lichaam heel goed in staat om de hoeveelheid insuline precies af te stemmen op de hoeveelheid glucose die binnen komt. Op die manier wordt de hoeveelheid glucose in je bloed goed in balans gehouden. Maar omdat het huidige westerse eetpatroon zoveel koolhydraten bevat is het voor onze alvleesklier steeds moeilijker om de bloedsuikerspiegel in balans te houden. Want ons lichaam is nog afgesteld op hoe we eeuwenlang gegeten hebben als jagers/verzamelaars. Naar verhouding aten onze voorouders meer eiwitten en vetten en zeker 10 % minder koolhydraten dan de huidige 50 % (Kuipers, 2010)[1]. Doordat we nu zo veel geraffineerde producten met snelle suikers eten en vooral ook doordat we steeds vaker op een dag eten gaat de bloedsuikerspiegel steeds vaker omhoog. Dit is een aanslag op de alvleesklier die daardoor non stop moet werken. En door de frequente en grote hoeveelheden insuline worden onze cellen steeds minder gevoelig voor insuline.

Wanneer is je bloedsuikerspiegel uit balans

Ideaal gezien bevindt de bloedsuikerspiegel zich tussen de 4 en de 6,5 mmol/liter. Wanneer de bloedsuikerspiegel zich boven de streefwaarden bevindt is er sprake van hyperglycemie (een te hoge bloedsuikerspiegel). Wanneer de bloedsuikerspiegel zich onder de streefwaarden bevindt is er sprake van hypoglycemie (een te lage bloedsuikerspiegel).

Hyperglycemie ontstaat wanneer het lichaam niet meer gevoelig is voor insuline, of wanneer de bètacellen in de alvleesklier minder insuline aanmaken. De glucose blijft in het bloed rondzweven met een hoge bloedsuikerspiegel als gevolg. Door een gebrek aan glucose in de cellen (brandstof) ontstaat hier een energietekort. Daardoor wordt een signaal afgegeven aan de lever, die glucose terug uit de voorraden haalt en naar het bloed stuurt. Op die manier stijgt de glucoselevel nóg meer. In dit stadium, waar het lichaam niet meer reageert op insuline, is er sprake van insulineresistentie. Er moet steeds meer insuline worden geproduceerd om de glucose nog enigszins de cellen in te kunnen brengen. Gebeurt dit te vaak en langdurig, dan kan dit uiteindelijk leiden tot diabetes type 2.

Het ontwikkelen van diabetes type 2 gaat geleidelijk met aan het linker uiteinde gezonde personen bij wie de cellen nog goed op insuline reageren. Aan het andere uiterste staat diabetes type 2: het lichaam is zo insulineresistent geworden dat het externe insuline nodig heeft om de bloedsuikerspiegel onder controle te houden.

insulinegevoeling |—————————————————————————–|diabetes type 2

Hoe verder naar rechts iemand zich bevindt op deze schaal, hoe ongevoeliger de persoon is voor insuline. Wanneer je lichtelijk insulineresistent bent geworden dan kan je alvleesklier dit nog redelijk compenseren door meer insuline te produceren. Maar dat put de alvleesklier langzaam uit en als die geen insuline meer kan produceren moet je insuline inspuiten om te zorgen dat je lichaam de glucose op kan nemen.

Op dit moment leiden ruim 1 miljoen Nederlanders aan diabetes type 2. Per week komen daar wel 1000 nieuwe gevallen bij! [2]

Hypoglycemie ontstaat als er te veel insuline in het bloed zit voor de aanwezige hoeveelheid glucose. De bloedsuikerspiegel daalt dan juist te veel. Op zo’n moment ontstaat een ongelofelijke gapende honger en heb je het gevoel dat je iets MOET eten omdat je anders niets meer kunt doen. Dit ontstaat meestal bij diabetespatiënten als er te veel insuline is gespoten. Maar het kan ook ontstaan als je lichaam nog wel enigszins gevoelig is voor insuline en als je veel snelle koolhydraten eet uit suikers en geraffineerde producten (koek, witmeel producten, muesli en dergelijke). Daardoor stijgt de bloedsuikerspiegel harder dan ons lichaam aan kan. De alvleesklier reageert hierdoor vertraagt, maar met een overreactie van insulineproductie om de suikerspiegel snel te laten dalen. Omdat er teveel insuline wordt geproduceerd daalt de bloedsuikerspiegel tot een waarde die beneden de streefwaarde is.

