Vocht vasthouden door een hormonale onbalans in het lichaam

• • Gezondheid, Voeding • 5

Als het lichaam vocht gaat vasthouden kan dat een signaal zijn dat er ergens in het lichaam iets uit balans is, daarnaast is het natuurlijk cosmetisch niet prettig. Het vocht zit in het weefsel tussen de cellen van het lichaam in. Aan de buitenkant van het lichaam is de vochtophoping zichtbaar als een zwelling waar je met je vinger een putje of kuiltje in kunt drukken. Vaak ontstaat dit op plekken in het lichaam waar normaal geen vocht zit zoals de voeten, enkels, kuiten of vingers. De medische term voor het overmatig ophopen van vocht is oedeem, afgeleid van het Griekse woord voor zwelling. (meer…)

Niet afvallen – Wat te doen als afvallen niet lukt?

• • Strakke buikspieren, Voeding • 0

Je sport regelmatig, je let op je voeding en eet gezond en toch val je niet af, hoe kan dat? Ik kom alle veelvoorkomende problemen tegen bij mensen, buikvet dat er maar niet af wil, vet op de heupen, vet op de dijen en cellulitis, vet op de borstspier bij mannen. Wat ontzettend belangrijk is: de enige manier om een blijvend slank lichaam, dat gezond en fit is, te bereiken, is door je hormoonhuishouding in balans te brengen.

Ons hormonaal stelsel is een bijzonder sensitief systeem. Wat we eten, wat voor beweging we wel of niet doen, tekorten aan voedingsstoffen en onze levensstijl hebben veel invloed op deze hormonen. Slechte voeding, te weinig (of de verkeerde) beweging, teveel stress en te weinig slaap zorgen ervoor dat we teveel hebben van bepaalde hormonen (die vet opslaan) en te weinig hebben van andere hormonen (die zorgen voor vetverbranding en verjonging). Hormonen bepalen zelfs de plek waar je vet opslaat op het lichaam en hoeveel vet je opslaat, dat blijkt ook uit onderzoek (Garnett SP, Högler W et al. 2004). Wanneer je dus vet op een bepaalde plaats kwijt wilt, zal je het juiste hormoon in balans moeten brengen. Alleen dan verlies je vet op de juiste plaatsen.

Lovehandles
Alleen gezonde voeding en buikspieroefeningen is niet altijd genoeg om het vet boven de heupen te verliezen. Het vet op deze plek staat direct in verband met de hoeveelheid insuline, het hormoon dat je bloedsuikerspiegel verlaagt en het belangrijkste hormoon voor vetopslag die het lichaam aanmaakt. Hoe meer insuline, hoe meer vet je opslaat. Insuline wordt aangemaakt als je suikers of koolhydraten eet, dus: suiker, brood, pasta, rijst, aardappelen, frisdranken, verpakte voedingsmiddelen, chips, koekjes etc. Vervang dus een tijd je koolhydraten voor groenten en eiwitten (bijvoorbeeld vlees en vis). Visolie en kaneel (1-2 gram per dag) maken je cellen gevoeliger voor insuline, en je sneller vet kwijt kunt raken rond de ‘lovehandles’.

Buik
Cortisol wordt ook wel stresshormoon genoemd omdat het vrijkomt bij elke vorm van stress, zowel fysiek als mentaal. Het is het hormoon dat je eetlust stimuleert en zorgt dat het lichaam reserves opslaat van wat je eet. Die reserves worden opgeslagen als vet rond je buik, om het lichaam klaar te maken voor een volgende stressreactie. Maar op je werk, in je auto of thuis op de bank verbruik je die reserve-energie niet. Zo kun je een buikje krijgen, zonder te veel of ongezond te eten, maar als resultaat van die dagelijkse stressreactie gedurende een langere tijd. Een natuurlijke functie van cortisol is dat het hormoon ons alert maakt en ervoor zorgt dat we ’s morgens wakker worden en zin hebben om op te staan. Stress wordt veroorzaakt door allerlei gebeurtenissen, waar we niet altijd invloed op kunnen uitoefenen. Wat we wel in de hand hebben is de manier waarop we omgaan met stress.

Bij vrouwen: benen en bij mannen: vet op de borstspier
Een teveel aan oestrogenen, vrouwelijk geslachtshormoon, in ons lichaam zorgt voor vetopslag op de benen en billen en bij mannen voor borstvorming ofwel vet op de borstspier. Teveel in verhouding tot de hoeveelheid progesteron die je als vrouw hebt of de hoeveelheid testosteron die je als man hebt. Hoe meer oestrogenen je aanmaakt of via voeding binnenkrijgt, hoe meer vet je op je benen en billen (en bij mannen op de borst) zult opslaan. Oestrogeen krijg je bijvoorbeeld binnen via de anticonceptiepil of via hormonen in niet-biologisch vlees. Ook in sommige voedingsmiddelen zitten oestrogeen-achtige stoffen, bijvoorbeeld in soja (niet gefermenteerde soja) en peulvruchten. Verhoog in dit geval de productie van testosteron door voeding en de juiste krachttraining (bijvoorbeeld de Kettlebell Workout).

Afvallen en de schildklier
Je schildklier is één van de belangrijkste organen in je hormonale stelstel. De schildklier is heel gevoelig voor invloeden van buitenaf zoals een slecht voedingspatroon, je levensstijl of auto-immuunziekten. Als afvallen niet lukt kan dit liggen aan een trage schildklier. Er kunnen verschillende oorzaken zijn van een trage schildklier zoals een tekort aan jodium. Kelp noodles, irish moss, wakame of nori bevatten veel jodium. Zware metalen in je lichaam kan ook een oorzaak zijn, bijvoorbeeld door amalgaamvullingen die voor 50% uit kwik bestaan. Door Spirulina te nemen help je het lichaam om te ontgiften.

De basis van de disbalans
De belangrijkste invloeden waarvan ons hormonaal stelsel uit balans raakt zijn vooral voeding, (een gebrek aan) beweging en stress. Tekorten en toxiciteit liggen aan de basis van deze disbalans.

