Levensmiddelenfabrikanten prijzen hun producten graag aan met de marketingkreet “rijk aan omega-3 vetzuren”. Zijn omega-3 vetzuren inderdaad zo gezond, en waarom? Wat is het verschil tussen omega-3, omega-6 en omega-9 vetzuren, en hoeveel heb je van elk dagelijks nodig? In dit artikel lees je wat omega vetzuren zijn, waarom veel mensen een tekort hebben aan omega-3 vetzuren, wat de oorzaak hier van is en hoe je dit tekort weer op een gezonde manier kunt aanvullen zodat al je omega vetzuren in balans zijn.
Wat voor type vetten en oliën zijn er allemaal?
Zowel mensen, dieren als planten hebben vetten nodig en slaan deze op om ze later om te zetten in energie. Omdat ons lichaam zelf nauwelijks vetzuren kan aanmaken zullen we de meeste vetten binnen moeten krijgen via onze voeding
Je kunt vetten onder meer onderverdelen op basis van de soorten vetzuren die erin zitten. Een bekende verdeling is die tussen verzadigde en onverzadigde vetzuren, en onverzadigde vetzuren kun je op hun beurt weer opsplitsen in enkelvoudige en meervoudige onverzadigde vetzuren, afhankelijk van hoe de aanwezige vetzuren aan elkaar gebonden zijn. Elk type vet bevat verschillende soorten vetzuren in een bepaalde verhouding. Plantaardige oliën en vetten zoals olijfolie bevatten meestal vooral enkelvoudig en meervoudig onverzadigde vetzuren en slechts een klein gehalte verzadigde vetten, terwijl dierlijke oliën en vetten zoals roomboter vooral uit verzadigde vetten bestaan en veel minder onverzadigde vetzuren bevatten. Een uitzondering daarop is kokosolie, een plantaardig olie dat juist vooral verzadigde vetten bevat.
Wat zijn omega vetzuren
Omega vetzuren zijn onverzadigde vetzuren die elk van specifieke voedingsbronnen afkomstig zijn en ieder een eigen unieke structuur hebben. Omega-3 en omega-6 zijn beiden essentiële meervoudig onverzadigde vetzuren, dat wil zeggen dat het lichaam ze in tegenstelling tot omega-9 vetzuren niet zelf kan aanmaken en dus uit voeding moet halen. Omega-3 vetzuren zijn onder andere rijk aanwezig in vette vis, visolie, krillolie, lijnzaad en walnoten. De belangrijkste functie van omega-3 vetzuren is dat ze het reparatieproces van de cellen ondersteunen, waarmee ze bijdragen aan een verlaagd risico op hart- en vaatziekten, kanker, hersenbloedingen, Alzheimer, artritis en andere degeneratieve ziektes. Omega-6 vetzuren vind je in veel plantaardige oliën, maar een van de weinige goede bronnen zijn extra virgin olijfolie en hennepolie. Omega-6 vetzuren versterken onder andere het immuunsysteem en ondersteunen de hart – en bloedvaten. Omega-9 vetzuren worden zelf door het lichaam aangemaakt maar zitten ook in onder andere olijfolie en avocado’s. Ze zijn vooral belangrijk omdat ze bijdragen aan de productie van prostaglandines, welke onder andere een gezonde celfunctie, bloedsamenstelling en hormoonhuishouding bevorderen. Voor een uitgebreid overzicht met informatie over omega vetzuren verwijzen we je graag naar het volledige artikel (zie onderaan voor verwijzing), dit is een samenvatting.
Waarom is de juiste verhouding tussen omega-3, omega-6 en omega-9 belangrijk?
Je hebt zowel omega-3, omega-6 als omega-9 vetzuren nodig om gezond te blijven. Echter, alle omega vetzuren werken uitsluitend optimaal als ze in de juiste verhouding in het lichaam aanwezig zijn. Wetenschappers zijn het nog niet helemaal met elkaar eens wat de ideale omega-6/3 verhouding is. Sommigen menen dat de beste verhouding 1:1 is (o.a. Simopoulous, 2006), andere denken dat een ratio van 2:1 of soms nog iets hoger optimaal is, en ook afhankelijk gesteld dient te worden van je leeftijd en andere factoren (o.a. Yehuda, 2003). De meeste mensen met een Westers voedingspatroon consumeren echter zo veel omega-6 vetzuren en zo weinig omega-3 vetzuren dat de verhouding soms eerder in de richting komt van 20:1 en soms nog hoger, en alle wetenschappers zijn het er wel over eens dat je daarmee allerlei gezondheidsrisico’s loopt, zoals een verhoogd risico op hart- en vaatziektes, kanker, infectieziektes en auto-immuunziektes.
