Veel Nederlanders hebben regelmatig last van klachten als verstopping, diarree, een opgeblazen en vol gevoel of buikpijn ofwel Prikkelbare Darm Syndroom (PDS). Volgens de officiële cijfers van het Nederlands Huisartsen Genootschap komt PDS bij 15 tot 20% van de vrouwen en 5 tot 20% van de mannen voor. De diagnose wordt vaak gesteld, maar dat maakt nog niet duidelijk wat de oorzaak nou is. In dit artikel kun je lezen over de verschillende symptomen en oorzaken van Prikkelbare Darm Syndroom. Ook geef ik gerichte voedingsadviezen om klachten te voorkomen en verminderen.
Bij het Prikkelbare Darm Syndroom, of Irritable Bowel Syndrome (IBS), spastisch colon of spastische darm, verergeren klachten vaak in stressvolle periodes, na een antibioticakuur of, bij vrouwen, rond de menstruatie. Het is een chronische aandoening van het spijsverteringskanaal (en dus niet alleen in de darmen zoals je uit de naam zou afleiden). Het lichaam heeft als het ware moeite met de spijsverteringsbewegingen in de slokdarm, maag en/of darmen. PDS komt alleen voor onder volwassenen. In westerse landen komt PDS meer voor (gemiddeld 6-22%) dan in Oosterse landen (gemiddeld 2-17%), zo blijkt uit verschillende data. Uit meerdere onderzoeken blijkt daarnaast dat PDS bij vrouwen vaker voorkomt dan bij mannen. Uit een analyse in 2010 (Adeyemo) bleek daarnaast dat vrouwen vaker last hebben van klachten als buikpijn en obstipatie, terwijl mannen juist vaker diarree gerelateerde klachten hebben. Hieruit zou kunnen blijken dat vrouwelijke hormonen invloed hebben op de mate van PDS, ook omdat uit deze analyse is gebleken dat zowel vrouwen met PDS als gezonde vrouwen meer van onderstaande symptomen hadden tijdens de menstruele cyclus.
Symptomen van Prikkelbare Darm Syndroom
Volgens de officiële standaard (NHG-standaard) worden de symptomen van PDS omschreven als terugkerende klachten van buikpijn of het hebben van een onaangename sensatie in de buik gedurende minstens drie dagen per maand. De symptomen die het meeste voorkomen bij PDS zijn buikpijn in combinatie met diarree, verstopping of beiden. Ook kun je last hebben van winderigheid, boeren of een vol en opgeblazen gevoel. Sommige mensen hebben vooral last van de dikke darm of maag, andere hebben klachten in het hele spijsverteringsstelsel. De verschillende klachten kunnen ook gepaard gaan met hele andere klachten zoals hoofdpijn, vermoeidheid, slaapstoornissen, vaker moeten plassen, weinig energie, pijn in de onderbuik tijdens seks (bij vrouwen), verlies van libido, misselijkheid, angsten, depressie en verlies van eetlust.
Hieronder de verschillende plaatsen in het lichaam en symptomen waar je afzonderlijk of in combinatie last van kunt hebben.
Dikke darm
- Pijn aan de rechterkant van de onderbuik, bijvoorbeeld helemaal onderin de buik of net onder de ribben en soms straalt dit uit naar de oksel. Soms ebt dit gevoel wat weg na de stoelgang, en soms niet.
- Verstopping of diarree of dit afgewisseld
- Overmatige winderigheid
- Aandrang om naar de wc te gaan tijdens het eten
- Aandrang om naar de wc te gaan die je totaal kan overvallen
- Buikpijn en verandering in de stoelgang
Dunne darm
- Rommelende geluiden in de darm
- Een opgeblazen gevoel in de buik
- Gevoelig aanvoelende buik.
Endeldarm
- Korte stekende pijn in de endeldarm
- Het gevoel dat de darmen niet leeg zijn na de stoelgang (dit symptoom blijkt ook uit onderzoek 2007, Ersryd A et al).
