UVB en UVA straling: goed voor vitamine D of veroorzaakt het huidkanker?

• • Gezondheid, Voedingssupplementen • 4

Zonder de zon kunnen we niet leven, het is bovendien onze grootste bron voor de aanmaak van vitamine D. Deze vitamine beschermt ons tegen allerlei ziektes zoals kanker, tegelijk weten we dat te veel zon, door UVB en UVA straling, schadelijk is en de kans op huidkanker vergroot. Dat is behoorlijk verwarrend en in dit artikel lees je wat de juiste balans is.

Vitamine D vervult een aantal belangrijke functies in ons lichaam en is onder andere nodig voor het behoud van sterke botten, een sterk immuunsysteem en reparatie en onderhoud van DNA en genenregulatie in de cellen: vitamine D helpt onder andere tegen kanker en hart- en vaatziekten. Voor sterke botten is vitamine D minstens zo belangrijk als calcium, vitamine D is noodzakelijk voor de opname van calcium in het lichaam en helpt dus voor een goede botstofwisseling. Volgens het vitamine informatie bureau blijkt uit onderzoek dat vitamine D in combinatie met calcium botverlies kan beperken en een positieve invloed heeft op de botdichtheid. Daarnaast kan vitamine D in combinatie met calcium het risico op botbreuken verkleinen. We hebben ongeveer 30.000 genen in ons lichaam en vitamine D stuurt al meer dan 2000 genen aan. In Nederland hebben veel mensen een tekort aan deze vitamine. Uit onderzoek (Holick et al.) in 2007 bleek al dat 50 tot 80% van de mensen een middelmatig tot ernstig tekort aan vitamine D hebben. We maken vitamine D aan in de huid onder invloed van zonlicht, daarnaast komt deze vitamine alleen voor in voedingsmiddelen van dierlijke afkomst en gaat het meestal om zeer kleine hoeveelheden. In vette vis zit iets meer vitamine D. Via voeding en zonlicht krijgen wij in Nederland slechts een klein aandeel van de benodigde vitamine D binnen. In Nederland schijnt de zon relatief weinig, en bovendien zitten velen van ons door werk veel binnen. Nederland bevindt zich bovendien op een breedte van ongeveer 52° noorderbreedte, en dat betekent dat bij ons de zonkracht in de herfst en winter te laag is om vitamine D aan te kunnen maken. Volgens Engelse cijfers hebben mensen in het Westen gemiddeld 25 tot 30 nanogram per milliliter vitamine D in het bloed. Volgens de reguliere westerse geneeskunde is 30 tot 35 nanogram per milliliter bloed optimaal. De Nederlandse Gezondheidsraad heeft in 2012 het advies voor vitamine D bijgesteld en stelt dat meer dan 30 nanogram per milliliter bloed nodig is om tekort en klachten te voorkomen (en meer dan 50 nanogram per milliliter bloed voor mensen vanaf 70 jaar). De meeste mensen zitten dus al onder de optimale hoeveelheid. Dr. Gert E. Schuitemaker, die het boek ‘Nieuw licht op vitamine D’ schreef, stelt dat deze aanbeveling nog veel te laag is. Uit verschillende wetenschappelijke onderzoeken komt zelfs 50 tot 70 nanogram per milliliter bloed als meest optimaal, vooral voor een optimale bescherming tegen kanker. Volgens Carole Baggerly, oprichtster van de non-profit organisatie Grassroots Health die informeert over vitamine D, zou rond de 90% van de gevallen van borstkanker gerelateerd zijn aan vitamine D tekort. Uit onderzoek van professor Cedric F. Garland en collega’s in 2011 (San Diego School of Medicine) blijkt dat 50 nanogram vitamine D per milliliter bloed de kans op borstkanker al met 50% doet afnemen. Uit onderzoeken waarbij humane borstkankercellen geïnjecteerd werden met vitamine D bleek ook dat deze binnen een week waren gehalveerd.

Hoeveel vitamine D per dag?
Als je wilt weten hoe hoog het gehalte aan vitamine D in je lichaam is kun je dat laten testen via een bloedtest. Je weet nu dat 50 tot 70 nanogram per milliliter bloed optimaal is. Als je daaronder zit kun je ervoor kiezen om een vitamine D supplement te gebruiken, waarbij een vloeibare variant goed wordt opgenomen. Op basis van recente onderzoeken is vastgesteld dat je gemiddeld 35 IU’s (internationale units, in Nederland noemen we dat IE ofwel internationale eenheden) per pond lichaamsgewicht per dag dient binnen te krijgen (volgens globale richtlijnen waarbij in bepaalde gevallen de aanbevolen inname kan afwijken bijvoorbeeld wanneer iemand ouder is of ziek). Er is een formule om uit te rekenen hoeveel vitamine D je zou moeten gebruiken en je rekent dit uit per pond lichaamsgewicht. Neem je lichaamsgewicht in kilo’s en vermenigvuldig dit met 2,2, dat is je lichaamsgewicht in ponden. Dit doe je maal 35 (de aanbevolen IU’s per pond lichaamsgewicht per dag). Wanneer je bijvoorbeeld 87 kilo weegt x 2,2 = 191,4 x 35 = 6699 IU per dag. Een persoon van 87 kilo zou dus 6699 IU vitamine D per dag binnen moeten krijgen. Wanneer je 70 kilo weegt is dat 5390 IU vitamine D per dag. Op die manier weet je ongeveer hoeveel druppels of capsules je zou moeten gebruiken wanneer je vitamine D supplementen neemt. Op de verpakking staat aangegeven hoeveel IU een capsule of druppel bevat. Hieronder hebben we een tabel voor je gemaakt.

65 kilo à 5005 IU vitamine D per dag
70 kilo à 5390 IU vitamine D per dag
75 kilo à 5775 IU vitamine D per dag
80 kilo à 6160 IU vitamine D per dag
85 kilo à 6545 IU vitamine D per dag
90 kilo à 6930 IU vitamine D per dag
100 kilo à 7700 IU vitamine D per dag

Vitamine D bevindt zich zoals hierboven al aangegeven onder andere in voeding, maar zelfs als je dagelijks veel vitamine D rijke voeding eet krijg je gemiddeld maar 250 tot 300 IU’s vitamine D per dag binnen. De overige vitamine D zal ons lichaam dus zelf moeten aanmaken met behulp van zonlicht of supplementen. In de zomer haal je een deel van de vitamine D uit de zon, en daar wil je de vitamine D ook het liefst uit halen, en dan heb je uiteraard minder supplementen nodig. Volgens Dr. Gert E. Schuitemaker bevelen internationale vitamine D experts, voor een land als Nederland met relatief weinig zon, in ieder geval 2000 IU’s per dag aan, zowel in de winter als in de zomer.

UVA UVB

Maar is de zon niet schadelijk?
Genoeg redenen om minstens één keer per dag de zon een kwartier mee te pakken, liefst midden op de dag en zonder zonnebrandcrème. Een kwartier blijkt al voldoende om vitamine D aan te maken en uit onderzoeken blijkt dat je niet meer vitamine D aanmaakt als je langer in de zon blijft. Te lang in de zon is ook niet aan te raden, te veel zon versnelt de veroudering van de huid en veroorzaakt rimpels en pigmentvlekken. UV-straling bestaat uit UVA en UVB waarbij uit recente wetenschappelijke onderzoeken blijkt dat niet de UVB, maar de UVA stralen het meest schadelijk zijn en bijdragen aan het veroorzaken van huidkanker. De UV-straling kan het DNA van je huidcellen aantasten waardoor huidkanker kan ontstaan. Tegenwoordig is 1 op de 3 gediagnosticeerde gevallen van kanker in Nederland een vorm van huidkanker en men schat dat er in 2015 jaarlijks 37.000 nieuwe gevallen van huidkanker in Nederland bijkomen (bron: CBS). Uit onderzoek in 2004 (De Vries et al.) blijkt dat het aantal gevallen van huidkanker vooral bij vrouwen onder de 40 jaar in de laatste 40 jaar is verdrievoudigd, waarschijnlijk omdat deze groep het meeste in de zon zit. Ook huidveranderingen die het gevolg zijn van blootstelling aan zonlicht, zoals een ruwe huid, rimpels, pigmentvlekken en verlies van elasticiteit worden voornamelijk veroorzaakt door UVA (denk maar aan de ‘a’ van ‘aging’). De UVA stralen dringen dieper door in je huid, tot in de diepere huidlagen. Veel dieper dan de UVB stralen dat doen. De UVB stralen zorgen ook wel voor verbranden van de huid wanneer je te lang in de zon bent gebleven, denk maar aan de ‘b’ van ‘burning’. Roodheid van de huid is eigenlijk een ernstig signaal dat wordt afgegeven door de huidcellen. UVA gaat door glas, UBV wordt voor het grootste deel geabsorbeerd door het glas. Een interessant wetenschappelijk onderzoek liet zien dat mensen die hun leven lang achter glas in de zon aan het werk waren, waarbij ze altijd naar één kant zaten, alleen aan de kant van de zon enorm waren verouderd in het gezicht. Onderzoek van de artsen Jean L. Bolognia en Joseph L. Jorizzo, gepubliceerd in Dermatology, liet een Italiaanse secretaresse zien waarbij de huid aan één kant van het gezicht er wel twintig jaar jonger en gladder uitzag dan de kant die altijd was blootgesteld aan de zon achter glas. Omdat vooral de UVA stralen door het glas heen komen blijkt hieruit dat vooral deze stralen zorgen voor de schadelijke effecten. De meeste zonnebrandcrèmes beschermen je vooral tegen verbranden en dus alleen tegen de UVB stralen. Er zijn een aantal zonnebrandcrèmes met filters die ook beschermen tegen UVA straling (let hierbij op het UVA logo op de verpakking), echter op een recent seminar door artsen in Brussel werd gesteld dat de beste UVA bescherming en anti UVA stralingsstoffen in zonnebrandcrèmes op de markt wereldwijd nog maar voor een klein deel beschermen tegen de schadelijke UVA stralen. Zonnebrandcrèmes geven dus geen volledige bescherming tegen UVA, ook al hebben ze filters die beschermen tegen zowel UVA als UVB. Om je heel goed tegen UVA te beschermen en de schadelijke effecten van deze stralen te voorkomen is het, zo bleek uit het seminar, nodig om veel meer te smeren met zonnebrandcrème. Veel frequenter en een dikkere laag dan de meeste mensen doen.