Tekorten
Wanneer er tekorten ontstaan aan voedingsstoffen, doordat je ze niet binnenkrijgt of doordat je lichaam ze niet goed opneemt, mist je lichaam de juiste voedingsstoffen om specifieke hormonen aan te maken. Tekorten leiden er dus toe dat hormonen minder goed aangemaakt kunnen worden en dat kan de basis zijn voor hormonale disbalansen.

Toxiciteit
Teveel slechte voeding, met veel e-nummers, geur-, kleur- en smaakstoffen, conserveringsmiddelen, zware metalen die in verpakkingen van voeding kunnen zitten of toxische stoffen uit plasticverpakkingen, beïnvloeden ons hormonaal stelsel op een negatieve manier en zo raakt deze uit balans.

Ons hormonaal stelsel is heel complex en vraagt aandacht om weer in balans te komen. De enige weg hiernaartoe is uitvinden welk hormoon in je lichaam uit balans is zodat je op maat gemaakte protocollen kunt ontvangen met de beste voedingsmiddelen, superfoods, supplementen en levensstijl adviezen per hormonaal disbalans. Als je dit nog niet door een expert hebt laten analyseren, is je eerste stap om dat te doen. Daarna weet je wat voor jouw lichaam de juiste stappen zijn om effectief vet te verbranden. Wij kunnen dit ook voor je doen via een uitgebreide hormoonanalyse.

Hallo Paleo – Een oergezond kookboek

• • Interviews en publicaties, Recepten • 3

Het boek ‘Hallo Paleo’ van food, health en lifestylecoach Willeke Linneman is gebaseerd op een voedingspatroon van onze verre voorouders: het Paleodieet. Onze voorouders aten wat er in de natuur te vinden was en dit voedingspatroon zorgde ervoor dat zij gezond en fit waren. Hun dieet bestond voor een groot deel uit dierlijke eiwitten en vetten, groenten, fruit, eieren, noten, zaden en honing. Dus geen suikers, granen, brood, melk of kaas. Deze voeding bevat veel meer eiwitten en vetten, minder (geraffineerde) koolhydraten, meer mineralen, vitamines, enzymen, minder zout en meer gezonde vetzuren. Bovendien zitten er minder vreemde en onnatuurlijke toevoegingen in dan in het voedsel dat we nu in de supermarkten vinden. (meer…)

Bloedsuikerspiegel stabiel houden bij Diabetes Type 2

• • Afvallen, Diabetes type 2 • 0

In deze post wil ik graag met je delen wat je kunt doen om je bloedsuikerspiegel stabiel te houden. De informatie hier is vooral interessant voor mensen met een hoge bloedsuikerspiegel, ook wel hyperglykemie genoemd. Dit is als gevolg van wat we eten, of als gevolg van jarenlang teveel suikers en slechte koolhydraten te hebben gegeten. De aanbevelingen hieronder zijn ook erg behulpzaam voor mensen die willen afvallen, of mensen die gediagnosticeerd zijn met Diabetes mellitus type 2, maar zijn niet bedoeld voor mensen met diabetes mellitus type 1.

Bij diabetes mellitus, suikerziekte, kan het lichaam koolhydraten uit voedsel niet afbreken tot glucose doordat het lichaam te weinig insuline (nodig voor dit proces) aanmaakt, of wanneer het lichaam niet goed reageert op dit hormoon.
Er zijn twee vormen van diabetes, type 1 en type 2. De laatste wordt ook wel ouderdomssuikerziekte genoemd. Dit is een chronische ziekte die ontstaat doordat insuline niet goed meer werkt en bovendien te weinig wordt aangemaakt. Voordat diabetes type 2 ontstaat zijn er twee aandoeningen waarbij de bloedglucosespiegel hoger is dan normaal, maar wel lager dan bij diabetes: gestoord nuchter glucose (IFG) en verminderde glucosetolerantie (IGT), samen ook wel intermediaire hyperglykemie genoemd. Beide condities worden ook wel prediabetes genoemd, maar het betekent zeker niet dat alle mensen met deze aandoeningen ook daadwerkelijk diabetes zullen ontwikkelen. Ze hebben wel een grotere kans om het te ontwikkelen en voor hen is het belangrijk om hun bloedsuikerspiegel onder controle te houden en dit regelmatig te checken. Het is vastgesteld dat mensen met prediabetes een verhoogd risico lopen op cardiovasculaire aandoeningen (CVD). Het goede nieuws: een aantal veranderingen in lifestyle, zoals gezonde voeding, regelmatig bewegen en het behouden van een gezond gewicht, kan diabetes type 2, CVD en andere gezondheidsklachten uitstellen of zelfs voorkomen. Diabetes type 2 kan worden genezen en reageert ook vaak goed op natuurlijke therapieën.

Wanneer is de bloedsuikerspiegel hoog?
De bloedsuikerspiegel geeft de hoeveelheid glucose aan in het bloed van het menselijk lichaam. Dit wordt uitgedrukt in millimol per liter.

In Europa wordt diabetes gediagnosticeerd als:
de nuchtere (= minimaal 8 uur geen eten of drinken) bloedglucosespiegel ≥ 6.1 mmol is, of
≥ 10.0 mmol/l 2 uur na een 75 g orale glucose intolerantie test.

Verminderde glucosetolerantie wordt gediagnosticeerd:
tussen 5.6 and 6.1 mmol/l in bloed wanneer iemand nuchter is, en
tussen 6.1 and 10.0 mmol/l 2 uur na een 75 g orale glucose intolerantie test.

Hoge bloedglucosespiegel wordt gediagnosticeerd:
≥ 11.1 mmol/l in bloed (niet nuchter), of
≥ 7 mmol/l in bloedmonster (nuchter),
of ≥ 11.1 mmol/l 2 uur na een 75 g orale glucose intolerantie test.

In Amerika wordt een ander meetsysteem gebruikt en daardoor is de standaard daar anders dan die in Europa. Diabetes wordt hier gediagnosticeerd:
plasma glucose concentratie (nuchter) ≥ 126 mg/dl, of
plasma glucose concentratie gemeten 2 uur na een 75 g orale glucose intolerantie test is ≥ 200 mg/dl

Gestoord nuchter glucose wordt gediagnosticeerd tussen 100 en 125 mg/dl, en verminderde glucosetolerantie wordt gediagnosticeerd tussen 140 en 200 mg/dl gemeten 2 uur na toedienen 75 g glucose.