Je kunt hypoglycemie onder andere herkennen aan:

1. hongergevoel tussen de maaltijden of ‘s nachts
2. het niet kunnen overslaan van een maaltijd
3. trillen, licht in het hoofd en prikkelbaarheid bij een uitgestelde maaltijd.

Hoge pieken in je bloedsuiker ontstaan door het eten van voedingsmiddelen met een hoge glycemische index en glycemische lading, maar ook als je te vaak eet. De glycemische index is een maat voor de snelheid waarmee de suikers uit een voedingsmiddel in het bloed worden opgenomen. Voedingsmiddelen met een hoge glycemische index laten het bloed dus veel sneller stijgen, dan voedingsmiddelen met een lage glycemische index. Let op, niet alleen glycemische index, maar ook glycemische lading is van belang bij het beoordelen van voedingsmiddelen. De glycemische lading houdt namelijk ook rekening met de hoeveelheid suikers die per portie binnen komt. Iets kan een hoge glycemische index hebben maar als je er maar weinig van eet valt het effect op je bloedsuikerspiegel mee.

Waarom je door een verstoorde bloedsuikerspiegel niet kunt afvallen (of zelfs aankomt)

Er zijn meerdere redenen die maken dat afvallen lastig is als je bloedsuikerspiegel niet in balans is:

Suikerverbrander in plaats van vetverbrander

Als er veel suiker in je bloed aanwezig is, is het voor je lichaam niet nodig om vet te verbranden voor extra energie. Glucose is een ‘goedkope’ brandstof, het kost het lichaam heel weinig energie om dit om te zetten in brandstof voor de cellen. Hoge insuline niveaus zijn voor je lichaam het signaal dat er veel suiker in het bloed is dat gebruikt moet worden. Vandaar dat bij hoge insulinelevels (wat vaak het geval is bij insulineresistentie) de verbranding van vet uit je vetcellen blokkeert (Yancy, 2005)[3].

Teveel aan glucose wordt vet

Insuline zorgt niet alleen voor de opname van glucose in gewone cellen, maar het zorgt er ook voor dat overtollig glucose wordt opgenomen in vetcellen als de voorraden in de lever en spieren vol zitten. Eenmaal in de vetcellen wordt glucose omgezet in vet. Vandaar dat het eten van te veel suikers en koolhydraten ook tot overgewicht leidt.

Geen verzadigingssignaal

Insuline gebruikt hetzelfde enzymcomplex (stofjes die het hormoon ondersteunen om te kunnen functioneren) als leptine. Leptine is het hormoon dat zorgt voor het verzadigingsgevoel. Wanneer de enzymcomplexen uitgeput raken door het teveel aan insuline, is er niet meer genoeg over voor leptine en kan er ook geen signaal  meer afgegeven worden. Je krijgt dus geen seintje dat je verzadigd bent.

Vastzitten in een eetcirkel

Hypoglycemie zorgt voor een gapende honger. Wanneer je iets eet met een hoge glycemische index eet volgt er een snelle suikerpiek (energie!) gevolgd door een diep dal beneden de streefwaarde. Daardoor ontstaat een ontzettende honger, die vaak weggegeten wordt met een snelle snack (mueslireep, biscuitjes). Ook deze produceert weer opnieuw een hoge piek gevolgd door een daling beneden het streefniveau. Op die manier ontstaat er dus een vicieuze cirkel die je zo vaak honger geeft, dat je gemakkelijk teveel energie binnen krijgt.

De volgende video uit de documentaire ‘Fat Head’ laat op een luchtige manier precies zien hoe het komt dat je door het eten van teveel suiker niet kunt afvallen, en waarom de ene persoon sneller aankomt dan de andere persoon:

Andere gezondheidsproblemen die ontstaan door een verstoorde bloedsuikerspiegel

Afvallen wordt dus heel lastig als je een verstoorde bloedsuikerspiegel hebt omdat het op allerlei manieren juist bijdraagt aan het behouden van vetcellen. Maar daarnaast hebben schommelingen in de bloedsuikerspiegel nog veel meer nadelige effecten op je gezondheid. In feite concluderen steeds meer onderzoekers dat insuline een centrale rol speelt in veroudering (Tatar, 2004)[4]. Langdurig hoge insulineniveaus in je bloed zorgen o.a. dat het bloed sneller samenklontert met als gevolg hart- en vaatziekten, dat er plak ontstaat aan de randen van de aderen (wat kan leiden tot hartinfarcten) en dat kankers makkelijker ontstaan:

1. Hart- en vaatziekten. Een langdurig verhoogde bloedsuikerspiegel verhardt de bloedvaten. Glucose heeft namelijk de neiging om hard te worden in contact met vloeistof. Vetten uit het bloed blijven dan makkelijker aan de wanden van de bloedvaten kleven wat leidt tot aderverkalking. Het bloed stroomt dan minder makkelijk door je aderen waardoor andere organen minder bloed en zuurstof krijgen. Dit kan weer leiden tot een hartinfarct of een hersenbloeding (Bjornholt, 1999)[5].

2. Laaggradige ontstekingen. Glucose is een heel plakkerig molecuul en hecht zich vooral graag aan eiwitten. Als glucose reageert met eiwitten (glycatie) ontstaan er onoplosbare en schadelijke ‘versuikeringsproducten’. Deze AGE’s (advanced glycation end products) maken je hele lichaam vatbaarder voor ontstekingen wat zich op allerlei manieren kan uiten: van artritis tot hoofdpijn (Rosedale, 2011)[6] tot snelle veroudering van de huid (Danby, 2010)[7].

3. Groter risico op kanker. Het risico op kanker is groter bij mensen met een hoge bloedsuikerspiegel, insulineresistentie of diabetes (Tae Young Ryu, 2014)[8].Kankercellen floreren op suiker. Verhoogde aanwezigheid van glucose in het bloed blijkt invloed te hebben op de groei en verspreiding van kankercellen (Quillin, 2000)[9].

4. Verzwakt immuunsysteem. Veel glucose in het bloed heeft ook een negatief effect op de werking van je immuunsysteem. Vitamine C is heel belangrijk voor witte bloedcellen om virussen en bacteriën te kunnen bestrijden. Vitamine C heeft een vergelijkbare chemische structuur als glucose en als er veel glucose in het bloed zit wordt dat opgenomen door de cellen in plaats van de vitamine C (Rosedale, 2011)[10]. Daarnaast blijkt uit recent onderzoek dat het immuunsysteem ook verzwakt wordt doordat een hoge bloedsuiker destructieve moleculen veroorzaakt die het bestrijden van infecties door het immuunsysteem dwarsbomen (Kiselar 2015)[11].

5. Geheugenverlies. Het was al langer bekend dat mensen met diabetes meer kans lopen op dementie en het krimpen van de hersenen. Uit recent onderzoek blijkt nu dat dit ook geldt voor mensen die aan de hoge kant zitten van de normale bloedsuikerspiegelwaardes (Cherbuin, 2012)[12]. Ander onderzoek linkt insulineresistentie aan verlies van geheugen en Alzheimer (Auriel, 2015)[13].

6. Depressie. Onderzoekers hebben een mechanisme ontdekt waardoor mensen met diabetes meer kans op depressie hebben. Bij een hoge bloedsuikerspiegel stijgt de aanwezigheid van een neurotransmitter in de hersenen die gelinkt is aan depressive klachten. Ook verzwakt deze neurotransmitter de verbindingen in de gebieden van het brein waar zelfperceptie en emoties gecontroleerd worden (Bolo 2014)[14].

Je bloedsuikerspiegel in balans brengen

Hoeveel koolhydraten we kunnen eten verschilt per persoon. Er zijn mensen die heel goed functioneren op veel koolhydraten (dit zijn meestal mensen die van zichzelf slank zijn), maar voor de meeste mensen geldt dat de hoeveelheid koolhydraten in het moderne menu veel te groot is voor wat we verbranden. Voor die mensen geldt dat je je koolhydraten moet verdienen door je fysieke inspanning (= verbranding van suikers) en het zorgen voor een gezonde bloedsuikerspiegel en insuline gevoeligheid. Hoe ongevoeliger je cellen zijn voor insuline, hoe meer je koolhydraten zult moeten beperken om weer op een gezond niveau te komen.