Hoe kan ik veilig zonnen?
Dat veel zonnebrandcrèmes allerlei chemische stoffen bevatten, die je binnenkrijgt via je huid, maakt het ook niet gemakkelijker om een gezonde keuze te maken wat betreft zonnen. Vooral in de chemische filters zitten stoffen die de balans in je hormoonhuishouding kunnen verstoren en mogelijk andere schadelijke effecten hebben voor je gezondheid. Fysische beschermingsfilters worden niet opgenomen door de huid en zijn daardoor veiliger. Deze bevatten titanium dioxide en/of zink dioxide en worden ook wel ‘minerale zonnebrandcrème’ genoemd. Een manier om veiliger te zonnen is om maximaal twintig minuten onbeschermd te zonnen waarvan tien minuten op je buik en tien minuten op je rug en dat maximaal twee keer per dag. De rest van de dag lig je in de schaduw. Op die manier maak je voldoende vitamine D aan en je wordt ook in de schaduw absoluut bruin. Daarnaast wil je dus kiezen voor een natuurlijke zonnebrandcrème zonder chemische bestanddelen.

Voeding die je van binnenuit tegen de zon beschermt
Ook bepaalde voedingsmiddelen helpen om je van binnenuit te beschermen tegen de schadelijke UV-stralen van de zon.

Phycocyanine – is een special blauw pigment in blauwgroene algen. Phycocyanine heeft allerlei positieve eigenschappen voor onze gezondheid. Deze stof gedraagt zich als een sterke antioxidant in de cellen en heeft een ontstekingsremmende werking. Huidschade door zonlicht ontstaat als gevolg van diverse processen, waaronder ontstekingen, oxidatieve stress en afbraak van extracellulair matrixmateriaal, en hebben uiteindelijk huidkanker tot gevolg. Blootstelling aan de zon wordt beschouwd als de belangrijkste risicofactor voor zowel niet-melanome als melanome huidkanker em phycocyanine is een antioxidant die de lichaamscellen beschermt tegen vrije radicalen. Antioxidanten zorgen ervoor dat vrije radicalen na UV-schade worden geneutraliseerd. Phycocyanine zit bijvoorbeeld in spirulina, een specifieke vorm van een blauwgroene alg.

Polyfenolen en dan vooral Lycopeen – Polyfenolen (voorheen vitamine P genoemd) zijn plantaardige secundaire stofwisselingsproducten die verantwoordelijk zijn voor onder andere de groei, pigmentatie en bestuiving. Tot op de dag van vandaag hebben onderzoekers duizenden polyfenolen geïdentificeerd, en vele honderden daarvan zijn gevonden in eetbare planten. Deze polyfenolen hebben aantoonbare antioxidatieve eigenschappen. Het exacte mechanisme dat hierachter steekt wordt momenteel uitvoerig onderzocht en is nog niet helemaal duidelijk. Lycopeen is een veelbelovende polyfenool die het lichaam kan beschermen tegen de schadelijke effecten van zonlicht, zo blijkt ook uit onderzoek in 1995 (Ribaya-Mercado JD et al). De stof zit vooral in tomaten en tomatenproducten. Wetenschappelijke onderzoeken bijvoorbeeld in 2011 (Rizwan M, Rodriguez-Blanco L et al.) hebben aangetoond dat tomatenpuree (vermengd met olie) bescherming biedt tegen acute en mogelijk ook lange termijnschade door zonlicht. Daarnaast zit lycopeen ook in watermeloen, roze grapefruit en papaja.

Granaatappel, groene thee en chocolade – Wetenschappelijke onderzoeken, bijvoorbeeld in 2006 (Kasai K et al.), waarbij granaatappel extract werd gebruikt, laten zien dat deze vrucht de bruining van de huid afremt en zo schade als gevolg van UV straling tegengaat. De antioxidatieve eigenschappen heeft de granaatappel te danken aan de samenstelling van polyfenolen. Het is aangetoond (Oyetakin White P, Tribout H et al.) dat regelmatige consumptie van groene thee en polyfenolen afkomstig van groene thee, vooral epigallocatechin-3-gallate (EGCG), ook een positief effect heeft op de bescherming van de huid tegen UV-stralen. In één wetenschappelijk onderzoek in 2009 (Williams S, Tamburic S et al.) werd bovendien aangetoond dat de dagelijkse consumptie van slechts 20 gram chocolade die rijk is aan polyfenolen (zoals rauwe chocolade) de ertythema (roodheid van de huid als gevolg van zonverbranding) vermindert.

Vitamine D wil je zeker binnenkrijgen en liefst zoveel mogelijk via de zon. Wil je langer van de zon genieten doe dit dan in de schaduw of bescherm je goed met een natuurlijke zonnebrandcrème zonder chemische stoffen om de schadelijke effecten van UV-stralen te voorkomen.

Hoe kan ik een vitamine D tekort testen?
Als je wil weten of je een vitamine D tekort hebt kun je het beste een bloedtest laten doen.

EkoTown – hét biologische lifestyle festival voor iedereen die gezond wil leven

• • Nieuws • 0

Dit jaar wordt voor het eerst EkoTown georganiseerd, een biologische lifestyle festival waar biologisch eten, sport en recreatie centraal staan. EkoTown is een gezellig en dynamisch festival voor iedereen die een gezonde manier van leven belangrijk vindt, en zal dit jaar op 21 en 22 juni 2014 plaatsvinden in het Amsterdamse Bos in Amsterdam. (meer…)

Phycocyanine in blauw-groene algen goed voor stamcellen

• • Gezondheid, Weerstand & Immuunsysteem • 6

De kleur in blauwgroene algen komt van een speciaal blauw pigment: phycocyanine. Phycocyanine heeft allerlei positieve eigenschappen voor onze gezondheid. Deze stof gedraagt zich als een sterke antioxidant in de cellen en heeft een ontstekingsremmende werking. Dit wordt ondersteund door steeds meer wetenschappelijke onderzoeken. Lees hier welke gunstige effecten blauwgroene algen en phycocyanine hebben op het lichaam en onze gezondheid.

Blauwgroene algen, ook wel AFA van Aphanizomenon flos aquae, is een algensoort uit het Klamath meer in Oregon Amerika. Spirulina is een specifieke vorm van een blauwgroene alg die in troebel water groeit. Blauwgroene algen houden juist van vers en schoon water. Ze behoren tot één van de meer dan veertigduizend soorten microalgen die leven op onze planeet, zoals zeewier, plankton, zoetwater algen en verschillende mossoorten. Sommige wetenschappers vermoeden dat microalgen meer dan 2,8 miljard jaar op aarde levendig zijn, en wellicht de allereerste levensvorm waren op aarde. Blauwgroene algen zijn rijk aan vitaminen (B1, B2, B3, B5, B6, B9, B12, C), mineralen (ijzer, koper, zink, selenium, magnesium), spoorelementen, aminozuren, essentiële vetzuren en antioxidanten (betacaroteen, lycopeen, luteïne) en daarmee bevatten ze veel helende eigenschappen voor ons lichaam. Deze algen worden met zorg geoogst en vervolgens gedroogd met behulp van een speciale technologie (Refractance Windom TM) waardoor de voedingsstoffen en samenstelling goed behouden blijft. Vervolgens worden de algen verwerkt tot poeder en pastilles zodat het lang houdbaar is, maar vooral ook goed kan worden opgenomen door het lichaam. De blauwgroene kleur komt van een speciaal blauw pigment dat alleen is gevonden in deze algen: phycocyanine. Deze stof gedraagt zich als een sterke antioxidant in de cellen en heeft een ontstekingsremmende werking. Phycocyanine heeft allerlei positieve eigenschappen voor onze gezondheid. Het werkt bijvoorbeeld als een erytropoëtine (EPO) in het lichaam. EPO is een hormoon dat door de nieren wordt geproduceerd en inwerkt op het beenmerg waar het de productie van rode bloedcellen stimuleert. Deze stof werd als geneesmiddel ingezet voor mensen met slecht functionerende nieren waarbij bloedarmoede kon worden gecorrigeerd. EPO wordt ook wel toegediend als een vorm van doping, om het zuurstof- en koolstofdioxidetransporterende vermogen van het bloed te verhogen.
lake klamath

Stamcellen en immuunsysteem
De 15% phycocyanine in de blauwgroene algen en spirulina zorgt voor de aanmaak van extra stamcellen en helpt ze te verjongen (Bachstetter AD, Jernberg J et al. 2010). Onderzoek in China in 1994 (Zhang Cheng-Wu et al.) toonde ook aan dat phycocyanine de productie van stamcellen kan stimuleren, zelfs als de stamcellen zijn beschadigd door toxines of straling kan phycocyanine helpen bij het reguleren van de productie van bloedcellen. Stamcellen zijn de basis van het immuunsysteem, en een goed werkend immuunsysteem zal bepalen of een persoon gezond is of niet. Ze zijn de ‘moeder’ van zowel de witte bloedcellen, die onderdeel zijn van het cellulaire immuunsysteem en rode bloedcellen die het lichaam van zuurstof voorzien. Ze vormen de basis van al onze lichaamscellen en kunnen getransformeerd worden in wat maar nodig is voor het lichaam, T-cellen, NK cellen, macrofagen en andere soorten ‘afweergeschut’ om de lichaamscellen te beschermen. Macrofagen zijn mononucleaire cellen die in staat zijn resten van dode of beschadigde cellen of lichaamsvreemde cellen op te ruimen. Spirulina zou de macrofagen in aantal laten toenemen en ze activeren waardoor ze effectiever worden in het doden van ziektekiemen. Ook zou spirulina het vermogen van het lichaam verhogen om nieuwe bloedcellen aan te maken. Spirulina wordt in Rusland zelfs erkend als ‘medicinale voeding’ ter behandeling van stralingsziekte en werd gebruikt om de kinderen van Tsjernobyl te behandelen.