Bij diabetes type 2 wordt er vaak wel voldoende insuline aangemaakt, alleen heeft het lichaam moeite om deze te gebruiken. Mensen met diabetes en prediabetes kunnen glucose niet goed verwerken. Glucose zijn suikers die het lichaam gebruikt voor energie. Hierdoor blijft glucose in het bloed en zal de bloedglucosespiegel hoger worden. De meeste mensen met type 2 en hyperglykemie hebben last van overgewicht. De insulineproductie stopt niet door overgewicht, maar het maakt het lichaam wel minder gevoelig voor insuline. Het verliezen van gewicht kan, in de meeste gevallen, dit probleem oplossen. Chronische hyperglykemie wordt geassocieerd met langdurige beschadiging, niet goed functioneren, en het falen van verschillende organen. Vooral de ogen, nieren, zenuwen, hart en bloedvaten. Het risico om diabetes type 2 te ontwikkelen vergroot als we ouder worden, bij obesitas en wanneer we te weinig bewegen. Sporten helpt om het lichaamsvet te verminderen en daardoor de gevoeligheid van het lichaam voor insuline te vergroten. Mensen die regelmatig sporten en bewegen zullen minder snel diabetes type 2 ontwikkelen dan mensen die niet bewegen. Rokers hebben ook meer kans om diabetes te ontwikkelen. Mensen met diabetes die roken hebben een grotere kans op bijvoorbeeld beschadiging van de nieren en aandoeningen aan het hart.

Snelle versus trage koolhydraten
De bloedglucosespiegel (ook wel bloedsuikerspiegel genoemd) is direct gerelateerd aan de consumptie van koolhydraten. ‘Slechte’ koolhydraten (met snelle suikers) geven een flinke glucosepiek, wat niet gezond is voor mensen met hyperglykemie of diabetes. Zoals zoete snacks, limonade, tafelsuiker, bewerkte granen en meel, brood, pasta, koek of cake. Het is slim om deze producten zo veel mogelijk te vermijden. Als je er echt zin in hebt, is het beter om het na een maaltijd met ‘goede’ koolhydraten te nemen, omdat het vrijmaken van suiker hierdoor wordt vertraagd. ‘Goede’ koolhydraten (met trager werkende suikers) zijn bijvoorbeeld quinoa, amarant, boekweitgrutten, zilvervliesrijst, de meeste peulvruchten, groente en noten.

Beta-glucanen
Beta-glucanen (β-glucans)zijn oplosbare vezels die zich bevinden in het endosperm of kiemwit van granen. Vooral gerst en haver zijn rijk aan beta-glucanen. Aangenomen wordt dat beta-glucanen op verschillende manieren invloed hebben op de bloedglucosespiegel. Ze helpen het hongergevoel te controleren en daardoor vermindert indirect de inname suikers. Dit heeft zowel een positief effect op het gewicht, als op de hoeveelheid glucose in het bloed nadat we iets hebben gegeten. Ook hebben ze het vermogen om de bloeddruk te verlagen, die meestal verhoogd is bij mensen met DM en hyperglykemie. De consumptie van beta-glucanen samen met een maaltijd draagt bij aan een minder hoge glucosepiek na het eten, dit heeft de Europese Autoriteit voor voedselveiligheid als claim goedgekeurd. Drie gram per dag aan beta-glucanen tijdens een maaltijd geeft het meeste effect. Een kom met haver bevat gemiddeld 3-4 gram beta-glucanen. Gerst bevat zelfs nog meer beta-glucanen, 32 g (3 eetlepels) gerst (droog) bevat 5 gram beta-glucanen. Een kleine portie gerst per dag is dus een goede manier om de bloedsuikerspiegel te verlagen.

Voeding om te vermijden
Verhoogde bloedglucosespiegel verhoogt het risico op aandoeningen aan het hart en een beroerte doordat de kans op verstopte aderen toeneemt. Voeding die je liever wil vermijden bevatten:
* Snelle suikers
Bijvoorbeeld in: suiker en suikerklontjes, koekjes, chocolade, wit brood en pasta.
* Transvetten
Bijvoorbeeld in: fabrieksmatige snacks en tussendoortjes, braadvetten, margarine en vloeibare margarine.
* Sodium (= zout)
Verminder de consumptie van zout tot een maximum van 6 g zout per dag, en dat staat gelijk aan een theelepel. Daarbij is het goed om rekening te houden met het zout wat in kant en klare producten zit. Als je nog brood eet zit er bijvoorbeeld 1 g zout in 3 sneetjes brood en in twee plakken kaas zit 0,5 g.
Andere voedingsmiddelen waar veel zout in zit: bouillonblokjes, sojasaus, salami, bacon, olijven en zongedroogde tomaten.
* Alcohol
Maximaal twee (kleine) glazen per dag.

Voeding om dagelijks te eten
* Vezels
Hebben een positief effect op het glucosegehalte.
Zoals: alle groente, fruit, volkoren producten, bonen, linzen, noten, zaden.
* Groente
Zowel rauw als gekookt. Naast de vezels is dit een bron van vitaminen en mineralen.
* Vette vis
Eet dit zeker twee keer per week omdat ze rijk zijn aan omega-3 vetzuren die goed zijn voor een gezond hart, doordat ze bepaalde bloedvetten helpen verlagen (triglyceriden).
Zoals: zalm, makreel, haring en sardines.
* Gezonde vetten
Zoals in: avocado’s, noten, olijven, lijnzaad, hennepzaad en raapzaad.
* Haver en gerst
Ze bevatten beta-glucanen welke de bloedsuiker helpen verminderen.
* De volgende voedingsmiddelen hebben een positieve invloed op het bloedglucosegehalte: noten, kaneel, knoflook, spirulina, bessen, chilipepers.