De simpelste regel is eigenlijk: koolhydraten met vezels zijn goed, koolhydraten zonder vezels kun je beter zo veel mogelijk vermijden. En die laatste zijn met name de bewerkte of geraffineerde koolhydraten van drankjes, vruchtensappen, wit brood, witte pasta, gebak etc. Volwaardige koolhydraten zoals in groenten, zaden en peulvruchten zijn voor de meeste mensen geen probleem. Als je lichaam al op weg is naar hyperglycemie en/of insulineresistentie is het aan te raden om ook voorzichtig te zijn met de koolhydraten in fruit, knolgewassen en volkoren granen. Zeker bij het ontbijt (lees mijn blog 27 voedingsmiddelen die je nooit op een nuchtere maag moet eten). Gebruik een overzicht van de glycemische lading van voedingsmiddelen om te bepalen hoeveel iets bijdraagt aan een hoge bloedsuikerspiegel.

Als er continu glucose beschikbaar is, vergeet je lichaam als het ware dat het ook in staat is om vet te verbranden. Het wordt daardoor steeds moeilijker om vet te kunnen verbranden en je vetcellen houden de energie vast. Met als gevolg dat als er dan een energietekort ontstaat in de cellen je lichaam toch een hongersignaal krijgt, ondanks dat er voldoende energie (in de vorm van vet) aanwezig is. Vandaar dat het zo belangrijk is om weer een vetverbrander te worden in plaats van een suikerverbrander. De eerste prioriteit die wij in onze begeleiding met de Bioprofile Methode aanhouden bij mensen die willen afvallen, is dan ook dat ze eerst een stabiele bloedsuikerspiegel moeten krijgen.

Bronnen:

[1] Kuipers S. et al., Estimated macronutrient and fatty acid intakes from an East African Paleolithic diet, British Journal of Nutrition, 2010 Dec;104(11):1666-87
[2] Diabetesfonds, Diabetes in Cijfers
[3] Yancy W. et al.,  A low-carbohydrate, ketogenic diet to treat type 2 diabetes, Journal of Nutrition and Metabolism, 2005, 2: 34
[4] Tatar, M. et al, Insulin Plays Central Role In Aging, Brown Scientists Discover, ScienceDaily, 4 June 2004
[5] Bjørnholt JV et al, Fasting blood glucose: an underestimated risk factor for cardiovascular death. Results from a 22-year follow-up of healthy nondiabetic men, Diabetes Care, 1999 Jan;22(1):45-9
[6] Dr. Rosedale, Insulin and its metabolic effects, Dr. Mercola, 14 July 2001
[7] Danby F., Nutrition and aging skin: sugar and glycation, Clinical Dermatology, 2010 Jul-Aug;28(4):409-11
[8] Tae Young Ryu et al, Hyperglycemia as a risk factor for cancer progression, Diabetes Metabolism Journal, 2014 Oct; 38(5): 330–336
[9] Quillin, P, Cancer’s sweet tooth,  Nutrition Science News, April 2000
[10] Dr. Rosedale, Insulin and its metabolic effects, Dr. Mercola, 14 July 2001
[11] Kiselar J. et al, Modification of β-Defensin-2 by Dicarbonyls Methylglyoxal and Glyoxal Inhibits Antibacterial and Chemotactic Function In Vitro. PLOS ONE, 2015; 10 (8): e0130533
[12] Cherbuin, N., et al. Higher normal fasting plasma glucose is associated with hippocampal atrophy: The PATH Study, Neurology, 2012; 79 (10): 1019
[13] Auriel A. et al, Association of Insulin Resistance With Cerebral Glucose Uptake in Late Middle–Aged Adults at Risk for Alzheimer Disease, JAMA Neurology, 2015
[14] Bolo, N. Et al, High blood sugar causes brain changes that raise depression risk, Endocrine Society,  ScienceDaily, 23 June 2014
[15] Halberg, N., et al. Effect of intermittent fasting and refeeding on insulin action in healthy men, Journal of Applied Physiology 99.6 (2005): 2128-2136
[16] Heilbronn, K., et al. Alternate-day fasting in nonobese subjects: effects on body weight, body composition, and energy metabolism, The American journal of clinical nutrition 81.1 (2005): 69-73
[17] Van Proeyen K. Et al., Training in the fasted state improves glucose tolerance during fat-rich diet, Journal of Physiology, 2010 Nov 1;588(Pt 21):4289-302