Immuunsysteem en kanker
Phycocyanine zou een zeer gunstig effect hebben op een verzwakt immuunsysteem bijvoorbeeld veroorzaakt door het gebruik van medicijnen. Spirulina is mede door de phycocyanine, zo is aangetoond in 2008 bij een onderzoek onder gezonde ouderen in Korea, een krachtige antioxidant die de lichaamscellen beschermt tegen vrije radicalen. Uit dit zelfde onderzoek bleek de positieve invloed op het immuunsysteem (Park HJ, Lee YJ et al.). Selene Y Craig schrijft in het boek The Complete Book of Alternative Nutrition: “Uit een onderzoek door Japanse wetenschappers bleek dat muizen die spirulina te eten kregen meer afweerstoffen produceren dan de muizen die geen spirulina kregen.” Afweercellen hebben zogenaamde immuunstelselregulerende taken. Ze zijn in staat om kanker- en virusgeïnfecteerde cellen te elimineren. Speciale geheugencellen, die wel 20 jaar oud kunnen worden, maken bij een nieuw contact met dezelfde ziekteverwerker een snelle tegenaanval mogelijk, dit is het principe van immunisering. Craig zegt ook: “Uit onderzoek in India bleek dat wanneer zwangere ratten spirulina kregen ze meer jongen kregen dan de ratten zonder spirulina.” Phycocyanine stimuleert een aangetast immuunsysteem om zichzelf te repareren als dat nodig is door infecties, toxische stoffen of straling. Ieder van ons heeft kankercellen in het lichaam, maar ons immuunsysteem bevecht deze waardoor ze zich niet ontwikkelen tot kanker zoals wij het als ziekte kennen. Een onderzoeksteam aan het Medische Centrum van de Universiteit van Tübingen (Dld) heeft aangetoond en bewezen, dat het menselijke immuunsysteem tumoren en kankercellen in een permanente ‘slaapstand’ kan brengen. Omdat spirulina, mede door de phycocyanine, zo’n gunstig effect heeft op het immuunsysteem verklaart dit ook waarom het mogelijk bijdraagt in het voorkomen van kanker. In het boek The Natural Physician’s Healing Therapies schrijft natuurgeneeskundig arts Mark Strengler: “Spirulina stimuleert de natural killer cellen ofwel NK-cellen van het immuunsysteem die kanker helpen voorkomen.” Daarnaast bevechten deze, door spirulina gestimuleerde, NK-cellen ook andere ziekten variërend van een verkoudheid tot HIV. Er is meer onderzoek gedaan naar de vermeende eigenschappen tegen kanker van phycocyanine. In zijn boek Healing with Whole Foods schreef, deskundige in de Chinese Geneeskunde, Paul Pitchford: “Een belangrijk hulpmiddel ter voorkoming van kanker is spirulina, welke veel phycocyanine bevat. Het is aangetoond dat deze stof de formatie van kankercellen remt.” Phycocyanine beschermt de cellen tegen vrije radicalen en dat voorkomt of vermindert de ernst van een ziekte aldus onderzoek in 2007 (Wang et al.). Na veel onderzoek op dieren hebben Indiase onderzoekers in 1995 voor het eert onderzoek gedaan op mensen. Ze keken naar de werking van spirulina bij kanker. Dit betrof een onderzoek onder mensen in India met een vroeg stadium van orale kanker waarschijnlijk ontstaan door het vele tabak kauwen. In het boek Earl Mindell’s Secret Remedies schreef natuurgeneeskundig arts Earl Mindell daarover: “Deze onderzoekers stelden dat er een enorme vermindering zichtbaar was van kankercellen bij 45% van de proefpersonen die 12 maanden lang extract van spirulina namen.” Ook zei hij dat vele onderzoeken op dieren aantonen dat spirulina een remmende werking heeft op orale kanker.

Ontstekingsremmend
Phycocyanine heeft een ontstekingsremmende werking (Romay C, Armesto J et al. 1998), zo blijkt ook uit in vivo testen op ratten en muizen. En uit onderzoek met muizen in 2002 bleek dat het specifiek een gunstig effect heeft op gewrichtsontstekingen (Diadelis RemirezCA, Ricardo Gonzalez et al.). Wetenschappers (Shih et al.) hebben in 2009 naar aanleiding van onderzoeken gezegd dat phycocyanine en de ontstekingsremmende werking hoogstwaarschijnlijk, in ieder geval deels, zorgt voor een minder grote gevoeligheid voor pijn (minder last van hyperalgesie).

Ontgiften en energie
Algen hebben een ontgiftende werking, en daar draagt phycocyanine aan bij. Arts Glenn W Geelhoed zegt in zijn boek Natural Health Secrets: “Algen zitten vol vitaminen en mineralen. Ze worden in Amerika nog niet zo lang geconsumeerd, maar in Japan eet men dit al vele jaren. Er is aangetoond dat ze de kans op kanker verminderen, de kans op klonteren van bloed verminderen en de bloeddruk verlagen. Ook hebben Japanse wetenschappers ontdekt dat ze helpen om het bloed te ontgiften en helpen om energie te behouden. Japanse onderzoekers geven aan dat spirulina helpt om de bloedsuikerspiegel stabiel te houden, hierdoor behouden mensen een constante energie en hebben ze minder last van pieken en dalen in de energie. Daarbij bevat spirulina veel eiwitten, mineralen en essentiële vetzuren en dat zijn gezonde voedingstoffen die ons energie geven.”

Tegen UVA Straling
Huidschade door zonlicht ontstaat als gevolg van diverse processen, waaronder ontstekingen, oxidatieve stress en afbraak van extracellulair matrixmateriaal, en hebben uiteindelijk huidkanker tot gevolg. Blootstelling aan de zon wordt beschouwd als de belangrijkste risicofactor voor zowel niet-melanome als melanome huidkanker. Phycocyanine is een antioxidant die de lichaamscellen beschermt tegen vrije radicalen. Antioxidanten zorgen ervoor dat vrije radicalen na UV-schade worden geneutraliseerd.

Als je blauwgroene algen wilt gebruiken zorg er dan voor dat deze 100% gecertificeerd biologisch zijn en kies een puur microalgen poeder zonder hulpstoffen en bindmiddelen. Onderzoek de kwaliteit voor je iets koopt. Je kunt ze krijgen als pillen, poeder of vloeibaar middel. Ook zijn er energierepen te krijgen met AFA blauwgroene algen. Ze hebben een flink hoge voedingswaarde, maar des te minder calorieën. De voedingswaarde blijft beter behouden als het is geproduceerd zonder gebruik te maken van hoge druk of temperatuur. Dit zorgt er ook voor dat het lichaam de algen beter kunnen opnemen. Bouw het gebruik rustig op, door het sterk ontgiftende effect is het raadzaam je lichaam er rustig aan te laten wennen. Je kunt de algen bijvoorbeeld gebruiken in smoothies, thee, soep, in dressing, door een salade of gewoon met water.

Mycotoxines – Wat zijn het, waar komen ze vandaan?

• • Gezonde darmflora & Gluten intolerantie, Gezondheid • 3

Schimmels in voeding of in het lichaam, zoals candida, scheiden afval uit: mycotoxines. Deze kunnen schadelijk en zelfs gevaarlijk zijn voor je gezondheid. Hoe kun je het herkennen? En wat kun je doen om mycotoxines in het lichaam te voorkomen?

Wij hebben allemaal schimmels, zoals candida, in het lichaam. Deze zijn belangrijk voor onze gezondheid, maar steeds meer mensen hebben tegenwoordig last van een schimmelinfectie. Bijvoorbeeld door onze moderne levensstijl en een ongezond voedingspatroon. Een van de meest voorkomende schimmelinfecties is candida. Deze wordt veroorzaakt door de gist candida albicans, die van nature in ons lichaam aanwezig is, maar een wildgroei aan schimmels kan veroorzaken als het de kans krijgt. Het spijsverteringsstelsel, de urinewegen en voortplantingsorganen bevatten een aantal verschillende soorten gisten die, als het goed is, in harmonie leven met de ‘goede’ bacteriën. Door een verzwakt immuunsysteem, een ongezond voedingspatroon, te veel suiker (gist heeft suikers nodig om zich te kunnen vermenigvuldigen bevestigen onderzoekers McGinnis et al. 1996 en Buddington et al. 1996 en Howard et al. 1995) of het gebruik van antibiotica kan de flora in deze organen in disbalans raken. De ‘goede’ bacteriën raken in de minderheid ten opzichte van de ‘slechte’ bacteriën en de gist Candida Albicans krijgt de kans om draden te vormen en uit te groeien tot schimmels (Braunwald, 2001).