Nuttige supplementen
* Chroom
Bij veel mensen met hoge bloedsuikerspiegel verbetert chroom de glucose tolerantie, zo is aangetoond. Neem 200-1000 mcg per dag.
* Alpha liponzuur
Neem 600 tot 1200 mg per dag om de gevoeligheid voor insuline te verberen. Ook beschermt het tegen de complicaties die kunnen ontstaan bij diabetes, zoals zenuwbeschadiging.
* Magnesium
200 tot 600 mg dagelijks. Bij mensen met type 2 diabetes komt een tekort aan magnesium vaker voor. Aanvullen met supplementen herstelt het magnesiumpeil en kan insuline productie verbeteren.
* Zink
Het mineraal zink speelt een actieve rol in de synthese van insuline. Mensen met prediabetes hebben eerder kans op een tekort aan dit mineraal. Wanneer er een tekort is aan dit mineraal zou de alvleesklier minder goed functioneren. Een (therapeutische) dosis van 20 mg/d herstelt het zink gehalte.
* Beta-glucanen uit haver en gerst.
Neem 3 gram/d met maaltijden. Beta-glucanen helpen glykemische reacties na het eten verminderen en dragen dus bij aan een vermindering van de glucosepiek na een maaltijd.
* Amerikaanse Ginseng (Panaxquiquefolius)
3 gram tijdens of vlak na een maaltijd kan helpen om de bloedsuiker te stabiliseren.

Algemene aanbevelingen
* Blijf op een gezond gewicht
* Beweeg en sport regelmatig
* Probeer stress te vermijden
* Slaap voldoende
* Laat bloedglucose regelmatig meten bij een arts

Referenties
1. Nutr Rev. 2012 Aug;70(8):444-58. doi: 10.1111/j.1753-4887.2012.00494.x.Role of dietary beta-glucans in the prevention of the metabolic syndrome. Cloetens L, Ulmius M, Johansson-Persson A, Akesson B, Onning G. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/22835138
2. Health Technol Assess. 2012 Aug;16(33):1-236, iii-iv. doi: 10.3310/hta16330.Non-pharmacological interventions to reduce the risk of diabetes in people with impaired glucose regulation: a systematic review and economic evaluation. Gillett M, Royle P, Snaith A, Scotland G, Poobalan A, Imamura M, Black C, Boroujerdi M, Jick S, Wyness L, McNamee P, Brennan A, Waugh N. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/22935084
3. Am J ClinNutr. 2013 Mar;97(3):505-16. doi: 10.3945/ajcn.112.042457. Epub 2013 Jan 30.Systematic review and meta-analysis of different dietary approaches to the management of type 2 diabetes. Ajala O, English P, Pinkney J. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/23364002
4. AdvExp Med Biol. 2012;771:381-95.Nutritional supplements and their effect on glucose control.Lee T, DugouaJJ. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/23393691
5. Systematic Review of Herbs and Dietary Supplements for Glycemic Control in Diabetes. GLORIA Y. YEH, DAVID M. EISENBERG, TED J. KAPTCHUK, RUSSELL S. PHILLIPS, MD1,2. Diabetes Care 26:1277–1294, 2003
6. Can J PhysiolPharmacol. 2013 Feb;91(2):91-100. doi: 10.1139/cjpp-2012-0228. Epub 2013 Feb 11.Lifestyle impact on meal-induced insulin sensitization in health and prediabetes: a focus on diet, antioxidants, and exercise interventions. Chowdhury KK, Legare DJ, LauttWW. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/23458192
7. J Ethnopharmacol. 2011 Oct 11;137(3):1328-33. doi: 10.1016/j.jep.2011.07.059. Epub 2011 Aug 5.Meta-analysis of the effect of herbal supplement on glycemic control in type 2 diabetes. Suksomboon N, Poolsup N, Boonkaew S, Suthisisang CC. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/21843614
8. Endocr Pract. 2011 Jan-Feb;17(1):132-42. doi: 10.4158/EP10204.RA. Efficacy of high-fiber diets in the management of type 2 diabetes mellitus. Wolfram T, Ismail-Beigi F. Pak J Pharm Sci. 2011 Oct;24(4):565-70.http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/20713332
9. Garlic (Allium sativum) supplementation with standard antidiabetic agent provides better diabetic control in type 2 diabetes patients. Ashraf R, Khan RA, Ashraf I. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/21959822
10. Zhongguo Zhong Xi Yi Jie He Za Zhi. 2007 Dec;27(12):1066-9.[Effect of panax quinquefolius saponin on insulin sensitivity in patients of coronary heart disease with blood glucose abnormality]. Zhang Y, Lu S, Liu YY. J Med Food. 2011 Jan-Feb;14(1-2):108-13. doi: 10.1089/jmf.2009.1366. Epub 2010 Dec 4. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/18198636
11. Supplementation of cheonggukjang and red ginseng cheonggukjang can improve plasma lipid profile and fasting blood glucose concentration in subjects with impaired fasting glucose. Shin SK, Kwon JH, Jeong YJ, Jeon SM, Choi JY, Choi MS. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/21128827
12. EU Register of nutrition and health claims made on foods. http://ec.europa.eu/nuhclaims/
13. Rolfes SR, Pinna K, Whitney E. Understanding normal and clinical nutrition. 8th edition. Belmont CA, USA: Wadsworth, 2008.
14. J Med Food. 2001 Winter;4(4):193-199. Role of Spirulina in the Control of Glycemia and Lipidemia in Type 2 Diabetes Mellitus. Parikh P, Mani U, Iyer U. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/12639401
15. Nutrition. 2013 Jan;29(1):8-14. doi: 10.1016/j.nut.2012.03.019. Epub 2012 Aug 2. Soy isoflavone supplementation could reduce body weight and improve glucose metabolism in non-Asian postmenopausal women–a meta-analysis. Zhang YB, Chen WH, Guo JJ, Fu ZH, Yi C, Zhang M, Na XL. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/22858192
16. Nutr Res. 2010 Jan;30(1):1-13. doi: 10.1016/j.nutres.2009.11.004. Antidiabetic effects of fermented soybean products on type 2 diabetes. Kwon DY, Daily JW 3rd, Kim HJ, Park S. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/20116654
17. Am J Clin Nutr. 2002 Dec;76(6):1191-201. Beneficial role of dietary phytoestrogens in obesity and diabetes. Bhathena SJ, Velasquez MT. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/12450882
18. Climacteric. 2012 Dec;15(6):611-20. doi: 10.3109/13697137.2011.631062. Epub 2011 Dec 23. Soy isoflavones improve insulin sensitivity without changing serum leptin among postmenopausal women. Llaneza P, González C, Fernández-Iñarrea J, Alonso A, Díaz F, Pérez-López FR. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/22191384
19. J Med Food. 2010 Dec;13(6):1307-12. doi: 10.1089/jmf.2010.1075. Black soy peptide supplementation improves glucose control in subjects with prediabetes and newly diagnosed type 2 diabetes mellitus. Kwak JH, Lee JH, Ahn CW, Park SH, Shim ST, Song YD, Han EN, Lee KH, Chae JS. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/21091245
20. Am J Clin Nutr. 2010 May;91(5):1394-401. doi: 10.3945/ajcn.2009.28813. Epub 2010 Mar 24. Effects of soy protein and isoflavones on glycemic control and insulin sensitivity: a 6-mo double-blind, randomized, placebo-controlled trial in postmenopausal Chinese women with prediabetes or untreated early diabetes. Liu ZM, Chen YM, Ho SC, Ho YP, Woo J. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/20335543
21. Food Nutr Bull. 2013 Jun;34(2):215-21. Zinc as a potential coadjuvant in therapy for type 2 diabetes. Ruz M, Carrasco F, Rojas P, Codoceo J, Inostroza J, Basfi-fer K, Valencia A, Vásquez K, Galgani J, Pérez A, López G, Arredondo M, Perez-Bravo F. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/23964394
22. PLoS One. 2013 Apr 17;8(4):e61776. doi: 10.1371/journal.pone.0061776. Print 2013. Is serum zinc level associated with prediabetes and diabetes?: a cross-sectional study from Bangladesh. Islam MR, Arslan I, Attia J, McEvoy M, McElduff P, Basher A, Rahman W, Peel R, Akhter A, Akter S, Vashum KP, Milton AH. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/23613929
23. J Trace Elem Med Biol. 2013 Apr;27(2):137-42. doi: 10.1016/j.jtemb.2012.08.001. Epub 2012 Nov 6.Zinc and glycemic control: a meta-analysis of randomised placebo controlled supplementation trials in humans. Capdor J, Foster M, Petocz P, Samman S. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/23137858
24. J Nutr Biochem. 2009 Jun;20(6):399-417. doi: 10.1016/j.jnutbio.2009.01.009.Zinc and diabetes–clinical links and molecular mechanisms.Jansen J, Karges W, Rink L. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/19442898
25. Cochrane Database Syst Rev. 2007 Jan 24;(1):CD005525.Zinc supplementation for the prevention of type 2 diabetes mellitus. Beletate V, El Dib RP, Atallah AN. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/17253560
26. Recent Pat Food Nutr Agric. 2012 Apr 1;4(1):50-60.A review of the hypoglycemic effects of five commonly used herbal food supplements. Deng R. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/22329631
27. Diabetes Care. 2003 Apr;26(4):1277-94.Systematic review of herbs and dietary supplements for glycemic control in diabetes. Yeh GY, Eisenberg DM, Kaptchuk TJ, Phillips RS. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/12663610
28. J Am Pharm Assoc (Wash). 2002 Mar-Apr;42(2):217-26.Natural products used for diabetes. Shapiro K, Gong WC. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/11926665
29. Asian Pac J Trop Biomed. 2012 Apr;2(4):320-30. doi: 10.1016/S2221-1691(12)60032-X.An overview on antidiabetic medicinal plants having insulin mimetic property.Patel D, Prasad S, Kumar R, Hemalatha S. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/23569923
30. J Microbiol Biotechnol. 2012 Jan;22(1):147-55.Synergic effects of bitter melon and β-Glucan composition on STZ-induced rat diabetes and its complications. Kim JW, Cho HR, Moon SB, Kim KY, Ku S. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/22297232
31. Crit Rev Food Sci Nutr. 2013;53(2):126-44. doi: 10.1080/10408398.2010.526725. Avena sativa (Oat), a potential neutraceutical and therapeutic agent: an overview. Singh R, De S, Belkheir A. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/23072529
32. J Am Coll Nutr. 2006 Aug;25(4):313-20.Post-prandial responses to cereal products enriched with barley beta-glucan. Casiraghi MC, Garsetti M, Testolin G, Brighenti F. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/16943453
33. Eur J Nutr. 2009 Apr;48(3):170-5. doi: 10.1007/s00394-009-0778-3. Epub 2009 Feb 5.Glucose and insulin responses to whole grain breakfasts varying in soluble fiber, beta-glucan: a dose response study in obese women with increased risk for insulin resistance. Kim H, Stote KS, Behall KM, Spears K, Vinyard B, ConwayJM. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/19205780
34. Eur J Nutr. 2008 Mar;47(2):68-79. doi: 10.1007/s00394-008-0698-7. Epub 2008 Feb 26. Oat: unique among the cereals. Sadiq Butt M, Tahir-Nadeem M, Khan MK, Shabir R, Butt MS. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/18301937