- Per ongeluk wat ontlasting verliezen
Maag
- Maagpijn (en geen sprake van een maagzweer)
- Je snel vol voelen tijdens het eten of je heel erg vol voelen na het eten
Slokdarm
- Maagzuur (oprispingen)
- Af en toe komt er eten in je slokdarm
- Pijn bij het slikken
- Gevoel of er een prop in je keel zit
Vlak na de stoelgang kunnen de klachten wat minder zijn. De symptomen kunnen na een tijd ook veranderen en soms verergeren of ook minder worden.
Oorzaken van Prikkelbare Darm Syndroom
Nadat je een hap voeding in je mond hebt gestopt komt deze, na het kauwen, in je maag terecht. Hier wordt het voorbewerkt. Je maag stuurt de voeding vervolgens naar de twaalfvingerige darm, gevolgd door de dunne darm. Hier worden alle voedingsstoffen die je lichaam nodig heeft uit de voeding gehaald. Het niet verteerde eten wordt naar de dikke darm gestuurd waar het verder verwerkt wordt tot ontlasting. Bij een gezonde spijsvertering wordt het eten met behulp van spiersamentrekkingen door je gehele spijsverteringskanaal geleid. Van deze zogenoemde peristaltische bewegingen voel je normaal niets, maar als de bewegingen geen gezond patroon hebben kun je last krijgen van PDS.
Het is nog steeds niet duidelijk wat de medische oorzaak van PDS precies is. De Maag Lever Darm Stichting stelt dat het waarschijnlijk een combinatie van factoren is. In ieder geval spelen een extra gevoelige darmwand een rol en/of een verstoorde (spastische) beweging van de darm. Uitbarstingen van PDS kunnen worden uitgelokt door verschillende factoren zoals bepaalde voeding, allergieën of stress. Het lijkt te kunnen ontstaan als gevolg van een darminfectie (voedselvergiftiging). De darmen van mensen met PDS kunnen onregelmatige en wisselende bewegingen maken waardoor verstopping of juist diarree kan ontstaan. Er kan een abnormale verwerking van prikkels in het maagdarmkanaal en mogelijk ook in de hersenen zijn, hierdoor nemen mensen met PDS de pijn in de darmen eerder waar dan andere mensen. Hier wordt nog onderzoek naar gedaan, aldus de Maag Lever Darm Stichting. Uit wetenschappelijk onderzoek (2002) blijkt dat PDS vaak voorkomt in combinatie met andere aandoeningen waarbij pijn een belangrijke rol speelt (fibromyalgie, chronisch vermoeidheidssyndroom en chronische bekkenpijn). Dit wordt ondersteund door andere onderzoeken waaruit bleek dat PDS vaak voorkomt in combinatie met endometriose (Meurs-Szojda et al, 2010), migraine (Cole et al, 2006) en fibromyalgie (Cole et al, 2006).
Bij mensen die last hebben van PDS zijn er geen afwijkingen te zien in de organen en weefsels van het spijsverteringskanaal, er zijn geen ontstekingen te zien. PDS is dus geen darminfectie (zoals de Ziekte van Crohn dat wel is).
Wat maakt de klachten erger?
De Maag Lever Darm Stichting stelt dat verkeerde voeding de klachten van PDS kunnen verergeren, lees hierover onder het kopje ‘voedingsadviezen’. Daarnaast is het duidelijk dat stress, angst, depressie, sterke emoties, spanningen en nervositeit de PDS klachten kunnen verergeren. Het is vaak het resultaat van een combinatie van zowel lichamelijke als geestelijke factoren.
Stress
De maag- en darmwand bestaan uit verschillende zenuwcellen die weer verbonden zijn met de hersenen. Psychische stress kan er zo voor zorgen dat de spieren van het spijsverteringskanaal spasmen krijgen en dat kan leiden tot klachten. Wetenschappelijk onderzoek (2004) toont aan dat bij ongeveer de helft van de mensen met PDS deze is ontstaan na een heftige gebeurtenis in hun leven. Ontslag, een traumatische gebeurtenis, echtscheiding of het verliezen van een dierbare. Het kan ook een grote verandering zijn waar je zelf voor hebt gekozen zoals een verhuizing of verandering van baan. Ook hiermee kan (onbewust) spanning gepaard gaan en dat kan klachten verergeren of zelfs veroorzaken. Psychologische stress kan de oorzaak zijn van het begin van PDS.