Candida overgroei
Te veel candida albicans in het lichaam leidt tot een schimmelinfectie, cadidiasis of candida overgroei. Als je een schimmelinfectie hebt hoeft dat niet meteen te betekenen dat je last hebt van candida overgroei, maar als het niet wordt behandeld kan dit wel een gevolg zijn. De eerste symptomen van een candida overgroei zijn een opgeblazen gevoel, geen eetlust, huiduitslag, winderigheid en buikkramp, bijvoorbeeld na het eten van zoetigheid of zoet fruit. Het immuunsysteem heeft het zwaar bij candida overgroei omdat deze probeert de balans te herstellen en de overmatige schimmels te doden. Wanneer dat niet lukt, krijgt de schimmel kans door het lichaam heen te groeien. Je lichaam heeft niet alleen te maken met candida bacteriën, maar vooral ook met de toxines die de candida gist produceert en achterlaat in het lichaam: mycotoxines. Mycotoxine betekent in het Latijn zoiets als ‘schimmel gif’, om precies te zijn: mukos of mykes uit het Grieks voor schimmel en toxicum in het Latijn voor gif. Deze bijproducten verzwakken het immuunsysteem en vallen het lichaam aan, vooral het weefsel en de organen. Ze kunnen door het hele lichaam gaan circuleren, bijvoorbeeld in het bloed en bloedvaten, door het spijsverteringsstelsel, de lever, alvleesklier enz. Ze kunnen zelfs de hersenen bereiken en daar problemen veroorzaken en beïnvloeden hoe je denkt en wat je voelt. De candida bacterie kan vele verschillende toxines achterlaten in het lichaam, acetaldehyde is de meest giftige variant. In 1986 schreef Dr. Orion Truss voor het eerst over acetaldehyde dat deze chemische stof vanuit candida het brein kan bereiken. Hij schreef dat het vermijden van suiker en alcohol belangrijk is om deze toxines in het lichaam zoveel mogelijk te voorkomen. Candidias wordt veroorzaakt door candida in het lichaam en is een ernstige aandoening die meteen moet worden behandeld. Candidiasis kan gepaard gaan met koorts en shock, inclusief lage bloeddruk en versnelde hartslag, ademnood en het niet goed kunnen functioneren van meerdere organen en soms in combinatie met huiduitslag of huidschilfering. Dit is een gevaarlijke en mogelijk levensbedreigende ziekte.

Lekkende darm
Als er een disbalans ontstaat in de darmflora kunnen er allerlei rottings- en gistingsprocessen plaatsvinden in de darmen. Als gevolg hiervan kan candida zich nestelen in de darmwand, gisten en agressieve bacteriën geven kleine beschadigingen aan de darmvlokken of villi en dat zorgt voor microscopisch kleine gaatjes in de darmwand, ofwel een lekkende darm. De giftige bijproducten die gisten en schimmels produceren, zoals de mycotoxines, kunnen op deze manier de bloedbaan binnendringen en zich door het lichaam verspreiden en uiteindelijk allerlei vervelende aandoeningen en klachten veroorzaken zoals psoriasis of eczeem, depressie en blaasontstekingen. Mensen die last hebben van een lekkende darm merken vaak dat ze regelmatig buikpijn hebben wat gepaard kan gaan met lichte koorts. Ook hebben ze vaak het gevoel dat de gezonde voedingsstoffen die ze eten niet door het lichaam worden opgenomen. Vervolgens kunnen daar andere symptomen bijkomen zoals somberheid en angstaanvallen. Als gevolg van een lekkende darm kunnen ook de schildklierhormonen uit balans raken, waardoor antistresshormoon wordt geproduceerd en het risico op autoimmuunziekten wordt verhoogd. Deze kunnen, volgens Dr. William Crook, auteur van het boek ‘The Yeast Connection’, beide leiden tot gewichtstoename. Dit was één van de eerste artsen die gisten in verband bracht met allerlei gezondheidsklachten. Volgens hem ontstaan er, wanneer er mycotoxines via een lekkende darm je lichaam binnendringen, allerlei allergische reacties in het lichaam, die kunnen leiden tot:
* Een opgeblazen gevoel en/of winderigheid.
* Onbedwingbare trek in koolhydraatrijk eten of suikers, omdat de gisten hiermee worden ‘gevoed’.
* Overbelasting van de lever, omdat deze alle schadelijke stoffen uit het lichaam moet verwijderen.
* Een verzwakt immuunsysteem, omdat het lichaam de hele dag bezig is met terugvechten tegen alle schadelijke stoffen die het lichaam binnen dringen.
* Vochtophoping omdat het lichaam probeert om de schadelijke stoffen met vocht op te lossen.
* Gezwollen vetcellen, omdat zij de schadelijke stoffen zullen vasthouden om de rest van het lichaam tegen ze te beschermen.
* Een hormonale disbalans, omdat de schadelijke stoffen onder andere het functioneren van de schildklier aantasten of omdat via deze schadelijke stoffen allerlei pseudo-hormonen de kans krijgen om het lichaam binnen te dringen.
* Stress, wat leidt tot een toename in de afgifte van cortisol en daardoor gewichtstoename.

Wat is de oplossing?
Candida en lekkende darm zijn hardnekkige aandoeningen die de algehele gezondheid aantasten, je voelt je dan niet energiek en gezond. De candida infectie bij de bron aanpakken en dus de oorzaak van het ontstaan van de schimmelinfectie wegnemen is de manier om candida en lekkende darm met succes te behandelen en de schadelijke mycotoxines in het lichaam te voorkomen. Als eerste is hiervoor belangrijk dat je voedingspatroon optimaal is samengesteld, zodat de candida schimmel geen kans krijgt om zichzelf te vermenigvuldigen. De beste methode, waarmee je candida op een natuurlijke manier tegen kunt gaan is er eerst voor te zorgen dat je alle soorten voeding die candida stimuleren zoveel mogelijk uit je voedingspatroon haalt. Dit gaat vooral om suikers en dus ook voedingsmiddelen met toegevoegde suikers, honing, zoet fruit en ook de kunstmatige zoetstoffen helemaal te vermijden. Beperk koolhydraten omdat deze in het lichaam worden omgezet in suikers en zo een ware voedingsbodem zijn voor candida en lekkende darm. Je lichaam heeft wel energie nodig, dus om voldoende koolhydraten binnen te krijgen kun je kiezen voor complexe koolhydraten uit groenten, havermout, bruine rijst, quinoa en gierst. Vermijd schimmels en gisten in voedingsmiddelen dus geen kazen, champignons en andere paddenstoelen. Ook alcohol bevat veel gisten, die een belangrijke voedingsbodem vormen voor candida. Daarnaast wordt de alcohol in het lichaam omgezet in suikers, waardoor de candida ook weer kan groeien. Tot slot maakt alcohol de goede bacteriën dood in het spijsverteringsstelsel, waardoor je darmflora nog meer uit balans raakt. Gevoeligheden voor bepaalde chemicaliën komen vaak voor bij mensen met darmproblemen en bepaalde medicijnen zorgen ervoor dat de goede bacteriën in het lichaam worden vernietigd, wat het herstellen van candida en andere darmproblemen bemoeilijkt (overleg uiteraard altijd eerst met je behandelend arts of je eventueel kunt stoppen met bepaalde medicijnen). Daarnaast kun je beter geen voedingsmiddelen of gerechten meer verwarmen in de magnetron.

Vervolgens kun je specifieke voedingsmiddelen en superfoods aan je voedingspatroon toevoegen om je candida te bestrijden. Hoe natuurlijker het product, hoe beter het werkt tegen candida. Probeer dus zoveel mogelijk verse producten te kopen, want geur-, kleur- en smaakstoffen evenals E-nummers en conserveringsmiddelen werken candida in de hand. Eet voldoende vetten en eiwitten bij elke maaltijd om je natuurlijke immuunsysteem te verbeteren. Denk aan wilde vissoorten, biologisch kippenvlees, biologische eieren, kokosolie, avocado, olijfolie en zaden. Neem regelmatig probiotica of nuttig voldoende probiotica-houdende producten zoals biologische zuurkool, komboecha, tempeh en rauwe melkkefir. Drink voldoende water om de giftige mycotoxines gemakkelijker af te voeren, waardoor ze zo min mogelijk schade kunnen aanrichten in je lichaam. Eet meer schimmeldodende voedingsmiddelen zoals knoflook, olijfbladextract (is effectief tegen candida zo blijkt uit Hongaars onderzoek), kurkuma, kokosolie, cayennepeper en oregano-olie.
knoflook

Mycotoxines & voeding
In dit artikel gaat het vooral over mycotoxines in het lichaam veroorzaakt door candida, maar ons voedsel is ook regelmatig besmet met schimmels. Ook deze schimmels produceren mycotoxines die we vervolgens via voeding binnenkrijgen. Het gaat dan vooral om granen, maïsproducten, noten, gedroogd fruit vooral rozijnen, chocolade en koffie. Granen vormen de belangrijkste bron van mycotoxines. Ook vlees en vleeswaren kunnen mycotoxines bevatten omdat slachtvee wordt gevoed met granen. Je kunt deze toxines niet met het blote oog waarnemen, en verwijderen uit voedingsmiddelen is niet mogelijk. Ook al is het goed deze mycotoxines zoveel mogelijk te vermijden, wanneer je darmen gezond zijn heb je het minste last van de schadelijke effecten. Een gezonde darmflora is dus ook hiervoor belangrijk.