Suiker verslavend?

• • Afvallen • 0

De afgelopen week was er een interessante discussie in het nieuws over het instellen van een suikertax, ofwel een extra heffing op onnodig zoete producten, vergelijkbaar met de accijns op alcohol. Deze vraag kwam van de directeur van de Amsterdamse GGD, Paul van der Velpen, die suiker in een column de gevaarlijkste drug van deze tijd noemde. Er zit dan ook enorm veel suiker verborgen in allerlei producten in de supermarkt zoals vleeswaren of kant en klaarmaaltijden. In het programma Tros Radar werd vorige week zelfs gezegd dat wij per Nederlander op die manier, soms ongemerkt, rond 38 kilo aan suiker binnenkrijgen per jaar! Dit is veel meer dan de 12 kilo voor de oorlog (in 1940) en ook veel meer dan het wereldwijde gemiddelde van 24 kilo. We zijn dus letterlijk verslaafd aan suiker.
suikerverslaving
Hoe werkt die verslaving? Suiker verstoort ons hongergevoel waardoor we automatisch teveel eten. Volgens Radar maken fabrikanten hier slim gebruik van door producten extra te zoeten wat tot gezondheidsproblemen als overgewicht en diabetes 2 leidt. Hoogleraar Endocrinologie Aart-Jan van der Lelij heeft onderzoek gedaan naar de prikkels in de hersenen die worden afgegeven als suiker en vet samen worden geconsumeerd. “Er gaan op dat moment twee knoppen om in de hersenen, het zorgt als eerste voor een fijn gevoel en daarna volgt een signaal dat laat weten ‘ik wil hier meer van’. Dit zijn in feite dezelfde knoppen die omgaan bij nicotine, cannabis of zelfs vormen van morfine afhankelijkheid.” Echt vormen van verslaving dus. Wanneer je, om welke reden dan ook, verslavingsgevoelig bent krijg je hierdoor al snel te maken met overgewicht en problemen met de gezondheid. Je weet dat je dood zult gaan als je zo door gaat, maar kunt werkelijk niet stoppen met eten.