Wanneer je last hebt van PDS is het dus belangrijk goed om te leren gaan met stress en stressvolle situaties, leren over tijdmanagement, yoga, ademhalingstechnieken en meditatie kunnen hier allemaal bij helpen. Natuurlijk overkomen sommige stressvolle situaties ons in het leven, maar hoe we hier mee om gaan kan wel verschil maken.
Angst
Zoals gezegd lijken mensen die aan PDS lijden extra gevoelige pijnreceptoren in het spijsverteringskanaal te hebben. Dat kan te maken hebben met een afwijkend serotoninegehalte, een neurotransmitter die een rol speelt bij de spijsvertering en gemoedstoestand. Dit zou ook een verklaring zijn voor het feit dat mensen met PDS vaker dan gemiddeld last hebben van angst en depressie, zo blijkt uit onderzoek (2005). Onderzoekers in 2003 onderzochten 188 patiënten met PDS, hiervan had 73,9% een psychiatrische stoornis. 58% van deze groep had een angststoornis en 33,5% aan een stemmingsstoornis. Van de patiënten met de angststoornis had 77,1% die stoornis al voordat de symptomen van PDS optraden. Van de patiënten met de stemmingsstoornis was dat ook het geval bij 60,3%. Uit dit onderzoek zou je dus kunnen concluderen dat PDS in sommige gevallen een gevolg is van psychologische problemen en niet de oorzaak daarvan. Wel bleek uit onderzoek (2006) dat de kans op depressie 40% groter is bij mensen met PDS, dan bij mensen die deze aandoening niet hebben.
Voedingsadviezen om klachten te voorkomen en verminderen
De Maag Lever Darm Stichting stelt dat verkeerde voeding de klachten van PDS kunnen verergeren. Meestal geeft een vezelarme of eenzijdige voeding verergering van de klachten. Bij sommige mensen kunnen de klachten juist verergeren door het eten van te veel vezels in één keer. Sommige mensen zijn gevoelig voor bepaalde voedingsmiddelen of hebben allergieën. Voedingsgewoonten zijn meestal niet de oorzaak van PDS, maar spelen wel een rol bij de verergering van klachten.
Eet deze boosdoeners liever niet:
- Kunstmatige zoetstoffen
- Fructose
- Vet eten
- Melkproducten
- Chocolade
- Alcohol
- Frisdrank
- Cafeïne
- Tarwe
- Champignons, peulvruchten, uien, prei, spruiten (wanneer je last hebt van gasvorming of een opgeblazen gevoel).
- Te veel vruchtensap kan gisting geven met gasvorming als gevolg. En dat gaat ook op voor te veel rauwkost, te veel fruit en te veel suiker of suikerrijke producten.
Ook te snel eten of te veel eten kan klachten verergeren.
Tijdens een ‘PDS-aanval’ eten mensen vaak minder goed en daarnaast kan het lichaam op dat moment minder goed voeding opnemen. Hierdoor kunnen tekorten aan vitamines en mineralen in het lichaam ontstaan, wat klachten weer kan verergeren. Het is dus extra belangrijk om tijdens een PDS-aanval gezond, volwaardig en regelmatig te eten.
Wat eet je juist wel?
- Een kleine hoeveelheid gezonde vetten bij iedere maaltijd. Door wat gezonde vetten (van vis of avocado bijvoorbeeld) toe te voegen aan elke maaltijd blijft het voedsel langer in de maag waardoor het langzamer door het maag-darmkanaal gaat (H. de Lint, 2001).
- Drink minimaal twee liter water per dag, vooral bij een vezelrijk dieet of wanneer je vooral last hebt van obstipatie.