In balans
Velen hebben al jaren last van spijsverteringsproblemen en weten niet beter dan dat het een bijna onvermijdelijk deel van henzelf is, ook bij artsen horen mensen regelmatig dat ze er maar mee moeten leren leven. Toch is het verbeteren van het milieu in de darmen vaak eenvoudiger dan je denkt; het komt neer op het vinden van de juiste balans tussen de goede en slechte bacteriën in het spijsverteringsstelsel. Zodra je darmflora weer in evenwicht komt zul je merken dat veel of mogelijk alle symptomen die je had zullen verdwijnen, en dat je jezelf veel lekkerder, energieker, gezonder en sterker gaat voelen. Je bent beter in staat om blijvend gewicht te verliezen en gaat er veel beter uitzien, omdat het lichaam nu beter in staat is om gezonde voedingsstoffen die het dagelijks nodig heeft in zich op te nemen. Zoals je hierboven hebt kunnen lezen is het bovendien belangrijk om echt iets aan candida te doen wanneer je symptomen ervaart. Candida overgroei is, mede door de mycotoxines, gevaarlijk voor het lichaam. Het bepalen of je last hebt van een wildgroei van candida is een belangrijke stap in het realiseren van een gezonde darmbalans. Heb jij last van bovengenoemde symptomen? Of denk (of weet) je dat je last hebt van candida overgroei? Via de homoonanalyse in ons Maximale Gezondheid Begeleidingsprogramma wordt geanalyseerd of je last hebt van candida, en zullen we je begeleiden naar gezonde darmen. Als je dit programma wilt doen kijken we als allereerst of je darmen in goede gezondheid zijn. De gezondheid van je darmen vormt de basis, daarna breng je jouw hormoonhuishouding in balans. Als gevolg van beide zul je automatisch overtollig vet verliezen.

Noodzaak van Jodium: over functie + symptomen en gevolgen van tekort

• • Blog, Gezondheid, Schildklier klachten en symptomen, Voeding • 7

Jodium is een essentieel sporenelement dat niet in ons voedingspatroon mag ontbreken. De belangrijkste rol van jodium in ons lichaam is dat het nodig is om schildklierhormonen T4 en T3 aan te maken die onze stofwisseling reguleren, maar daarnaast is jodium ook noodzakelijk voor een gezonde hormoonbalans en groei en beschermt het ons ook tegen de schadelijke gevolgen van zware metalen en radioactieve straling. Tijd dus om ons meer te verdiepen in jodium. (meer…)

Gefermenteerde konijnen faeces voor gewichtsverlies en DNA regeneratie

• • Anti-aging mannen, Gezondheid, Voeding • 1

Dat konijnen niet alleen heerlijk zijn om mee te knuffelen maar ook op een andere manier nuttig kunnen zijn voor onze gezondheid blijkt wel uit wetenschappelijk onderzoek, want nog niet zo lang geleden is ontdekt dat konijnen faeces (in de volksmond beter bekend als konijnenkeutels) voordelen voor zowel gewichtsverlies als regeneratie van ons DNA heeft. (meer…)

Zijn vleesvervangers gezond?

• • Gezondheid • 0

Er zijn talloze redenen om vegetarisch te eten zoals dierenwelzijn, het milieu en de wereldvoedselvoorraad. Vleesvervangers zijn dan ook in elke supermarkt verkrijgbaar, maar zijn deze vleesvervangers gezond? In dit artikel lees je ook wat je kunt kiezen als alternatief.

Deze producten liggen vaak naast vlees in het koelvak en ze lijken qua uiterlijk ook op vlees. Het lijkt een aantrekkelijk alternatief voor vegetariërs om zo genoeg eiwitten binnen te krijgen, maar zo gezond zijn vleesvervangers van de supermarkt niet. In de eerste plaats kun je dat al zien aan de enorme lijst ingrediënten op deze producten, waaruit blijkt dat het sterk bewerkte fabrieksmatige voeding is. Hoe gezonder en verser de producten, hoe minder kunstmatige ingrediënten er zijn toegevoegd. Er zitten veelal kunstmatige geur-, kleur- en smaakstoffen in vleesvervangers. Er zitten vaak verdikkingsmiddelen in en zelfs suiker en verzadigd vet. Sojaburgers zitten bijvoorbeeld vol met E-nummers. In een artikel in de Engelse krant Daily Mail hebben onderzoekers een aantal vegetarische producten, waaronder worstjes en burgers, onder de loep genomen en ze ontdekten dat sommige van deze producten net zoveel zout bevatten als in vijf zakken chips. In het artikel zegt professor van de cardiovasculaire afdeling van het St. George Hospital Medical School in Londen, Graham MacGregor, dat mensen tegenwoordig gemiddeld zoveel zout eten dat het onze gezondheid in gevaar brengt. Het verhoogt de bloeddruk wat een grote oorzaak is van een beroerte of hartaanval. Op het etiket van vleesvervangende producten op basis van soja staat vaak dat er vitamine B12 in zit, de vorm die aan de meeste vleesvervangers wordt toegevoegd is cyanocobalamine, een vorm die nog een proces in het lichaam moet afleggen om biologisch actief te worden. De vraag is dus hoeveel het lichaam hiervan werkelijk opneemt. Daarnaast zul je in de meeste gevallen op het etiket van het product kunnen lezen dat de soja die gebruikt is genetisch gemanipuleerd is. Tot op heden is het niet duidelijk wat de lange termijn gevolgen zijn voor de gezondheid van mens en dier, daarom kun je genetisch gemanipuleerde (vaak aangeduid als ‘genetisch gemodificeerde’) producten het beste vermijden.

Waarom vermijden?
Er zitten wel eiwitten in deze producten, maar dit gaat dan bijvoorbeeld om ongefermenteerde soja. Bijvoorbeeld gerehydrateerd soja-eiwit, een eiwit uit soja waarbij eerst water is ontrokken en later weer is toegevoegd. Soja behoort tot de familie van de peulvruchten en bevat in ongefermenteerde vorm grote hoeveelheden fytinezuur. Deze stof schijnt, als je er regelmatig veel van eet, de absorptie in het lichaam van belangrijke mineralen zoals calcium, magnesium, koper, ijzer en zink in het spijsverteringsstelsel blokkeren. Dit wordt bijvoorbeeld ondersteund door een onderzoek uit 2003 (Hurrell et al.) waaruit bleek dat wanneer je fytinezuur vanuit je voeding reduceert (in het onderzoek aangetoond via granen), je lichaam 12x meer ijzer kan opnemen. Ook bevat ongefermenteerde soja trypsine-remmers, die een negatieve invloed hebben op de vertering van eiwitten waardoor ze niet verteerd en geabsorbeerd kunnen worden. Ook kunnen ze alvleesklierproblemen veroorzaken, zo ontdekten onderzoekers onder leiding van Dr. Mike Fitzpatrick, een wetenschapper uit Nieuw Zeeland die vele onderzoeken heeft gedaan naar de effecten van soja. Zij stellen ook dat als je als je vaak ongefermenteerde soja eet, de kans op onvruchtbaarheid bij mannen toeneemt, de kans op hersenbeschadiging toe kan nemen, een verzwakt het immuunsysteem en meer kans om voedselallergieën en –intoleranties te krijgen. Hierover is in 2006 een uitgebreid artikel geschreven in de Engelse krant The Guardian waarin ook stond dat de non-profit Weston A. Price Foundation organisatie, die onafhankelijke onderzoeken doet op het gebied van voeding, dit ondersteunt met verschillende wetenschappelijke onderzoeken. Bovendien is ongefermenteerde sojavoeding rijk aan aluminium, wat giftig kan zijn voor het zenuwstelsel en de nieren, aldus deze organisatie.

Vleesvervangers
Maar het meest ongezonde aan ongefermenteerde soja is de aanwezigheid van fyto-oestrogenen. Dit zijn de oestrogenen in voeding, het zijn natuurlijke of plantoestrogenen die bijvoorbeeld voorkomen in soja, peulvruchten, volkorengranen, cafeïne, erwten, pinda’s, linzen, kiemen, alfalfa en kikkererwten. Ondanks dat ze helemaal natuurlijk zijn, kunnen deze stoffen ons eigen oestrogeen imiteren. Ze hebben veel overeenkomsten met oestrogeen die in het menselijk lichaam wordt aangemaakt. Omdat de twee hormonen zo op elkaar lijken kunnen fyto-oestrogenen de hormoonbalans in het lichaam van zowel mannen als vrouwen flink verstoren, en dit kan leiden tot oestrogeendominantie, onvruchtbaarheid, een onregelmatige menstruatiecyclus en een verhoogde kans op borstkanker. Fyto-oestrogenen hebben een sterke invloed op de schildklier en oestrogeendominantie, een term die voor het eerst werd gebruikt door de overleden Amerikaanse arts Dr. John Lee, kan ook de werking van schildklierhormoon tegengaan. Dit kan leiden tot een te langzaam werkende schildklier en tekorten aan B-vitamines, magnesium en zink, aldus deze arts. Vooral voor zuigelingen is ongefermenteerde soja ongezond, als zuigelingen zuigelingenmelk op basis van soja krijgen, kun je de hoeveelheid oestrogenen per dag, naar schatting, vergelijken met de hoeveelheid oestrogenen in vijf anticonceptiepillen. De onderzoekers van een uitgebreide studie (2010) over fyto-oestrogenen, Heather B. Patisaul en Wendy Jefferson, adviseren in dit onderzoek vrouwen die borstvoeding geven, zwanger zijn of dat willen worden dan ook heel voorzichtig te zijn met soja producten en zich bewust te zijn dat deze producten niet de beste optie zijn voor de (ongeboren) baby.