We hebben suiker maar weinig nodig
Er is allerlei wetenschappelijk onderzoek dat dit ondersteunt. Zo is gebleken dat suiker een verslavend effect kan hebben onder ratten, wat volgens dit onderzoek veel zegt over de verslavingspotentie bij mensen. Suiker geeft namelijk dopamine en opioïden af in de hersenen, stoffen waar we ons extra goed door voelen en welke potentieel verslavend kunnen zijn. Dat kan vervolgens leiden tot overgewicht en eetstoornissen (Department of Psychology, Princeton University, Princeton, NJ USA, 2007).

Van der Lelij vergelijkt suiker ook met drugs, en suiker geven wij gerust aan kinderen. Van der Lelij: “Veel mensen zullen het vreemd vinden als ik zeg dat een paar trekjes roken in de hersenen van een drie jarig kind hetzelfde doet als een frietje of roomijsje.” Volgens van der Lelij hebben we maar heel weinig suiker nodig om in leven te blijven, 20 gram per dag zo stelt hij. En die suikers zitten gewoon in de gezonde producten zoals sla, groenten of noten. Hij pleit voor een bewustzijnsverandering in plaats van een suikertax, die het leven onnodig duur maakt. Zowel kinderen als volwassenen voorlichten over de gevaren van de combinatie van suiker en vet.

Vraag je bijvoorbeeld eens af waarom je nog wel plek hebt voor een toetje wanneer je eigenlijk al genoeg hebt gegeten?

Bron: Radar

Acrylamide – 1 kankerverwekkende stof die niet op het etiket staat

• • Gezonde voeding • 5

Acrylamide is een stof die kan ontstaan tijdens het verhitten van plantaardige voedingsmiddelen met een hoog gehalte aan koolhydraten zoals granen en aardappelen. Deze stof staat weliswaar niet op de ingrediëntenlijst van een verpakt product, maar dat betekent niet dat het niet schadelijk kan zijn voor de gezondheid. Het is in kleine hoeveelheden aangetroffen in de meest uiteenlopende producten die veel mensen gewoon in hun keukenkastje hebben staan, zoals soep, gebakken en gefrituurde aardappels, koffie, crackers en brood. Het kan ontstaan door verschillende manieren van verhitten zoals frituren, bakken of grillen.

Wat zijn de effecten op je gezondheid?
Acrylamide blijkt het zenuwstelsel aan te kunnen tasten, vruchtbaarheidsproblemen te geven en kankerverwekkend te kunnen zijn voor dieren en dus mogelijk ook voor mensen. De omzetting van acrylamide in ons lichaam verloopt wel heel anders dan bij dieren. Toch bleek uit onderzoek van de Universiteit in Maastricht in 2007 dat er wel degelijk een verhoogde kans is op bijvoorbeeld eierstok- en baarmoederhalskanker bij verhoogde inname van acrylamide. Een hoger risico op borstkanker is er volgens de onderzoekers niet. Er zijn ook onderzoeken waarbij geen verband werd gevonden tussen de inname van acrylamide en het krijgen van kanker (bijvoorbeeld International Epidemiology Institute in Rockville, 2012). De hoeveelheid acrylamide in verschillende levensmiddelen wordt regelmatig gecontroleerd, maar er is nog geen wetgeving op dit gebied.

Rokers lopen meer risico
Acrylamide zit ook in de rook van tabak en door te roken heb je een grotere kans om een teveel van deze stof binnen te krijgen dan via voeding (International Epidemiology Institute in Rockville, 2012).

Producten met een hoog acrylamide gehalte
1. Friet
2. Chips
3. Ontbijtgranen
4. Koekjes
5. Taart en cake
6. Crackers
7. Pizza
8. Pindakaas
9. Ontbijtkoek

Vermijden?
Acrylamide komt in zoveel producten voor dat het niet helemaal te vermijden is. Als je friet en chips schrapt uit je voedingspatroon dan kom je al een heel end. Deze producten dragen samen voor ongeveer 50% bij aan de inname van acrylamide, gemeten over de totale bevolking. Om te vergelijken: ontbijtkoek, koffie en brood zijn ieder goed voor 10 – 15% van de inname. Let er verder op dat je voedsel goudgeel bakt en niet bruin. Frituur niet langer dan nodig. En bak aardappelen liever met schil. Een gezond alternatief is groentechips, bijvoorbeeld van bloemkool en rauwe bieten. Deze chips is eerst gedrenkt in een saus van rauwe cashewnoten en daarna op lage temperatuur gedroogd en dus niet gefrituurd.

Gezonde gewoontes
Wil je meer ontdekken over de invloed van voeding op het verbeteren van je gezondheid, je energie, de verjonging van je huid en op je gewicht? Klik hier voor meer informatie.

Dit is wat ik eet en wat mij inspireert

• • Gezonde voeding • 0

Mijn goede vriendin Tanya Alekseeva, wellnesscoach in Londen, vroeg me of ik “master of the month” (expert van de maand) wilde worden op haar website betterraw.com. Natuurlijk zei ik ja. Het originele artikel kan je hier lezen (in het Engels). Hieronder vind je de (letterlijke) Nederlandse vertaling. Veel lees plezier!

tanya_3
Tanya Alekseeva: “Jesse en ik ontmoetten elkaar voor het eerst toen hij net met een partner Detox Your World had overgenomen, de Britse toonaangevende online superfoodwinkel van Shazzie. Sindsdien hebben we in verschillende projecten samengewerkt, waaronder bij de lancering van mijn eigen Acid Alkaline Breakthrough programma, waarbij ik in de gelegenheid was Jesse’s ongelooflijke werkethos, toewijding, kennis en passie voor gezondheid met eigen ogen te ontdekken. Nog belangrijker is dat we ook enorm goede vrienden zijn geworden en samen veel tijd doorbrengen met zijn vrouw Marjolijn en mijn verloofde Elliot, zowel in Amsterdam als in Londen.