De symptomen van een onjuiste balans in omega vetzuren zijn vermoeidheid, vertraagde alertheid, concentratieproblemen, afbrokkelende vingernagels, droog haar, een droge huid, slaapproblemen, allergieën, gewichtstoename, artritis, geheugenstoornissen en depressies. Ook de omega-9 verhouding is belangrijk, maar omdat deze vooral door het lichaam zelf wordt aangemaakt wordt deze sterk beïnvloed door de omega-3 en omega-6 verhouding. Als je een tekort hebt aan omega-3 of omega-6 zal je lichaam dit gemis compenseren door meer omega-9 vetzuren aan te maken, die dan hun plaats innemen. Dus als je omega-6/3 ratio uit balans raakt, raakt je omega-9 verhouding ook vanzelf uit balans.
Hoe krijg je alle omega vetzuren snel weer in balans?
Je belangrijkste focus is dus je omega-6/3 verhouding, want als die in balans is zal je omega-9 ratio ook vanzelf in balans komen. De beste manier om je omega-6/3 verhouding te verbeteren is door meer voeding te eten die rijk is aan omega-3 vetzuren en tevens veel minder voeding te eten die omega-6 vetzuren bevat. Wanneer je de inname van omega-6 vetzuren namelijk niet sterk vermindert zul je geen gezondheidsvoordelen behalen uit omega-3 vetzuren, zelfs niet als je heel veel extra omega-3 superfoods en supplementen inneemt.
Een van de meest effectieve en eenvoudige methodes om meer omega-3 vetzuren binnen te krijgen is door dagelijks visolie in te nemen. Helaas is de meeste vis tegenwoordig zwaar vergiftigd met kwik, waardoor de meeste soorten visolie niet meer zo gezond zijn. Een bron van omega-3 die wel nog steeds aan te raden is, is krill olie. Dit is een visolie gemaakt van krill, een schaaldiertje dat in de ongerepte poolzeeën leeft. De omega-3 in krill olie is verbonden aan fosfolipiden waardoor de absorptiegraad hoger is, zodat je er minder van nodig hebt dan bij gewone visolie. Bovendien veroorzaakt het geen oprispingen en boertjes, zoals vaak bij visolie het geval is. Daarnaast zit krill olie vol met krachtige antioxidanten, ongeveer vijftig keer meer dan in visolie. Deze voorkomen dat de sterk bederfelijke omega-3 vetzuren oxideren voordat ze kunnen worden opgenomen door je celweefsel.
Je kunt daarnaast je omega-6 gehalte omlaag brengen door al je plantaardige oliën te vervangen door extra virgin olijfolie. Dit type olijfolie bevat in tegenstelling tot bijvoorbeeld zonnebloemolie veel minder omega-6 vetzuren. Ook kun je beter geen bewerkte producten eten die rijk zijn aan plantaardige oliën, want die zitten gegarandeerd vol omega-6 vetzuren, en vaak ook de zeer ongezonde transvetten.
Door je consumptie van omega-6 vetzuren sterk te verminderen en je omega-3 inname flink te verhogen komt je omega-9 verhouding ook vanzelf in balans, en zo komen de omega vetzuren alledrie weer in een gezonde verhouding tot elkaar. De gezondheidsvoordelen die je ervoor terug krijgt zijn bijna ongeëvenaard.
Dit is een samenvatting van het artikel “Omega vetzuren – kies voor de juiste balans” op de Maximale Gezondheid ledensite, waarin je leert wat omega vetzuren zijn, welke voedingsbronnen rijk zijn aan deze vetzuren, welke functie ze hebben in je lichaam, wat er gebeurt als je omega vetzuren uit balans zijn en hoe je dit kunt voorkomen.