Niet alle vleesvervangers die je in de koelschappen van de supermarkt vindt zijn gemaakt van soja. Sommige producten bevatten geen soja als basis, maar bijvoorbeeld maïs, kikkererwten, paddenstoelen, noten, zuivel of eieren. Het nadeel van al deze producten blijft dat ze vaak sterk bewerkt zijn en dus veel zout en kunstmatige geur-, kleur- en smaakstoffen bevatten.

Genoeg alternatieven
Er zijn genoeg gezonde alternatieven voor vlees of ‘nep-vlees’, waarmee je dezelfde voedingsstoffen binnenkrijgt.
Eiwitten
* Hennepzaad
* Chiazaden
* Amarant
* Boekweit
* Quinoa
* Havermout
* Chlorella
* Spirulina
* Whey proteïne

Vitamine B12
* Biologische eieren
* Eventueel supplementen

IJzer
* Bonen
* Cashewnoten
* Hennepzaden
* Linzen
* Broccoli
* Havermout
* Spinazie
* Kool
* Zonnebloempitten
* Rauwe cacao

Gefermenteerde soja is ook een goed alternatief, dan wel liefst van bio-organische en niet bewerkte soja. Bij bewerkte soja gaan namelijk veel goede voedingsstoffen verloren en bovendien worden er tijdens het bewerkingsproces schadelijke stoffen gevormd zoals vrije glutaminezuur (MSG) en zelfs toegevoegd. Gefermenteerde soja is wel gezond omdat het schadelijke fytinezuur tijdens het fermentatieproces (als bepaalde stoffen worden omgezet in andere stoffen) wordt geneutraliseerd. Bijvoorbeeld door het laten weken van de soja. Ook granen en peulvruchten kun je eigenlijk het beste eerst 48-72 uur weken voordat je ze gaat koken, tijdens het weken vindt namelijk fermentatie plaats. Het wellen van granen en bonen wordt ook aangeraden in de macrobiotiek. Gefermenteerde soja is niet alleen gezond doordat fytinezuur is geneutraliseerd, het helpt ook bij het hergroeperen van de ‘vriendelijke’ bacteriën in de dikke darm die de ‘onvriendelijke’ bacteriën neutraliseren. Het helpt dus om de darmflora in de dikke darm gezond te houden. Daarnaast zorgt gefermenteerde soja ervoor dat voedsel en voedingsstoffen beter worden opgenomen. Wanneer je dus de volgende keer sojaproducten koopt, let er dan op dat je alleen gefermenteerde sojaproducten kiest. Je moet dan denken aan miso, tempeh, tamari en gefermenteerde sojasaus. Aangezien sojamelk nooit gefermenteerd is zou je hiervoor als alternatief (ongezoete) havermelk, rijstmelk, amandelmelk, kokosmelk of geitenmelk kunnen nemen.

Uiteindelijk is het meest gezond om zo veel mogelijk verse en natuurlijke producten te eten zonder kunstmatige toevoegingen en lange ingrediëntenlijsten. In het programma Superverbrander Methode gaan we dieper in op gezonde en minder gezonde voedingsmiddelen en hoe je jouw voedingspatroon kunt uitbalanceren zodat je een gezond gewicht krijgt en behoud.

Vitamine b12 tekort oplossen met voeding

• • Gezondheid, Voedingssupplementen • 15

Steeds meer mensen zijn zich ervan bewust dat een gezond voedingspatroon nodig is voor een goede gezondheid. Toch kun je, ook als je gezond en gevarieerd eet, een tekort krijgen aan bepaalde vitamines. Dit kan leiden tot allerlei klachten zoals vermoeidheid en energiegebrek. In dit artikel lees je over een effectievere manier voor meer energie dan die dagelijkse kop koffie.

Veel mensen worden niet altijd uitgerust wakker en hebben ’s morgens weinig energie. Een kop koffie lijkt dan een aantrekkelijke oplossing voor een energieboost. De cafeïne hierin pakt op dat moment dan misschien wel de symptomen aan, maar niet de oorzaak van het gebrek aan energie. Sterker nog, op lange termijn is de kans groot dat je in een vicieuze cirkel terecht komt en je door deze gewoonte alleen maar minder energie hebt. De Amerikaanse Dr. Mercola noemt cafeïne zelfs de meest gebruikte drug ter wereld. Uiteindelijk wil je natuurlijk de oorzaak aanpakken van je vermoeidheid, en op een natuurlijke manier de energieproductie van het lichaam aanwakkeren. Dat begint bij gezonde voeding, veel water drinken, regelmatig bewegen, stress verminderen en de emotionele uitdagingen in het leven aangaan en verwerken. Hierdoor zal je energie al flink verbeteren. Een gezonder alternatief dan die kop(pen) koffie voor meer energie is de vitamine B12, deze vitamine wordt ook wel de ‘energie vitamine’ genoemd. Dit is namelijk een van de meest essentiële vitamines voor je lichaam en is betrokken bij de stofwisseling van elke cel in het lichaam. B12 heeft een cruciale functie bij processen zoals DNA synthese en energieproductie. Bij een tekort aan vitamine B12 kan minder DNA worden aangemaakt, aldus het Vitamine Informatie Bureau, dat nodig is als lichaamscellen zich vermenigvuldigen. Vooral bloed- en zenuwcellen vermenigvuldigen zich snel en daar zijn de effecten van een tekort aan vitamine B12 dus het eerst te merken. B12 beschermt onze hersencellen en beïnvloedt onze geestelijke gesteldheid. Deze vitamine speelt een belangrijke rol in het omzetten van koolhydraten, eiwitten en vetten in energie zodat we energie kunnen halen uit voeding. Het helpt bovendien bij slapeloosheid en stress. Een tekort aan vitamine B12 komt, aldus Dr. Mercola, ontzettend veel voor, vooral bij mensen boven de zestig. Maar liefst, zo zegt hij, 1 op de 4 zestigers hebben een bepaalde mate van tekort aan B12. Deze cijfers zijn in Nederland hetzelfde, zo bevestigt het Vitamine Informatie Bureau. Maar ook in andere leeftijdscategorieën schijnt een tekort aan B12, volgens hem, steeds vaker voor te komen.

Waarom is B12 zo belangrijk?
Het geeft meer energie en heeft een positieve invloed op de werking van het immuunsysteem. B12 heeft een uitbalancerend effect op het lichaam, het verhoogt je energie, maar kalmeert tegelijkertijd ook. Een klein onderzoek toonde aan dat mensen na het injecteren van vitamine B12 zich zeker twee weken blijer voelde en een groter gevoel van welzijn hadden (Ellis F.R., Nasser, S. 1973), ook bleek uit onderzoek dat mensen minder lang sliepen, maar dat de slaapkwaliteit en de alertheid tijdens de dag veel hoger waren. B12 dient bijvoorbeeld ook als hulpstof voor het aanmaken van het ‘slaaphormoon’ melatonine. Andere functies van B12 zijn een goede vertering en opname van voedingsstoffen, vet stofwisseling, gezonde functie van het zenuwstelsel, ondersteuning bij de aanmaak van rode bloedcellen (zuurstof transport), productie van hormonen in de bijnieren, gezonde functie van het immuunsysteem, mentale helderheid, fysieke, emotionele en mentale energie en ondersteuning bij een gezonde zwangerschap. Een tekort aan vitamine B12 kan geheugenproblemen veroorzaken. In een publicatie van Harvard Medical School wordt beschreven (Alberto Puig, Mari Mino-Kenudson et al., 2012) dat een 62 jarige man binnen twee maanden een verdoofd gevoel in zijn handen had, moeite had met lopen, ernstige pijn in zijn gewrichten, kortademig was en zijn huid geel kleurde. De oorzaak bleek een tekort aan vitamine B12 in zijn bloed te zijn, aldus dit rapport van het, bij Harvard aangesloten, Massachusetts General Hospital, gepubliceerd in The New England Journal of Medicine. Er zijn een aantal verschillende claims over B12 goedgekeurd door de European Food Safety Authority (EFSA), een onafhankelijk onderzoeksinstituut. Hun wetenschappelijk onderzoek is de basis voor het Europese beleid en de wetgeving op het gebied van voedselveiligheid. Het betreft de volgende claims: B12 draagt bij tot de vermindering van vermoeidheid en ondersteunt het energieniveau. B12 heeft een positieve invloed op de werking van het immuunsysteem. B12 draagt bij aan de geestelijke veerkracht.