- Eet vezelrijk (maar bouw dit langzaam op), een goede bron van vezels zijn bijvoorbeeld groene smoothies.
- Geelwortel is een kruid dat traditioneel wordt gebruikt tegen buikpijn, spijsverteringsstoornissen en overmatige gasvorming (Saunjo L et al, 2001).
- Veel mensen met PDS hebben baat bij pepermuntolie als supplement. Dit helpt als natuurlijke spierontspanner. Bij recent onderzoek onder 110 mensen met PDS hadden degenen die 15 tot 20 minuten voor het eten één capsule gebruikten, binnen een maand minder last van een opgeblazen gevoel, diarree en buikpijn. Belangrijk is wel om een supplement met een beschermlaag te kiezen zodat de olie pas in de darmen vrijkomt. Pepermuntthee kan de klachten juist verergeren.
- Extract van artisjokblad kan helpen bij buikpijn, krampen, gasvorming, winderigheid, obsitipatie, diarree, drang om naar de wc te gaan, opgezette buik, slijm bij de ontlasting en het gevoel dat de darmen niet leeg zijn na toiletbezoek (Saunjo et al, 2011).
Dit is een samenvatting van een uitgebreid artikel over dit onderwerp op de ledenwebsite van het Maximale Gezondheidsprogramma. Wanneer je persoonlijk advies wilt op het gebied van voeding en levensstijl gericht op bepaalde klachten die je misschien hebt, zoals PDS, of persoonlijke begeleiding voor meer energie of een gezond gewicht, dan kun je eens kijken of dit programma iets voor je is. Via een uitgebreide hormoonanalyse, persoonlijke coaching en advies op het gebied van gezondheid, voeding en beweging begeleiden we je graag naar meer energie en een gezond(er) lichaam.
Referenties
– Ersryd, A., Posserud, I. et al. Subtyping the irritable bowel syndrome by predominant bowel habit: Rome II versus Rome III, 2007. Alimentary, Pharmacology and Therapeutics, 26, p. 953-961.
– Olafsdottir, L.B., Gudjonsson, H et al. Stability of the irritable bowel syndrome and subgroups as measured by three diagnostic criteria – a 10 year follow up study, 2010. Alimentary, Pharmacology and Therapeutics, 32, p. 670-680.
– Adeyemo, M.A., Spiegel, B.M.R. & Chang, L. Meta-analysis: do irritable bowel syndrome symptoms vary between men and women? (2010) Alimentary, Pharmacology and Therapeutics, 32, p.738-755.
– Drossman D A, Camilleri M et al. AGA technical review on irritable bowel syndrome. Gastroenterology. 2002;123(6):2108–2131. – Meurs – Szojda, M.M., Mijatovic, V. et al, 2010. Irritable bowel syndrome and chronic constipation in patients with endometriosis. Colorectal Disease, 13, p. 67-71.
– Cole, J.A., Rothman, K.J. et al, 2006. Migraine, fibromyalgia and depression among people with IBS: a prevalence study. BioMedCentral Gastoenterology, 6:26.
– Delveaux M, Beck A et al. Effect of asimadoline, a kappa opioid agonist, on pain induced by colonic distension in patients with irritable bowel syndrome. Aliment Pharmacol Ther. 2004 Jul 15;20(2):237-46.
– Kasper DL, Braunwald E et al. Harrison’s Principles of Internal Medicine. 16th ed. New York, NY: McGraw-Hill; 2005. pp. 1947–1949.
– Sykes, M.A., Blanchard, E.B et al, 2003. Psychopathology in irritable bowel syndrome: support for a Psychophysiological Model. Journal of Behavioral Medicine, 26 (4).
– H de Lint. De natuurlijke gezondheidswijzer. Praktische voedingsadviezen om gezond te blijven. Baarn: uitgeverij De Kern, 2001. – Saunjo, L. Y, Grundmann, O et al, 2011. Management of Irritable Bowel Syndrome (IBS) in Adults: Conventional and Complementary / Alternative Approaches. Alternative Medicine Review, 16 (2), p. 134-151.