Jesse is zonder twijfel een expert in zijn vak, en zijn carrière ontwikkelde zich van personal trainer tot internationaal erkende en nummer één gezondheidscoach in Nederland, mede-eigenaar van de superfood webshops superfood.nl en detoxyourworld.com en auteur van de bestseller ‘Voor Altijd Jong’, terwijl een nieuw boek alweer in de maak is. Zijn populaire nieuwsbrief wordt gelezen door maar liefst 125.000 fans! Uiteraard is hij veel te bescheiden om zijn lezers ‘fans’ te noemen, maar laat ik je dit vertellen – deze prachtige, liefhebbende, aardige, gulle, ontzettend nuchtere en goede man is ook best wel vooraanstaand in de wellness branche!”

Ontmoet onze Expert van de Maand september, Jesse.

Beschrijf eens wat je op een dag zoal eet en drinkt

Jesse: Ik begin mijn dag met ongeveer een halve liter water, vaak gevolgd door een gefermenteerde drank zoals Kombucha of Kefir. Vervolgens maak ik voor mezelf een smoothie. Omdat ik veel train gebruik ik altijd een combinatie van verse bladgroenten, fruit en eiwitpoeder, gecombineerd met andere superfoods die ik denk dat mijn lichaam nodig heeft. Ik luister altijd naar mijn lichaam, want ik geloof dat ons lichaam een enorm intelligent ‘systeem’ is.

“Onderzoeken hebben aangetoond dat goede bacteriën in je darmen aan je hersenen vertellen (er is een directe verbinding tussen je spijsverteringsstelsel en je hersenen) wat je moet eten en hoeveel. Dus hoe gezonder je darmen en hoe meer je met voeding varieert, des te intuïtiever je gaat eten.”

Tot mijn favoriete voeding behoren Spirulina, avocado en bananen, dus die zitten meestal in mijn ontbijtsmoothie. Soms neem ik tot wel 60 gram Spirulina per dag! Maar vergeet niet dat je altijd eerst moet wennen aan spirulina voordat je de dosering kunt opvoeren.

Waar ik ook altijd aan denk is welke andere superfoods of kruiden mijn lichaam nodig heeft om mijn hormoonspiegel in balans te houden. Ons endocriene systeem is erg gevoelig en wordt gemakkelijk beïnvloed door zowel interne als externe factoren. Net zoals onze gedachten en emoties (met name stress), wat we eten en lichamelijke activiteit trouwens. Deze kunnen allemaal onze hormonen positief en negatief beïnvloeden, afhankelijk van wat we wel of niet doen en wel of niet eten. Onze hormonen worden ook erg beïnvloed door straling (van WiFi en mobiele telefoons), slaap, etc. Ik ben van mening dat als we ons hier niet bewust van zijn, onze hormonen geleidelijk uit balans raken wat de veroudering versnelt, vetopslag bevordert, tot verlies van libido leidt en allemaal andere dingen die we liever niet willen.

Tot mijn favoriete kruiden behoren Ho Shou Wu, Mucuna Pruriens en Rhodiola Rosae. En andere favoriete hormoon regulerende superfoods van mij zijn Pine Pollen, Maca en Tribulus.

Gedurende de dag eet ik dingen als Quinoa, ik eet een salade als lunch, ik snoep met rawfood eiwitrepen (de Pulsin repen vind ik erg lekker), wat rauwe chocolade (Lovechock is mijn favoriet), avocado, etc.

Als avondmaaltijd eet ik graag zoete aardappelen met een salade of wat gestoomde groenten. Wij (mijn vrouw en ik) eten ook veel zeegroenten zoals Kelp Noodles of Wakame, en we hebben daarnaast Irish Moss in onze koelkast, die we door een smoothie doen. Ik eet ook vaak een paar eieren bij de avondmaaltijd, maar ik probeer mijn eierconsumptie te beperken tot ongeveer 7 per week. Uiteindelijk worden de meeste mensen intolerant voor eten waar ze teveel van nemen. Ik zie dat vaak bij mensen die ik coach…

“Na een tijdje verslaafd te zijn geweest aan een bepaalde soort voeding begint je lichaam het af te stoten. En als je vervolgens een voedselintolerantietest doet voor de betreffende voeding is het resultaat ‘allergisch’! Het lichaam wil zichzelf altijd in balans houden.”

Na een workout drink ik altijd een eiwitsmoothie.

Voor het slapen gaan neem ik een vitamine B complex supplement (die van PR Labs), OmegaZen voor mijn omega 3’s, en in de winter neem ik ook vitamine D3.

Wat betreft drankjes drink ik niets anders dan water en thee. Ik gebruik deze formule om te bepalen hoeveel water ik moet drinken: je lichaamsgewicht in kg * 0,44 / 10. Dus als je 100 kilo weegt heb je dagelijks 4,4 liter water nodig.

Wat (of wie) inspireert jou om goed te eten en gezond te blijven?

Wat mij denk ik het meest inspireert is zo lang mogelijk te leven. Ik wil van het leven genieten en ik wil ook veel in mijn leven bereiken (ik beschik over een enorme drijfveer om andere mensen te helpen een geweldige gezondheid te krijgen!) maar als ik bijvoorbeeld moet kiezen tussen tot laat in de avond doorwerken om iets af te krijgen en het de volgende dag afmaken, dan kies ik ervoor om naar bed te gaan, goed te slapen, mijn lichaam in balans te houden en het werk later te doen.

“Ik offer mijn gezondheid nergens voor op, want ik wil lang leven en tijdens mijn leven veel energie hebben. Mijn inspiratie is het beste te zijn wat ik kan zijn”

Wat is je grootste zwakte als het om eten gaat en hoe ga je daarmee om?