Hoe een tekort ontstaat
Vergeleken met andere vitamines is vitamine B12 een grotere molecuul, hierdoor is het lastiger voor B12 om door je darmwand heen te komen en zo in je bloed te worden opgenomen. Daarnaast wordt vitamine B12 gekoppeld aan de stof ‘intrinsieke factor’. Intrinsieke factor is een bestanddeel van maagsap, dat geproduceerd wordt door het maagslijmvlies. Wanneer het maagslijmvlies is beschadigd, ontstaat er op den duur een vitamine B12-tekort, omdat het lichaam geen maagzuur, het enzym pepsine en/of intrinsieke factor kan aanmaken, wat nodig is voor om effectief te verteren in de dunne darm. Ook stress, ontstekingen, maagzuurremmers en andere medicijnen verlagen de intrinsieke factor waardoor een tekort aan B12 kan ontstaan. Uit wetenschappelijk onderzoek (Joosten et al., 1993) blijkt ook dat bij het ouder worden de intrinsieke factor afneemt en B12 minder goed door de darmen kan worden opgenomen, dus hoe ouder we worden hoe groter de kans dat we een B12 tekort hebben. Een groep die extra vatbaar is voor een tekort aan B12 zijn vegetariërs en veganisten. B12 is een wateroplosbare vitamine die alleen voorkomt in voedingsmiddelen van dierlijke afkomst, zoals vlees, vis, melk en eieren. Wanneer je lang medicijnen hebt geslikt is er ook een kans op een tekort. Vooral maagzuurremmers, maagzweerremmers, bètablokkers, cholesterolverlagende medicijnen, medicatie voor diabetici en anticonceptiepillen worden hiermee in verband gebracht. Wanneer je de pil slikt, zwanger bent, borstvoeding geeft, aan hart- en vaatziektes lijdt of bestraald wordt kan je lichaam een grotere behoefte hebben aan B vitamines waaronder B12. Ook kun je een tekort hebben als je maagzuurgehalte laag is, je darmflora niet in balans is of als je darmwand niet goed functioneert. Bijvoorbeeld bij een beschadigde darmwand door een overgevoeligheid van gluten of andere voedselallergieën of door een chronische darmziekte zoals Crohn of Colitis Ulcerosa. In deze gevallen is de intrinsieke factor niet hoog genoeg om B12 goed te kunnen opnemen. Klassiek Homeopatisch Arts Hans Reijnen doet al sinds 2007 onderzoek (observationele analyses) naar alles wat met vitamine B12 en het tekort te maken heeft, hij schreef er het boek ‘Vitamine B12 tekort – oorzaak van vele chronische klachten’ over. Zijn waarneming is dat alle mensen met een tekort aan B12 die hij heeft behandeld vielen onder de categorie Hoog Sensitieve Persoon (HSP) en dat deze mensen zich opvallend vaak bezig houden met bewustzijnsontwikkeling.

De symptomen die kunnen voorkomen bij een tekort aan B12 zijn:
* Depressie of depressieve gevoelens
* (Chronische) vermoeidheid
* Weinig energie
* Slaaptekort
* Wazig (niet helder) gevoel in het hoofd
* Stemmingswisselingen
* Gebrek aan motivatie
* Gebrek aan concentratie
* Spierzwakte
* Tintelende armen en benen
* Huidaandoeningen
* Een gelige huid
* Een gezwollen of geïrriteerde tong
* Paranoia of angsten
* Bloedarmoede

Een tekort aan vitamine B12 wordt door medici in verband gebracht met chronische ziektes en stemmingsstoornissen zoals depressie en manische depressiviteit. Ook verhoogt een vitamine B12 tekort het risico op hart- en vaatziekten en de ziekte van Alzheimer. Vitamine B12 heeft namelijk invloed op het homocysteïnegehalte in het bloed. Dit is een stof die ontstaat bij de stofwisseling van eiwitten. Een hoog gehalte van deze stof wordt in verband gebracht met de ontwikkeling van Alzheimer en hart- en vaatziekten (McCaddon A, Regland B, et al., 2002). Onderzoekers ontdekten verder dat een voedingspatroon met te weinig foliumzuur, B12 en B6 kan leiden tot cognitieve stoornissen en een sterke afname in de lengte en dichtheid van de haarvaten in de hersenen. In een publicatie over B12 in National Library of Medicine (2012) staat dat vrouwen met een B12 tekort een ‘valse’ afwijking (Pap) kunnen hebben bij een uitstrijkje. Dit komt omdat B12 het ‘uiterlijk’ van bepaalde cellen kan beïnvloeden.

B12 tekort oplossen
Bloedonderzoek of levend bloedanalyse is een manier om een tekort aan B12 vast te stellen. Hans Reijnen stelt dat bloedonderzoek slechts een beperkte betrouwbaarheid heeft omdat het niet alleen gaat om het gehalte van vitamine B12 in het bloed, maar ook om het gehalte op celniveau (weefselniveau) en dit is nog niet te meten. Daarnaast worden bij een bloedtest meestal nog te lage normaalwaardes gehanteerd om vitamine B12 tekort op te sporen, hierdoor kan de diagnose gemist worden. Wanneer je dus wel symptomen ervaart en er komt geen tekort aan B12 uit het bloedonderzoek kun je alsnog kijken of je door wat extra B12 te nemen, via voeding of eventueel een supplement, verlichting van deze symptomen gaat ervaren. Het Vitamine Informatie Bureau stelt dat een teveel aan vitamine B12 geen kwaad kan. Het lichaam kan bij een hoge inname zelf de opname van vitamine B12 uit de voeding beperken. Er zijn daarnaast geen nadelige effecten op het lichaam bekend van een hoge vitamine B12-inname. Het opnamepercentage van vitamine B12 neemt af bij toenemende inname. Bij een inname van 1 microgram wordt 50% opgenomen, bij een inname van 25 microgram is dit slechts 5%. Ook uit onderzoeken is aangetoond dat wanneer de waarden voor foliumzuur, B6 en B12 normaal zijn er toch een verminderde biobeschikbaarheid van B12 kan zijn. Onderzoekers van de Amerikaanse McGill Universiteit ontdekten al in 1975 dat bij patiënten een grote verbetering in het energieniveau en de stemming te zie was als ze vitamine B12 namen, zelfs als hun B12 waarden hoog genoeg waren.

B12 aanvullen
Bronnen van vitamine B12 in voeding zijn vlees, liefst biologisch vlees van dieren die gras hebben gegeten. Vis en dan bij voorkeur wilde vis, vooral krab, mosselen en schelpdieren, en eieren. Wanneer je een tekort wilt voorkomen eet dan af en toe biologisch vlees of wilde vis. En als je vegetarisch bent eet dan tot zo’n zeven eieren per week. In sommige blauwgroene algen komt een stof voor die veel op B12 lijkt, dit type algen wordt ook wel pseudo-B12 genoemd. Uit wetenschappelijk onderzoek in 1999 (Watanabe F, Kasura H et al.) blijkt wel dat het lichaam deze niet actieve vorm van B12 niet in de actieve vorm kan omzetten. Zoals je eerder kon lezen kan het zo zijn dat de darmen B12 niet goed kunnen opnemen, in dat geval kun je zoveel eieren of biologisch vlees eten als je wilt, maar zul je een B12 tekort houden. Dan kan een supplement effectief zijn, mits het microscopische druppels B12 (via een spray of druppels in je mond) of zuigtabletten zijn. Op die manier komt de B12 direct via het mondslijmvlies onder de tong in de bloedbaan en omzeil je het probleem als het lichaam de B12 niet kan omzetten via het maagdarmstelsel naar de bloedbaan. Niet ieder supplement blijkt overigens even effectief. Er zijn verschillende vormen van B12 waaronder hydroxocobalamine, cyanocobalamine, methylcobalamine en adenosylcobalamine. Cyanocobalamine is het meest gebruikt in vitamine B12 supplementen, maar volgens verschillende experts, zoals Dr. Mercola en Hans Reijnen en ondersteunt door onderzoek (o.a. Guest J.R., Friedman S, 2006), is dit zeker niet de meest effectieve vorm omdat het lichaam deze eerst nog moet omzetten in de effectievere vormen. Vooral methylcobalamine en ook adenosylcobalamine zijn de enige echt effectieve vormen van B12. In Nederland worden ook wel injecties gegeven bij een ernstig tekort aan B12, deze injecties bevatten de niet actieve vorm hydroxocobalamine, deze vorm van vitamine B12 moet nog steeds door het lichaam omgezet worden in de actieve methylcobalamine en adenosylcobalamine B12 om effectief te zijn. Al in 1970 waren er verschillende onderzoekers zoals Dr. AG Freeman die vanuit hun onderzoeken lieten weten dat cyanocobalamine niet de meest effectieve vorm van B12 is (zoals ook gepubliceerd in een artikel in Journal of the Royal Society of Medicine in 1992). Een andere mogelijkheid zijn B12 Energy Patches, deze stickers kun je één of twee keer per week op je huid (achter het oor) plakken waardoor methylcobalamine via de huid in het bloed komt.

Deel jouw B12 ervaringen gerust onder dit artikel.

Is roomboter toch gezond? Over vitamine K2, butyraten en CLA

• • Blog, Gezondheid, Weerstand & Immuunsysteem • 4

Al jaren staat roomboter in een kwaad daglicht. Roomboter is namelijk rijk aan verzadigde vetten, en dat is niet goed voor je cholesterolgehalte. Omdat een te hoog cholesterol de kans op hart- en vaatziekten verhoogt adviseert het Voedingscentrum om niet vaak roomboter te eten. Is dat advies wel terecht? Het klopt dat roomboter verzadigde vetten bevat, maar dat is absoluut niet het hele verhaal. In deze blog de antwoorden over roomboter. (meer…)

Oil pulling – Wat is het en werkt het?

• • Gezondheid • 8

In dit artikel lees je hoe oil pulling het lichaam zou helpen ontgiften en of de wetenschap het daarmee eens is. Ook krijg je praktische tips als je oil pulling zelf wilt uitproberen.

Oil pulling is een natuurlijke manier om je lichaam te ontgiften. Deze techniek is eeuwenoud en komt oorspronkelijk uit de Ayurvedische geneeskunde. Ayurveda is een gezondheidsleer die zijn oorsprong heeft in India en is erkend door de Wereld Gezondheidsorganisatie (WHO). Oil pulling wordt al genoemd in de Charaka Samhita, een van de oude teksten in het Sanskriet waar deze gezondheidsleer op is gebaseerd. Binnen de Ayurveda wordt oil pulling gebruikt voor dagelijkse mondverzorging omdat het zou zorgen voor minder plak, wittere tanden en een frisse adem. Het zou daarnaast het lichaam ontgiften en zelfs verjongen. In India gebruiken mensen deze (goedkope) manier van ontgiften bij verschillende kwalen en aandoeningen. Deepak Chopra schrijft er uitgebreid over in zijn boek ‘Balans in je leven. Totale gezondheid van lichaam en geest.’ Ook in Rusland werd deze manier van reinigen generatie op generatie doorgegeven. In de jaren negentig schijnt een Russische oncoloog Dr. Fedor Karach oil pulling weer onder de aandacht te hebben gebracht op een artsencongres. Persoonlijk had hij goede ervaringen met de kuur die hem geholpen zou hebben te genezen van een chronische bloedziekte en zijn artritis. Dr. Karach zou ook hebben gesteld dat mensen zonder alle toxines in het lichaam potentieel wel 140 tot 150 jaar oud kunnen worden. In 2008 zorgde het boek ‘Oil Pulling Therapy: Detoxifying and Healing the Body Through Oral Cleansing’ van natuurgeneeskundig therapeut en voedingsdeskundige Bruce Fife ervoor dat meer mensen enthousiast raakten over oil pulling. Inmiddels is oil pulling wereldwijd opnieuw enorm populair.

Hoe werkt het?
Je neemt één eetlepel ongeraffineerde plantaardige, liefst biologische, olie in je mond en spoelt daarmee gedurende 15 tot 20 minuten door de olie langzaam in de hele mondholte en tussen de tanden en kiezen te bewegen. Kies hiervoor bijvoorbeeld koudgeperste zonnebloem- sesam- of kokosolie. Hoe meer warmte er namelijk vrij komt bij de persing van deze oliën, hoe meer voedingsstoffen in de olie verloren gaan. Naarmate de minuten verstrijken wordt de olie vermengd met speeksel en steeds dunner. Als de tijd is verstreken spuug je de olie uit, je slikt het dus niet door. Volgens Bruce Fife trekken de koudgeperste oliën van nature bacteriën en toxines aan. Olie bindt ook vuil en afvalstoffen aan zich en neemt bacteriën dus mee het lichaam uit. Wanneer de olie twintig minuten wordt gespoeld en uitgespuugd, zou het zo zijn dat deze afvalstoffen het lichaam verlaten. Bacteriën kunnen via je mond in je bloedsomloop komen en op die manier een ongunstige invloed hebben op het lichaam, zo zegt Dr. John Salerno, een arts uit New York en pionier op het gebied van alternatieve geneeskunde, in Womens Health Magazine. Deepak Chopra stelt daarnaast dat het lichaam kan ontgiften en helen door de meridianen in de tong die volgens Ayurveda in verband staan met de organen. Dit kun je vergelijken met de punten in de voeten die gebruikt worden bij voetreflexologie. Het mondslijmvlies neemt snel stoffen op (denk maar aan medicijnen of vitamines die je onder de tong laat smelten), de theorie is hier dat het andersom ook werkt en dat het mondslijmvlies met behulp van oil pulling de afvalstoffen ook weer kan afgeven. Ook zou oil pulling de stofwisseling activeren, wat ervoor zorgt dat het lichaam sneller en grondiger gifstoffen elimineert die via de slijmvliezen in het speeksel belanden. Volgens Bruce Fife en andere aanhangers zou oil pulling allerlei aandoeningen en ziektes kunnen verbeteren zoals hoofdpijn en migraine, tandpijn, eczeem, opvliegers, allergieën, bronchitis, trombose, PMS, spijsverteringsklachten en maagzweren. Het zou de functie van de darmen verbeteren en een gunstige invloed hebben op hart, nieren, longen, lever en bloed. Met meer energie als resultaat. Zenuwen worden sterker, spieren en gewrichten worden beweeglijker en het kan een hoge bloeddruk helpen normaliseren. Ook stelt Fife dat de hormonale balans in het lichaam verbetert. Sommige mensen laten weten dat ze beter slapen en ’s morgens fitter wakker worden. Ook zou het goed zijn voor een stralende huid en werken tegen acné. Het zou werken tegen gevoelige tanden, ontstoken en/of bloedend tandvlees, aften en slechte adem.

Volgens de wetenschap?
Op internet kun je vele succesverhalen lezen van mensen die baat hebben bij oil pulling, maar er zijn nog niet zoveel wetenschappelijke onderzoeken gedaan die dit kunnen ondersteunen. Er zijn een aantal klinische studies gedaan, de meeste in India, die voornamelijk verbetering lieten zien op het gebied van mondverzorging. Zoals in 2008 en 2009 (Asokan S, Emmadi P, et al.) onder twintig mannen waarbij tien mannen tien dagen lang (en bij de studie in 2008 twee weken lang), ’s morgens voor het tandenpoetsen, tien minuten met sesamolie hebben gespoeld. De andere groep spoelde met mondwater. In beide groepen was na 24 uur, na 48 uur, na een week en na tien dagen steeds een duidelijke vermindering van plak en bacteriën in de mond zichtbaar. In 2011 is er onderzoek gedaan naar de effecten van oil pulling op de bacteriën die een slechte adem veroorzaken (Asokan S, Kumar RS et al.). Wederom onder twintig volwassenen en er werd gekeken naar de effecten van zowel een mondwater als oil pulling. De conclusie van dit onderzoek was dat na twee weken zowel bij de groep die spoelde met mondwater als de groep die spoelde met sesamolie er een zichtbare vermindering was van de bacteriën die een slechte adem veroorzaken. Verschillende onderzoekers en experts raden sesamolie aan voor de beste resultaten en over kokosolie zijn de meningen verdeeld. Sommige onderzoekers raden deze juist aan als heel effectief, terwijl er ook een aantal waarschuwen voor het hoge gehalte aan MCT (medium-chain triglyceride). Triglyceriden zijn stoffen die vetzuren binden en bij elkaar houden. Een deel van deze gebonden vetten zit in het bloed en wordt door het lichaam als energiebron gebruikt. Het zijn de belangrijkste bestanddelen van plantaardige olie. Wanneer erg verhoogd kan dit het proces van aderverkalking versnellen en op den duur mogelijk hart- en vaatziekten veroorzaken. Aan de andere kant heeft kokosolie juist wel weer de meeste antibacteriële eigenschappen doordat het een hoog percentage aan laurinezuur bevat. Ook heeft kokosolie en een hele fijne moleculaire structuur en zou daardoor een sterk zuigende werking hebben.

Tips om te beginnen
* De ochtend zou het beste moment zijn voor oil pulling, meteen na het opstaan op de nuchtere maag en nog voor het tandenpoetsen.
* Wacht na het spoelen een half uurtje voor je gaat eten. Daarna kun je nog een tongschraper gebruiken om je tong extra te ontdoen van aanslag (afvalstoffen).
* Neem de olie bijvoorbeeld in je mond als je gaat douchen. Of doe andere dingen zoals je aankleden of je lunch klaarmaken om mee te nemen naar werk.
* Wanneer je last krijgt van de spieren in je gezicht dan zet je teveel kracht, dit is niet de bedoeling.
* Het is even wennen dus als het aan het begin niet lukt en je slikt de olie per ongeluk door is dat niet erg. Als je het een paar keer gedaan hebt dan gaat het makkelijker.
* Is de kleur van de olie bij het uitspugen wit dan heb je lang genoeg gespoeld, als deze nog geel is dan kun je een volgende keer meer bewegingen maken of de olie langer spoelen.
* Spoel daarna je mond grondig met lauw water. Poets eventueel je tanden, met een natuurlijke tandpasta, en drink vervolgens twee glazen water.
* Als het ’s morgens niet lukt, kan het ook op andere tijdstippen, maar daarbij zou het belangrijk zijn dat er zeker drie uur zit tussen het moment dat je iets hebt gegeten en dat je met olie gaat spoelen. En een half uur na de laatste keer dat je iets hebt gedronken.
* Laat je hoofd af en toe wat naar achter vallen zodat de achterkant van je mond ook wordt bereikt.
* Probeer het doorslikken van de olie zoveel mogelijk te vermijden i.v.m. de toxines en bacteriën.
* Als de tijd is verstreken spuug je de olie uit in een zakje of op een vel keukenpapier dat je weggooit. Niet in de gootsteen, de olie kan afvoerpijpen op den duur namelijk verstoppen.
* Dit een bepaalde periode dagelijks doen zou het meest effectief zijn, maar een aantal of één keer per week zou ook al positieve resultaten geven.
* Voor acute kwalen wordt minimaal een week tot veertien dagen geadviseerd. Bij chronische klachten een aantal maanden tot een jaar. Wanneer je klachten zijn verbeterd kan je bijvoorbeeld 2 keer per week preventief spoelen.
* Ook komt een Herxheimer reactie wel voor waarbij klachten eerst verergeren voordat ze verbeteren. Het is een teken dat het lichaam in beweging komt.

Er zijn vele enthousiaste mensen die zeggen veel baat te hebben bij oil pulling, maar oil pulling als werkelijk wondermiddel wordt door de wetenschap nog niet ondersteund. Op dit moment is het dus nog een kwestie van zelf uitproberen. Wanneer je er ervaringen mee hebt kun je dat natuurlijk delen onder dit artikel.