Ik denk dat te weinig eten mijn grootste zwakte is. Ik doe veel aan training en als ik mijn dag begin met een erg voedzame smoothie dan voelt mijn lichaam heerlijk verzadigd zodat ik niet zo’n honger heb. Uiteraard vertraagt de stofwisseling als je niet eet, en dan heb je uiteindelijk bijna helemaal geen honger meer. Als je lang wil leven is niet teveel eten het beste. Hoe minder je eet, hoe langer je leeft (en dus hoe meer je uiteindelijk kunt eten!). Maar als je aan spieropbouw doet door middel van training dan moet je ETEN 🙂 Dat is voor mijn gevoel mijn grootste zwakte.

Maak deze zinnen af: Mijn beste tip voor…

… Het verbeteren van je voedingspatroon: begin met één groene smoothie per dag te drinken (daarmee houd je de dokter buiten de deur!). Voeg groene bladgroenten, wat fruit, een avocado, eventueel wat ongepelde hennepzaden en misschien zelfs wat Spirulina toe. Als je er een echte ‘maaltijdsmoothie’ van wil maken, voeg dat ook wat eiwitpoeder op basis van bruine rijst (SunWarrior) of hennep proteïne toe. Eet zoveel mogelijk gezonde voeding, dan ga je uiteindelijk vanzelf minder ongezond eten!

… Gezond eten als je van huis bent: makkelijk! Doe een paar verschillende superfoodpoeders in een zakje en neem die mee. Ik meng vaak SunWarrior eiwitpoeder met Spirulina, wat Lucuma en passiefruitextract (beiden voor de smaak), wat groene poeders (zoals Tanya’s pH Booster!) en eventueel nog wat superkruiden zoals Chaga en stop die in een zak die ik meeneem zodat ik elke dag met een smoothie kan beginnen. Je hoeft hier alleen nog maar water aan toe te voegen!

… Detoxen: dit is voor iedereen noodzakelijk. Ik denk dat je jezelf het beste zo min mogelijk dient bloot te stellen aan toxische stoffen (eet geen vergiftigde voeding!), maar desondanks zul je er altijd mee in aanraking komen. Dus eet veel voeding die je lichaam reinigt, zoals koriander, peterselie, Spirulina, Chlorella en Zeoliet.

… Een sterk immuunsysteem: houd je darmen gezond. Je moet de goede bacteriën ‘uitnodigen’ in je darmen. Drink Kombucha (maak het zelf!) en Kefir. Gebruik af en toe probiotoca supplementen. Fermenteer je eigen eten. De geschiedenis laat zien dat volkeren waarbij gefermenteerde voeding onderdeel uitmaakte van hun voedingspatroon altijd langer leefden dan andere volkeren.

Wat is het leukste dat iemand ooit tegen je gezegd heeft?

Leuke vraag! Telkens als ik verhalen hoor over hoe mijn inspanningen (onze programma’s, of de seminars die we geven) iemands leven hebben veranderd voel ik mij erg gezegend. Er gaat geen week voorbij zonder een verhaal over hoe iemand gestopt is met medicijnen en hoe zij hun leven hebben omgegooid door te beginnen met hun eigen lichaam te genezen. Elke keer als ik dat hoor raakt dat mij diep.

Hoe wil je graag herinnerd worden?

Als iemand die om anderen geeft en die wat betekend heeft in het leven van anderen. Ik denk dat veel mensen hun eigen gezondheid niet genoeg waarderen. Mijn missie is om hun te laten zien dat er een enorm hoog ‘niveau’ van gezondheid te ervaren is: meer energie, een betere huid, meer tevredenheid over je eigen lichaam. En dat is een enorme basis voor de rest in je leven.

Als je slechts 3 bezittingen mocht houden: 1 uit je keuken, 1 uit je tuin en 1 uit je boekenkast – wat zouden dat dan zijn?

Keuken: Vitamix
Tuin: de boerenkool die we op dit moment zelf aan het verbouwen zijn
Boekenkast: “Mastery” van Robert Greene

Als je een diner voor 3 gasten naar keuze (dood of levend) zou mogen organiseren – wie zouden dat zijn en wat zou je ze serveren?

Ik zou Nelson Mandela, Tony Robbins en mijn vrouw Marjolijn uitnodigen, zodat zij er ook van kan leren. Ik zou een rauwe salade met quinoa, zelf gekweekte basilicum en wat zeegroenten (zoals Wakame) opdienen, en Kombucha te drinken geven. Of iets dat daarop lijkt. Ik ben geen al te beste kok haha 🙂

Waarom geloof je dat rauwe voeding beter is?

Omdat mensen die vooral rauwe voeding en superfoods eten veel gelukkiger zijn! Ze hebben minder stress, hebben meer zelfvertrouwen, zijn gelukkiger en staan beter in het LEVEN! Vrouwen die vooral rauwe voeding eten stralen dat uit. En dat maakt mannen gelukkiger, en de wereld een betere plek 😉

——————————————————————

Onze Expert van de Maand deelt zijn favoriete rawfood recept…
Jesse van der Velde _ Cacao Smoothie Recipe
JESSE’S CACAO SUPERFOOD SMOOTHIE
Voor 1 persoon

  • 125 gram biologisch gepeld hennepzaad
  • 2 el cacaopoeder
  • lucuma poeder (hoeveelheid naar smaak)
  • 1 tl vanillepoeder
  • 1 banaan
  • ½ avocado
  • ½ liter water

Doe alle ingrediënten in je blender en pureer het enkele seconden tot het geheel smeuïg is en klaar om op te drinken.

Honing – 5 redenen waarom je het vaker zou moeten eten

• • Gezondheid, Superfoods & (Groene) Smoothies • 10

De honingbij is de laatste tijd veel in het nieuws geweest, omdat de honingbijpopulatie de afgelopen jaren sterk is verminderd als gevolg van onder andere milieuvervuiling, intensieve landbouw, bestrijdingsmiddelen, exotische parasieten en genetische manipulatie van gewassen. Het uitsterven van bijen zou een regelrechte ramp zijn voor de wereld, omdat zij voor een groot deel zorgen voor de bestuiving van gewassen, waaraan vervolgens vruchten en zaden groeien die mensen en dieren op een later moment eten. Daarnaast biedt honing talloze voordelen voor de gezondheid. (meer…)